Mocznik stanowi organiczny związek chemiczny, końcowy produkt przemiany białek oraz innych związków azotowych w organizmie. Powstaje on w cyklu mocznikowym i jest wydalany wraz z moczem, a także w niewielkich ilościach wraz z potem.

Z chemicznego punktu widzenia,  klasyfikowany jest jako diamid kwasu węglowego. Występuje w formie ciała stałego (masa molowa 60,06g/mol), w postaci długich i bezbarwnych kryształów. Łatwo rozpuszcza się w wodzie oraz etanolu, a także kwasie octowym i pirydynie. Po raz pierwszy wyizolowano go z moczu w 1773 r. (G. F. Rouelle), a w 1828 r. w chemicznej syntezie ze związków nieorganicznych (Friedrich Woehler, w reakcji ogrzewania cyjanianu amonu). W przemyśle wykorzystuje się jedynie syntetyczną postać mocznika produkowanego w wyniku bezpośredniej reakcji dwutlenku węgla (Co2) z amoniakiem (NH3).  Stosowany jest do produkcji tworzyw sztucznych, nawozów mineralnych, a także  leków i kosmetyków.

Jest jednym ze składników Natural Moisturizing Factor, czyli naturalnego czynnika. Który wykazuje działania nawilżające. Odpowiada m. in. za utrzymanie właściwego nawilżenia warstwy rogowej naskórka. Należy pamiętać, że przy pielęgnacji skóry problematycznej bardzo istotne jest:

• złuszczanie
• zmiękczanie
• nawilżanie

Chorzy bardzo często zapominają o utrzymaniu odpowiedniego nawilżenia skóry. Produkty lecznicze z mocznikiem  odpowiadają na potrzeby nawet najbardziej wymagającej skóry. W związku z powyższym stosowany jest w kosmetykach przeznaczonych do skóry z objawami łuszczycy, ze sklonnością do rogowacenia dłoni i stóp oraz w przypadku kłopotów ze skórą wyjątkowo suchą i szorstką.

Mocznik w kosmetologii

Mocznik jest jednym z głównych składników naturalnego czynnika nawilżającego skórę (ang. natural moisturizing factor – NMF), wpływającego na odpowiednie nawodnienie warstwy rogowej naskórka. Silne właściwości higroskopijne tej cząsteczki (zdolność przyciągania oraz pochłaniania cząsteczek wody), znalazły zastosowanie w kosmetologii do produkcji preparatów pielęgnacyjnych dla suchej skóry. Oprócz silnych właściwości nawilżających, zmiękczających i wygładzających, substancja ta ma również inne pozytywne zastosowania dla skóry: w niskich stężeniach działa przeciwświądowo i regeneracyjnie na komórki, a także przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. W wyższych stężeniach wpływa ponadto na złuszczenie warstwy rogowej naskórka. Z tego powodu, preparaty zawierające w swoim składzie mocznik używane są również w przypadku jej nadmiernego rogowacenia, trądziku, rozstępów czy leczenia łupieżu. Ze względu na niestabilność w środowisku wodnym, mocznik łączony jest w produktach z kwasem mlekowym lub jego pochodnymi w postaci soli.

- Mocznik w stężeniach 2-5% wykazuje silne działanie nawilżające,  wpływa korzystnie na podziały komórek warstwy ziarnistej skóry, sprzyja biosyntezie lipidów uczestniczących w tworzeniu naturalnej bariery ochronnej skóry.   Preparaty   z mocznikiem zmniejszają TEWL (Transepidermal Water Loss), czyli poprzez naskórkowy ubytek wody, skóra po ich   aplikacji  staje się bardziej gładka, jędrna - wyjaśnia dr inż. Magdalena Sikora. - Mocznik stosowany w wyższych stężeniach zapewnia efekt keratolityczny, keratoplastyczny, dzięki czemu  rozluźnia  keratynę warstwy rogowej,  ułatwia złuszczanie naskórka,  działa zmiękczająco.   W ilości około    10% działa przeciwbakteryjnie, przeciwświądowo.  Z tego też powodu znalazł on swoje miejsce pośród składników  kosmetyków przeznaczonych   dla osób o  cerze zanieczyszczonej,  trądzikowej. 

Zbawienny wpływ na skórę

Zastosowanie preparatów zawierających mocznik w stężeniu do 10% pomaga nawilżyć, zmiękczyć oraz ujędrnić skórę. Związek ten oddziałuje na warstwę rogową naskórka, ułatwia wodzie wnikanie do wnętrza tkanki i jej zatrzymania wewnątrz komórek, zwiększając miękkość oraz poprawiając wygląd skóry. Ponadto, kosmetyki zawierające 2-10-procentowy roztwór mocznika wpływają na przyspieszenie podziałów komórkowych warstwy ziarnistej skóry, co przyczynia się do skrócenia czasu jej regeneracji. Z powodu udowodnionych właściwości przeciwbakteryjnych, 10-procentowe toniki używa się dodatkowo w leczeniu cery trądzikowej.

- Z powodu swoich właściwości jest on od dawna wykorzystywany także w dermatologii, między innymi  wspomagająco  w przypadku leczenia łuszczycy oraz  różnego rodzaju dermatoz, zwłaszcza przebiegających z nieprawidłowym procesem rogowacenia, czy nadmierną pigmentacją skóry. W literaturze pojawiają się informacje na temat efektywnego wykorzystania mocznika, w stężeniach od 2,5% do 40%, w preparatach  stosowanych w przypadku chorób skóry głowy,  w szczególności zaś łupieżu - tłumaczy dr inż. Magdalena Sikora.

Kosmetyki z zawartością mocznika powyżej 10% stosuje się w przypadku skóry suchej oraz ze zmianami atopowymi. W takim stężeniu wpływa on na zmiękczenie oraz zwiększenie przepuszczalności skóry dla innych substancji aktywnych, które mogą przemieszczać się do głębokich warstw skóry. Preparaty 20-50-procentowe znajdują zastosowanie do miejscowego leczenia rogowacenia  mieszkowego, hiperkeratozy, a także łuszczycy czy powikłań skórnych współistniejących w rozwoju cukrzycy. Wysokie stężenia mocznika w preparatach kosmetycznych zapewniają im właściwości keratynolityczne, umożliwiające złuszczanie suchej i popękanej skóry, głównie na piętach i łokciach. Ponadto wpływa na zwiększenie ilości enzymów powiązanych z syntezą lipidów.

Anna Szulc