Przeciętna kobieta „nosi na sobie” 515 chemikaliów na dzień. Do najbardziej szkodliwych należą: toluen, formaldehyd, sodium lauryl sulfate, aluminium, barwniki czy syntetyczne substancje zapachowe.

Źródłem czynników szkodliwych są używane przez nas kosmetyki czy środki czyszczące. Są jednak sytuacje gdzie narażenie na czynniki szkodliwe (czynniki chemiczne, fizyczne, biologiczne, mechaniczne) jest znacznie większe, a zatem i prawdopodobieństwo wystąpienia chorób wzrasta.

Choroba jest stanem, który z zaskoczenia może dotknąć każdego w dowolnym momencie jego życia, istnieje jednak grupa chorób szczególnych, których pojawienie się można przewidzieć. Są to tzw. choroby zawodowe. Występują one po dłuższym okresie przebywania w niesprzyjających warunkach, a ich przebieg i leczenie jest długotrwałe.

Prawdopodobieństwo pojawienia się i rozwoju chorób zawodowych ściśle związane jest z wiekiem i doświadczeniem zawodowym pracownika, jego typem skóry, potliwością, płcią, współistniejącymi chorobami skóry czy ogólną higieną i stosowaniem środków ochrony osobistej.

W 2015 roku odnotowano 87622 wypadków przy pracy, stwierdzono 2094 choroby zawodowe, gdzie 3,8% stanowiły choroby zawodowe skóry.

Kto jest narażony na choroby zawodowe skóry?

Wśród czynników etiologicznych chorób zawodowych skóry należy uwzględnić również uszkodzenia i powtarzające się mikrourazy mechaniczne w miejscu pracy. Najważniejsze czynniki mechaniczne to tarcie i okluzja oraz ewentualnie ucisk. Zmiany skórne są tutaj następstwem powtarzających się zdarzeń. Jedną z takich sytuacji jest noszenie nieprzepuszczalnych rękawic, co zaburza czynności skóry i uszkodzona zostaje funkcja barierowa naskórka. Dodatkowo okluzja zwiększa przezskórną penetrację niektórych związków przede wszystkim niepolarnych cząsteczek.

Na choroby zawodowe skóry narażeni są przede wszystkim fryzjerzy, kosmetyczki, personel sprzątający, pracownicy związani z przetwórstwem żywności, pracownicy z sektora budowlanego, pracownicy ochrony zdrowia, chemicy, osoby pracujące w tzw. środowisku mokrym, noszące ponad 4 godzinny dziennie rękawice ochronne.

Lepiej zapobiegać niż leczyć – profilaktyka chorób zawodowych skóry

Jednym ze sposobów minimalizacji ilości chorób zawodowych skóry wśród grup wysokiego ryzyka jest prowadzenie skutecznej profilaktyki chorób zawodowych.

Istotna jest również pielęgnacja i regeneracja skóry po zakończonej pracy.

Profilaktyka polega na:

• ograniczeniu ekspozycji na czynniki drażniące skórę,
• stosowaniu odpowiedniego ubioru ochrony osobistej,
• właściwej higienie,
• wczesnej diagnostyce dermatoz.

Największe znaczenie w prewencji chorób zawodowych skóry ma instalacja urządzeń ograniczających ilość szkodliwych czynników, a także stosowanie środków ochrony zbiorowej. Najbardziej powszechnymi środkami ochrony osobistej są rękawice ochronne.

Rękawice ochronne

Rękawice ochronne chronią tylko 1% powierzchni naszego ciała. Dodatkowo ok. 6,4% ludności ma alergię na rękawiczki lateksowe. Stosowanie tego typu środków ochrony jest uciążliwe, a w niektórych sytuacjach niemożliwe. W przypadku zawodów zwiększonego ryzyka oprócz ochrony skóry rąk istotne jest także chronienie twarzy, szyi i dekoltu, gdyż nie tylko dłonie są narażone na substancje niebezpieczne. W tych przypadkach jedynym sposobem ograniczenia kontaktu skóry ze szkodliwymi substancjami jest używanie nowoczesnych środków ochrony skóry, do których zalicza się kremy barierowe, żele i maści ochronne.

Działanie i rola nowoczesnych środków ochrony skóry

Zadaniem cienkiej warstwy lub błony na powierzchni skóry wytworzonej przez nałożenie na nią środków ochrony skóry jest niedopuszczenie szkodliwych substancji w jej głąb i ochrona przed podrażnieniami. Preparaty te zapobiegają lub zmniejszają przenikanie i absorpcję niebezpiecznych substancji przez skórę chroniąc ją tym samym przed zmianami chorobowymi.

Nie ma uniwersalnych środków ochrony skóry.

Przyjmując za kryterium obszar ich stosowania produkty te dzieli się na: hydrofilowe kremy, żele i maści, hydrofobowe kremy i maści, środki chroniące przed promieniowaniem UV.

Preparaty hydrofilowe rozsmarowane na skórze tworzą błonę nieprzepuszczalną dla substancji nierozpuszczalnych w wodzie takich jak: organiczne rozpuszczalniki, żywice, oleje, paliwo itd. Błona ta nie powinna utrudniać manipulowania palcami, zakłócać wymiany ciepła, ani procesu perspiracji skóry.

Zadaniem hydrofobowych środków ochrony skóry jest zabezpieczenie skóry przed działaniem wody i wodnych roztworów soli, mydeł, detergentów (do 5% stężenia), w związku z czym wytwarzane są one z substancji wodoodpornych takich, jak woski czy stearyniany. Po zaaplikowaniu na skórze wytwarzają na jej powierzchni cienki film utrudniający penetrację wody oraz jej wodnych roztworów.

Ostatnią grupę stanowią środki chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym, które zawierają tzw. filtry ochronne i mają na celu pochłanianie lub rozproszenie promieniowania słonecznego tak, aby nie dotarło ono w głąb skóry.

Dobór środków ochrony skóry powinien uwzględniać konkretne zagrożenia na danym stanowisku pracy oraz substancje, z jakimi ma się kontakt. Wybór odpowiedniego produktu do zamierzonego zastosowanie proponuje producent, potwierdzając to dowodem skuteczności. 

Agnieszka Kulawik-Pióro