Już od kilku lat na półkach sklepowych możemy znaleźć kosmetyki sygnowane jako kosmetyki probiotyczne. Kosmetyki probiotyczne są to kosmetyki, które w swoim składzie zwierają bakterie probiotyczne, potocznie nazwane probiotykami. Słowo probiotyk pochodzi z języka greckiego i oznacza pro bios, czyli dla życia.

Na przełomie wieków kształtowała się definicja probiotyków, od najprostszej – oznaczającej substancje sprzyjające rozwojowi drobnoustrojów, po definicję z 2004 r. mówiącą, że probiotyki to żywe mikroorganizmy, które konsumowane przez ludzi lub zwierzęta wywierają korzystny efekt na zdrowie poprzez ilościowy i jakościowy wpływ na mikroflorę jelitową lub modyfikację układu immunologicznego.

Na powierzchni naszej skóry żyją tzw. pożyteczne bakterie i bakterie będące patogenami. Do „pożytecznych” bakterii zaliczymy właśnie probiotyki, m.in.: Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus salivarius, Lactobacillus casei, Lactobacillus thermophilus czy Bifidobacterium bifidum, należące do tzw. szczepów probiotycznych. Do patogenów zaś zaliczymy: bakterie, a także grzyby, takie jak Candida albicans.

Szczepy probiotyczne – właściwości

Szczepy probiotyczne charakteryzują się następującymi właściwościami: zachowują żywotność i aktywność w przewodzie pokarmowym, są niepatogenne i nietoksynotwórcze, mają taksonomię, wykazują korzystny wpływ na zdrowie człowieka oraz są bezpieczne i nie dają niepożądanych skutków ubocznych. Kosmetyki probiotyczne zawierają najczęściej następujące szczepy bakterii: Bacillus subtilis, Bifidobacterium breve, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus casei, Lactoccocus lactis, Bifidobacterium longum reuter, Lactobacillus helvetius, Lactobacillus plantarum. Istnieje wiele korzyści dla zdrowia spowodowanych zażywaniem probiotyków. Powodują m.in.: eliminację lub obniżenie liczebności niekorzystnych dla zdrowia patogenów, zmniejszenie produkcji toksycznych metabolitów, zwiększanie produkcji przeciwciał, przywrócenie homeostazy układu odpornościowego czy regulację syntezy cytokin.

Probiotyki w kosmetykach

Probiotyki w kosmetykach to głównie produkty do mycia i pielęgnacji skóry z problemami typu: atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, wyprysk, pieluszkowe zapalenie skóry oraz produkty do higieny intymnej, a także produkty używane po inwazyjnych zabiegach kosmetologicznych i medycznych, np. eksfoliacjach. Spośród pozostałych produktów zawierających probiotyki możemy wyróżnić: podkład oparty na technologii probiotycznej, probiotyczną pastę do zębów, spray do stóp i butów czy mgiełkę do pielęgnacji dłoni.

Probiotyki w kosmetykach mają różnorodne działanie, obejmujące m.in.: ochronę przed patogenami, alergenami i innymi czynnikami mogącymi mieć na nią szkodliwy wpływ, wzmacnianie układu immunologicznego naszej skóry, wspomaganie regeneracji czy łagodzenie podrażnień. Bardzo ważnym działaniem probiotyków w kosmetykach jest redukowanie efektów starzenia się skóry, co często jest wykorzystywane w preparatach do pielęgnacji skóry twarzy.

Mechanizm działania probiotyków

Mechanizm działania probiotyków opiera się na: wiązaniu ich do powierzchni skóry, inhibicji patogenów, produkcji substancji antymikrobialnych, wzroście właściwości immunodulujących. Szczególnie dużą wagę przywiązuje się do właściwości immunodulujących, czyniących kosmetyki probiotyczne preparatami, które używane są również przy wielu schorzeniach skóry. Probiotyki stały się ważnym składnikiem preparatów, nie tylko do higieny intymnej, ale szamponów do włosów, mydeł, a nawet past do zębów.

Dążenie do zachowania młodego wyglądu powoduje wzrost zapotrzebowania konsumentów na kosmetyki przeciwdziałające starzeniu się skóry. Ten typ kosmetyków również zawiera probiotyki, które używane są w kremach do pielęgnacji skóry twarzy lub w podkładach. Probiotyki wykazują działanie przeciwstarzeniowe, poprzez przywrócenie odpowiedniego pH skóry, złagodzenie stresu oksydacyjnego w komórkach, osłabienie zjawiska fotostarzenia się skóry czy poprawę bariery naskórkowej i jakości włosów.

Interesujące zastosowanie substancji produkowanej przez szczep probiotyczny Bacillus subtilis przedstawili Sanghvi i współpracownicy. Naukowcy wyizolowali szczep Bacillus subtilis DP1 produkujący enzym keratynazę, mający wykorzystanie w formulacji kosmetycznej jako depilator biologiczny. Następnie porównali depilator biologiczny z keratynazą z komercyjnie dostępnym depilatorem chemicznym i wysnuli wnioski, iż użycie depilatora z substancją produkowaną przez probiotyk jest bardziej efektywne i zauważalny jest większy efekt depilacyjny. Przedstawiony przykład jest dowodem na to, że kosmetyki probiotyczne mają przyszłość. Mogą być używane w wielu innych formulacjach kosmetycznych z wykorzystaniem substancji produkowanych przez probiotyki, np. w kremach do depilacji bądź takich jak lakiery do paznokci czy różne preparaty do włosów.

Jak dowodzi firma Image Skincare, w kontekście przyszłości probiotyków ważne jest postawienie sobie następujących pytań: Czy żywe formy probiotyków będą w stanie zapewnić skórze więcej korzyści niż przebadane lizaty? Czy możliwe jest stworzenie produktów pielęgnacyjnych zawierających żywe organizmy, utrzymujące ich efektywność? By móc odpowiedzieć sobie na powyższe pytania, w celu wspierania rozwoju „trendu” kosmetyków probiotycznych, należy przeprowadzić więcej badań naukowych.

Autor: Kinga Maria Kasperkiewicz, Doktorantka Zakładu Chemii Surowców Kosmetycznych Ktedry Kosmetologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi