Czym jest alergia kontaktowa?

Alergia jest nieprawidłową reakcją tkanek ciała na kontakt z określonymi substancjami. Układ odpornościowy zostaje pobudzony do działania i w ramach reakcji obronnej tworzy stan zapalny. Najgroźniejszą postacią alergii jest wstrząs anafilaktyczny, który w skrajnych sytuacjach może doprowadzić do zgonu. W mniej zaawansowanych przypadkach standardową reakcją na kontakt z uczulaczem są: zaczerwienienie, łzawienie, wysypka i katar. W kontekście biżuterii alergia zainicjowana oddziaływaniem metalu ze skórą objawia się zazwyczaj jako widoczne przez kilka dni pęcherzyki z wyraźnym swędzeniem miejsca wyprysku. Zakażenie pęcherzy może doprowadzić do dalszego uszkodzenia skóry. Alergizują zwłaszcza bardzo reaktywne metale przejściowe.

Jakie pierwiastki uczulają najczęściej?

Chrom

Chrom to „materiał” powszechnie stosowany w charakterze zabezpieczenia antykorozyjnego, w produkcji mydeł, gazach spawalniczych i jubilerstwie. W przypadku organizmu ludzkiego jest nieodłącznym mikroelementem kontrolującym poziom glukozy we krwi. Odpowiada za prawidłowy metabolizm tłuszczów, cukrów i białek. Kontakt z pochodnymi chromu – chromianami – może uczulić. Nadwrażliwość uniemożliwia pracę w wielu zawodach, głównie związanych z budownictwem i mechaniką. Osoby uczulone na chromiany powinny ostrożniej dobierać biżuterię, a także ograniczyć podaż chromu wraz z dietą. 

Nikiel

Skóra wielu osób – zwłaszcza kobiet – niekorzystnie reaguje na kontakt z niklem. To biało-srebrzysty metal o lekkim złotym zabarwieniu, stosowany w jubilerstwie i jako półfabrykat. Śladowe ilości niklu znajdziemy m.in. w fasoli oraz czekoladzie. Przyswojony w ten sposób także jest w stanie uczulać. Uczulenie może wystąpić nie tylko po kontakcie z niklowaną biżuterią, ale też innymi przedmiotami pokrytymi powłoką z tego pierwiastka, np. oprawkami do okularów. Nikiel jest składnikiem stopu, którego używa się do produkcji monet. Stąd też może się zdarzyć, że uczulenie wystąpi po kontakcie z pieniędzmi. Przyczynę uczulania przez nikiel w 2010 r. wyjaśnili naukowcy z Uniwersytetu w Giessen. Odpowiedź zapalna organizmu jest powiązana z receptorem TLR4, który standardowo służy układowi odpornościowemu do wykrywania patogenów.  

Platyna, złoto i srebro

Alergia może wystąpić również po kontakcie z platyną, srebrem i złotem, mimo że w ich przypadku potencjał alergiotwórczy jest stosunkowo niewielki. Ten problem dotyczy zazwyczaj osób w krajach słabo rozwiniętych, w których noszenie kolczyków bądź obrączek nie jest standardem. 

Kobalt

Kobalt bierze udział w metabolizmie białek/kwasów nukleinowych, a także pełni funkcję regulującą w produkcji erytrocytów. Jest komponentem farb do porcelany, środków czystości, a jako składnika stopów używa się go w jubilerstwie. Osoby, którym doskwiera pokobaltowa alergia kontaktowa, często mają problem także z alergią związaną ze wzajemnym oddziaływaniem skóry i niklu czy chromu. 

Pallad

Pallad wchodzi w skład stopów dentystycznych oraz sprzętu elektronicznego, typu telewizor bądź komputer. W tym przypadku uczulenie zwykle też łączy się z nadwrażliwością na kontakt z innymi metalami. W jubilerstwie na szerszą skalę pallad stosuje się od lat 30. XX w., choć raczej nie jako samodzielny materiał, ale dodatek do wyrobów ze złota i platyny. Obecnie często wykorzystywany jest w produkcji obrączek.

Alergie dotyczą także kontaktu skóry z innymi pierwiastkami, do których możemy zaliczyć np. tantal albo niob, dotychczas na większą skalę stosowane jedynie w przemyśle kosmicznym bądź zbrojeniowym.  

Kontakt z wymienionymi pierwiastkami może mieć niemiłe konsekwencje, mimo że formalnie nie są one alergenami, a haptenami. To tzw. antygeny resztkowe, które dopiero po połączeniu z białkami mogą stać się pełnowartościowymi antygenami. Aby zaradzić problemom związanym z alergią kontaktową, należy unikać bliskości z biżuterią powodującą podrażnienie. Na dotknięty nim obszar skórny warto zaaplikować kremy, leki steroidowe łagodzące ból oraz preparaty antyhistaminowe. Korzystne dla kondycji skóry mogą być także domowe sposoby – regularne nawilżanie skóry kremami oraz zmiękczanie balsamami, a także mokrymi okładami. Sposobem na uniknięcie kontaktu z uczulaczem jest także pomalowanie elementów biżuterii bezbarwnym lakierem do paznokci. To utworzy warstwę ochronną.

Uczulenie na ruch i... wodę

Alergia na biżuterię to uciążliwy problem, choć jeszcze bardziej dokuczliwa może być alergia na… wodę, ciążę, ubrania, zmiany temperatury, drewno, światło, alkohol czy nowoczesne technologie! Ta ostatnia nazywa się zespołem nadwrażliwości elektromagnetycznej. Według szacunków cierpi na nią kilka procent ludzi na świecie. Objawami są: reakcje alergiczne, nagłe zasłabnięcia, zaburzenia czynności serca, a także trudności z oddychaniem i częstsze niż zwykle bóle głowy. Zazwyczaj nie mamy nawet świadomości tego typu alergii, co wynika ze stosunkowo niewielkiego odsetka mieszkańców globu, którym ona doskwiera. Ciekawym przypadkiem jest m.in. alergia na ćwiczenia, za którą wyłącznie pośrednio odpowiada aktywność fizyczna. Układ odpornościowy reaguje na białka rozpadające się w żołądku pod wpływem rozgrzewających właściwości ruchu, co powoduje odczucia o charakterze nietolerancji. Bardzo nietypowym zjawiskiem (swego czasu odnotowano mniej niż 100 takich przypadków) jest uczulenie na wodę. Jego etiologia nie jest do końca znana, tak jak nieznane są sprawdzone metody leczenia. Pierwszy przypadek alergii na wodę opisano w 1963 r. Prostym sposobem na określenie, czy mamy do czynienia z alergią, jest polanie jednej dłoni wodą z kranu, a drugiej wodą destylowaną. Wystąpienie reakcji alergicznej na obu dłoniach daje podstawę do stwierdzenia uczulenia na wodę.