mgr Mirella Batory

e-mail: mirella.batory@umed.lodz.pl
 

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Wydział Farmaceutyczny

Oddział Kosmetologii

Katedra Kosmetologii

Zakład Kosmetologii

ul. Lindleya 6

90-131 Łódź

Politechnika Łódzka

Wydział Mechaniczny

Instytut Inżynierii Materiałowej

Zakład Inżynierii Biomedycznej

ul. Stefanowskiego 1/15

90-924 Łódź

Stany wody występujące w skórze:

• Woda ulegająca migracji
• Woda nieulegająca migracji

Woda występująca w skórze:

• Skóra właściwa zawiera proteoglikany, które zatrzymują duże ilości wody. Jest więc jej zbiornikiem w skórze.
• U niemowlęcia zawartość wody w skórze wynosi 80%. Zmniejsza się stopniowo z wiekiem, ale nieznacznie, ponieważ jest jej jeszcze 60% u osoby starszej.

Prawidłowa zawartość wody w naskórku:

• Warstwa podstawna                70-50%
• Warstwa kolczysta                  50-40%
• Warstwa ziarnista                    40-20%
• Warstwa rogowa                     12-15%

• Niska zawartość wody w warstwie rogowej                > 12% skóra sucha

Kinetyka przeznaskórkowa wody:

• Woda w skórze właściwej stanowi rezerwę i przemieszcza się z głębi skóry na zewnątrz.
• Gdy znajdzie się na powierzchni, odparowuje.
• Ustala się w ten sposób stały przepływ wody, średnio 5g wody/m2/na godzinę.
• Od 8 do 10g/m2/godzinę: skóra jest dobrze uwodniona.
• W granicach  3g/m2/godzinę: skóra jest niedostatecznie uwodniona i pojawia się sucha warstwa rogowa.

Poziom nawilżania skóry jest uwarunkowany przez:

• Równowagę między dyfuzją a wyparowaniem;
• Wartość przepływu;
• Zdolność zatrzymywania wody przez warstwę rogową.

Pojęcie utraty wody:

• Przy przepływie 5g/m2/godzinę utrata wody wynosi od 300 do 400ml w ciągu doby.
• Pomimo stałej utraty wody, jej ilość jest regularnie uzupełniana w wyniku mechanizmu dyfuzji, tak więc jej straty są regularnie kompensowane.
• Powinno się więc raczej mówić o przepływie wody, a nie o jej utracie.
• W istocie, mówi się najczęściej o PIE (przeznaskórkowa utrata wody) lub o TEWL (transepidermal water loss).

Czynniki zewnętrzne odgrywające ważną rolę w parowaniu:

• Zimno,
• Wentylacja,
• Środki powierzchniowo czynne,
• Dermatozy (szczególnie łuszczyca).

Aby zwiększyć nawilżanie skóry, można:

• Zmniejszyć wyparowywanie.
• Zwiększyć zatrzymywanie wody podczas jej przejścia przez warstwę rogową.

Cechy skóry suchej:

• Nierówna powierzchnia,
• Matowa,
• Jasnoblady kolor z odcieniem różowym (prześwitujące naczynia krwionośne przez cienki naskórek),
• Białawe łuski, pęknięcia, szczeliny i nadżerki,
• Szorstka,
• Poczucie ściągnięcia, mrowienia, świąd.

Rodzaje i przyczyny skóry suchej:

Czynniki endogenne

• Skóra sucha idiopatyczna, wrodzona
• Skóra sucha starcza
• Skóra sucha wrażliwa
• Skóra sucha odtłuszczona

Czynniki egzogenne

• Sucha skóra (naskórek) w wyniku odwodnienia organizmu
• Skóra przejściowo odwodniona lub uszkodzona

Pierwszy podział składników nawilżających kosmetyków

Hydrofobowe substancje błonotwórcze

• Węglowodory (wazelina, olej wazelinowy, parafiny, ozokeryt - wosk ziemny, cerezyna - rafinowany wosk ziemny, skwalen, skwalan)
• Woski (wosk pszczeli, wosk Karnauba z liści kopernicji, wosk Kandelilla z liści wilczomlecza, estry wyższych kwasów tłuszczowych, syntetyczne substytuty wosków)
• Alkohole tłuszczowe (alkohol cetylowy, alkohol stearynowy, alkohol cetylostearylowy)
• Płynne i syntetyczne estry kwasów tłuszczowych (mirystynian izopropylu, palmitynian izopropylu, olej jojoba - ciekły wosk z nasion krzewu jojoba)
• Silikony

Hydrofilowe substancje błonotwórcze

• Makrocząsteczki biologiczne(kolagen, kwas hialuronowy, glikozoaminoglikany – GAG, chitozan)
• Substancje hydrofilowe tworzące żele (karbopol, CMC – karboksymetyloceluloza, HEC – hydroksyetyloceluloza, żel z aloesu z miąższu liścia aloesu, żele z galaktomannanów z owoców drzewa tara)

Niskocząsteczkowe substancje nawilżające. Substancje higroskopijne

• Humektanty (gliceryna, sorbitol)
• Składniki NMF(kwas pirolidonokarboksylowy – PCA, mleczan sodu lub amonu, mocznik, mieszanina kwasu mlekowego i mocznika, mieszaniny aminokwasów, kompleksy nawilżające)
• Glikol propylenowy

Regulatory lipidowego cementu międzykomórkowego

• Ceramidy
• Fosfolipidy
• Lanolina
• Wielonasycone kwasy tłuszczowe (WNNKT)
• α-hydroksykwasy (AHA) – mlekowy, glikolowy, jabłkowy, cytrynowy i inne
• Ceramidy + WNNKT + cholesterol (tworzą mieszaninę bardzo zbliżoną do lipidów cementu międzykomórkowego)

Drugi podział składników nawilżających kosmetyków

Składniki hydrofilne, wiążące wodę

• Składniki wiążące wodę na powierzchni naskórka (kwas hialuronowy, kolagen, kwas pirolidonokarboksylowy – PCA, sorbitol, chitozan)
• Składniki wnikające i działające w wierzchnich warstwach naskórka (glicerol – gliceryna, glikol propylenowy i butylenowi, pantenol, kwas mlekowy, kwas glikolowy, mocznik, aminokwasy, mleczan sodu)

Składniki hydrofobowe działające okluzyjnie

• oleje mineralne – olej parafinowy, parafina, wazelina, woski stałe – wosk pszczeli, woski ciekłe, pochodne silikonów, euceryna

Składniki modyfikujące barierę ochronną naskórka

• kwasy tłuszczowe, cholesterol, ceramidy

SUBSTANCJE AKTYWNE STOSOWANE W KOSMETYKACH PRZEZNACZONYCH DO NAWILŻANIA SKÓRY

Substancje aktywne:

• Gliceryna (Glicerol)
• Kolagen
• Kwasy owocowe
• Kwas hialuronowy
• Lanolina
• Lecytyna
• Miód
• Mocznik
• Olej jojoba
• Olej mineralny
• Pantenol
• Parafina
• Pochodne silikonu
• Sole mineralne
• Wazelina (żółta)
• Wosk pszczeli
• Woski roślinne
• Żelatyna

Działanie:

• Nawilżają
• Porawiają nawilżenie skóry
• Ograniczają TEWL
• Wspomagają NMF

Aloes zwyczajny(Aloe vera L.), Arbuz, kawon (Cucumis vulgaris, Citrulus vurgalis), Awokado, Sasafras amerykański, Smaczliwka wdzięczna (Persea americana, Persea gratissima), Babka lancetowata (Plantago lanceolata), Banan rajski (Musa paradisiaca, Musa sapientum), Baobab (Adansonia digitata, Baobabus digitata), Bawełna indyjska (Gossypium herbaceum), Borówka czarna, Czernica (Vaccinum myrtillus), Brzoskwinia pospolita (Prunus persica L.), Bylica pospolita (Artemisia vulgaris), Chińska bylica (Artemisia annua), Cupuacu (Theobroma grandiflorum), Czeremcha zwyczajna (Padus avium Mill.), Drzewo champaca (Michelia champaca), Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.), Fasola (Phaseolus angularis), Flaszowiec peruwiański (Annona cherimola, muricata), Gardenia tahitańska (Gardenia tahitensi), Głóg dwuszyjkowy (Crataegus oxyacantha L.), Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), Gniot (Gnetum amazonicum), Gotu kola (Centella asiatica, Hydrocotyl asiatica), Grusza pospolita (Pyrus communis), Grzyb mannentake (Ganoderma lucidum), Grzybień biały, Lilia wodna (Nymphea alba L.), Jabłoń domowa (Malus domestica), Jarząb pospolity, Jarzębina (Sorbus aucuparia L.), Kamelia japońska, Japońska róża (Camellia japonica), Karambola, Oskomian pospolity (Averrhoa carambola), Kokoryczka wonna (Polygonatum officinale), Kozieradka pospolita (Trigonellafoenum-graecum), Kukurydza zwyczajna (Zea mays L.), Len zwyczajny (Linum usitatissimum), Listownica palczasta (Laminaria digitata), Lucerna siewna (Medicago sativa), Maca, Maka (Lepidium meyenii), Maczek kalifornijski (Eschscholtzia californica), Magnolia zaostrzona, Magnolia drzewiasta (Magnolia acuminata L.), Mak polny (Papaver rhoeas L.), Makadamia trójlistna (Macadamia ternifolia), Mango, Posmacz indyjski (Mangifera indica), Masłosz Parka, Drzewo masłowe (Vittelaria paradoxa, Butyrospermum parkii), Melon (Cucumis melo), Męczennica jadalna, Marakuja cielista (Passiflora edulis), Migdał zwyczajny (Prunus amygdalus), Miodla pospolita, Bez indyjski (Melia azedarach L.), Morela śliwa (Prunus armeniaca L.), Morwa czarna (Morus nigra), Nanercz zachodni (Anacardium occidentale), Nasturcja większa (Tropaeolum majus), Niecierpek balsamiczny (Impatiens balsamina), Oliwka europejska (Olea europaea L.), Opuncja, figa indyjska (Opuntia ficus-indica), Orzech włoski (Juglans regia L.), Orzesznica wyniosła (Bertholletia excelsa), Orzesznik pekan (Carya pecan, Carya ilinoensis), Palma daktylowa, Daktylowiec właściwy (Phoenix dactylifera), Palma kokosowa, Kopra (Cocos nucifera), Palma sabalowa (Sabal serrulata), Papaja, Melonowiec właściwy, Drzewo melonowe (Carica papaya), Pejibaye (Bactris gasipaes), Pierwiosnek lekarski (Primula officinalis, Primula veris), Pigwa pospolita (Cydonia oblonga Mill.), Pistacja właściwa (Pistacia vera, Pistacia major), Podbiał pospolity (Tussilago farfara), Porzeczka czerwona (Ribes rubrum L.), Przetacznik leśny (Veronica officinalis L.), Pszenica zwyczajna (Tritticum vulgare), Quinoa (Chenopodium quinoa), Róża alpejska (Rosa pendulina), Róża dzika, psia (Rosa canina L.), Ryż, Dziki ryż (Oryza sativa), Rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis L.), Saguaro (Saguaro), Sandałowiec biały (Santalum album L.), Sezam indyjski (Sesamum indicum L.), Simondsja, Jojoba (Simmondsia chinenesis L., Buxus chinenesis), Słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus L.), Soja owłosiona (Soja hispida), ST. Thomas` Seans (Entada phaseoloides), Susunishak (Marsilea minuta), Szarańczyn strąkowy, Seratonia (Ceratonia siliqua), Ślaz dziki (Malva sylvestris L.), Śliwa domowa (Prunus domestica), Tamaryndowiec indyjski (Tamarindus indica), Trukwa egipska, Gąbczak walcowaty (Luffa cylindrica), Trzcina cukrowa (Saccharum officinarum), Ulwa sałatowa (Ulva lactuca), Wąkrotka azjatycka (Hydrocotyl asiatica, Centella asiatica), Winorośl właściwa (Vitis vinifera), Yuyu chonta (Euterpe precatoria), Żurawina błotna (Oxycoccus quadripetalus).

Literatura:

[1] S. Jurkowska: „Tezaurus. Substancje czynne wykorzystywane w kosmetykach”; Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza MIRIAM, Ośrodek Informatyczno-Badawczy „Ekoprzem” Sp. z o.o.; Dąbrowa Górnicza 2001, Wydanie I

[2] R. Glinka: „Receptura kosmetyczna”; Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza MA, Łódź 2003, Wydanie I

[3] R. Glinka, M. Glinka: „Receptura kosmetyczna z elementami kosmetologii. Tom I”; Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza MA, Łódź 2008, Wydanie II rozszerzone

[4] M.-C. Martini, wyd. pol. W. Placek: „Kosmetologia i farmakologia skóry”; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, Wydanie I

[5] Red. M. Noszczyk: „Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska”; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, Wydanie I

[6] B. Jaroszewska: „Kosmetologia”; Wydawnictwo ATENA, Warszawa 2001

[7] S. Jabłońska, T. Chorzelski: „Choroby skóry. Dla studentów i lekarzy”; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997, Wydanie IV unowocześnione

[8] I. B. Peters, wyd. pol. J. Arct, K. Pytkowska: „Kosmetyka. Podręcznik do nauki zawodu. Poradnik”; Wydawnictwo REA, Warszawa 2002

[9] W. S. Gumułka, W. Rewerski: „Encyklopedia zdrowia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Wydanie IX

[10] Red. Z. D. Draelos, red. serii J. S. Dover, M. Alam, red. wyd. I pol. A. Ignaciuk: „Dermatologia Kosmetyczna. Kosmeceutyki”; Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2006, 2007, Wydanie I polskie

[11] A. du Vivier, wyd. pol. S. Majewski: „Atlas Dermatologii Klinicznej”; Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005, Wydanie I,

[12] P. H. McKee, wyd. pol. Anastazy Omulecki: „Atlas patologii skóry”; Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003, Wydanie I

[13] W. S. Brud, R. Glinka: „Technologia kosmetyków”; Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza MA, Łódź 2001, Wydanie I

[14] Kwartalnik „Polish Journal of Cosmetology”; Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza MA, Łódź, ISSN 1731-0083

[15] B. Jaroszewska: „Kosmetyka dawniej i dziś”; Wydawnictwo ATENA, Warszawa 2005

[16] S. Jurkowska: „Produkty kosmetyczne”; Wydawnictwo Ośrodek Informatyczno-Badawczy „Ekoprzem” Sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza 2003, Wydanie II poprawione i rozszerzone

[17] P. Begoun: „Biblia urody”; Wydawnictwo MADA, Warszawa 1998

[18] E. Lamer-Zarawska, A. Noculak-Palczewska: „Kosmetyki naturalne. Przewodnik dla zielarzy, farmaceutów i zakładów kosmetycznych.”; Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław 1994, Wydanie I

[19] A. Ożarowski, W. Jaroniewski: „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”; Wydawnictwo Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987

[21] K. Sullivan: „Witaminy i minerały. Ilustrowany przewodnik”; Wydawnictwo KÖNEMANN, Warszawa 2001

[24] J. Dylewska-Grzelakowska: „Kosmetyka stosowana”; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 1999