13 grudnia br. o godz. 11:00 w Centrum Kongresowo-Dydaktycznym Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu odbędzie się wykład inauguracyjny z cyklu „Transkulturowa opieka medyczna w obliczu narodzin i śmierci”, organizowany przez Studenckie Koło Naukowe Etyki i Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Będzie to pierwszy z serii wykładów poświęconych czterem kulturom i środowiskom religijnym: cywilizacji muzułmańskiej, Związkowi Wyznaniowemu Światków Jehowy, judaizmowi i kulturze romskiej. Wykłady mają charakter otwarty, skierowane są do studentów wszystkich uczelni oraz pracowników opieki zdrowotnej. Bilet wstępu to każdorazowo koszt 10 zł. Od 17 listopada, osoby zainteresowane udziałem w wydarzeniu mogą dokonać rejestracji za pośrednictwem strony internetowej: http://www.skneib.ump.edu.pl/transkulturowosc.php .

W roli ekspertów, podczas pierwszego spotkania, wystąpią: dr Agnieszka Graczyk, adiunkt w Zakładzie Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz dr Sinjab Ahmad Thabit, lekarz specjalista chirurgii ogólnej, transplantologii klinicznej i chirurgii onkologicznej.

Studenckie Koło Naukowe Etyki i Bioetyki działające przy Katedrze Nauk Społecznych Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu wyszło z inicjatywą organizacji wykładów, mających na celu określenie, poznanie i zmierzenie się z potrzebami pacjentów pochodzących z różnych kręgów kulturowych. Osobami odpowiedzialnymi za organizację i stronę merytoryczną są: prof. dr hab. Michał Musielak i dr n. o zdr. Katarzyna Beata Głodowska, opiekunowie Koła.

Dr Głodowska w udzielonym Portalowi Biotechnologia.pl wywiadzie, przybliżyła ideę realizowanego projektu.

Skąd wypłynęła inicjatywa organizacji wydarzenia dotyczącego transkulturowości?

Potrzeba projektu zrodziła się z prowadzonych przeze mnie zajęć z Filozofii i Teorii Opieki Położniczej na kierunku położnictwo, gdzie omawiamy  jedną z teorii pielęgnowania, która została opracowana przez amerykańską pielęgniarkę, antropolog – Madelaine Leininger. W czasie ćwiczeń  zastanawiamy się jakie kompetencje kulturowe powinnyśmy nabyć (położne), aby móc opiekować się pacjentami pochodzącymi z różnych kultur. Moduł zajęciowy pozwala nam jedynie poświęcić jedną godzinę zajęciowa na w.w zagadnienia. Wg mojej opinii to bardzo mało. Dlatego też stwierdziliśmy, iż koniecznym jest, aby taki projekt powstał, byśmy mogli kompleksowo zając się potrzebą nabycia wiedzy i umiejętnością kulturowych.

Czemu wśród proponowanych kultur/religii nie ma żadnego z wyznań religii chrześcijańskiej? Czy o sobie wiemy już wszystko?

Serdecznie dziękuję za to pytanie. Oczywiście, że jeszcze wszystkiego nie wiemy, a to co robimy w naszej opinii jest tylko małą kropelką w morzu potrzeb. Stwierdziliśmy, iż tym zagadnieniem chcielibyśmy zająć się w następnym roku akademickim i skierować go do studentów anglojęzycznych. Jesteśmy już po rozmowach z Panią dr Agnieszką Krawczyk – Wasielewską, która odpowiada za  studia anglojęzyczne na kierunku fizjoterapia na naszym uniwersytecie.

Do przedstawicieli jakich innych zawodów mogą być skierowane treści poruszane podczas wykładów/warsztatów?

Wykłady i warsztaty skierowane są przede wszystkim do zespołu interdyscyplinarnego. Myślę tutaj nie tylko o lekarzach, pielęgniarkach, położnych, ale także fizjoterapeutach, farmaceutach, analitykach medycznych, psychologach, specjalistach zdrowia publicznego. Chcielibyśmy holistycznie spojrzeć na naszego pacjenta i zobaczyć jak to wygląda z różnych perspektyw. Jeśli miałabym podać przykład to będzie to fizjoterapeuta, który  bardzo często wykonuje swoje zadania np.  masaż,  gdzie dotyka ciała pacjenta. O czym powinien pamiętać, czego nie uwzględniać lub do kogo przekierować chorego chcąc uwzględnić kontekst kulturowy. 

Czy Pani, w swojej praktyce pielęgniarskiej, spotkała się z sytuacjami trudnymi ze względu na istniejące pomiędzy Panią a pacjentem różnice kulturowe czy religijne?

W swojej praktyce pielęgniarskiej spotkałam się tylko i aż z problemem przetaczania krwi u Świadków Jehowy. I przyznam, iż  było to dla  trudne przeżycie, ponieważ nie mogłam zrozumieć jak ktoś odmawia przetoczenia krwi. Choć składałam przysięgę, że bez względu na wszystko będę w stanie zająć się pacjentem bez względu na okoliczności i znam Kartę Praw Pacjenta, gdzie mam uszanować wolę mojego podopiecznego,  to trudno było mi zaakceptować decyzję o braku przetoczenia.  Myślę też, że wcale pewnie nie ukrywałam swojego zdania w komunikatach niewerbalnych. Sytuacja o której wspominam miała miejsce kilka lat temu. Byłam dopiero na samy początku swojej kariery pielęgniarskiej. Myślę, że gdybym miała takie zajęcia, na których nabyłabym kompetycji kulturowych było by dużo łatwiej zrozumieć, nie oceniać pacjenta, bo on tego nie potrzebuje. Gdybym miała większą wiedzę mogłabym dyskutować, a wtedy niestety tak nie było.

Często słyszę też od studentów, iż wciąż spotykają się z różnymi sytuacjami i  uczą się razem w trakcie rozwiązywania danego problemu. A czy wszystkiego powinnyśmy uczyć się na pacjencie?  Zastanawiam się jak musi to być stresująca sytuacja dla obu stron. Czy w takim razie nie powinny powstać procedury z transkultowości? W mojej opinii tak. Nie tylko chcielibyśmy podnieść świadomość personelu medycznego w omawianym zakresie, uwrażliwić go na potrzeby pacjentów pochodzących z różnych kultur, ale także opracować procedury postępowania z pacjentem odmiennym kulturowo. Dlatego też będziemy nad tym pracować na warstwach z naszymi partnerami projektu: Wielkopolskim Centrum Onkologii, Ginekologiczno-Położniczym Szpital em Klinicznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i Szpitalem Klinicznym Przemieniania Pańskiego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

A co w sytuacji, gdy „odmienny kulturowo” jest ktoś z personelu medycznego?

Myślę, że nie każdy z nas się zastanawia jak by postąpił w takiej sytuacji. Najczęściej patrzymy z perspektywy pacjenta, a przecież od pierwszego roku studiów medycznych jesteśmy uczeni, iż na problem powinniśmy zawsze patrzeć całościowo. Chciałabym tutaj podać przykład, który omawiam na zajęciach z etyki zawodowej pielęgniarki - transfuzja krwi wykonywana przez personel wyznania Świadków Jehowy. Zawód lekarza, pielęgniarki i położnej ma zapewnioną w ustawach o zawodach, klauzulę sumienia. I w tym przypadku personel, który nie zgadza się z wykonaniem danej procedury może chronić swoje sumienie poprzez zastosowanie jej. Jednak pozostaję wiele innych sytuacji w których nie wiemy jak mamy zachować się i co powinno się zrobić, aby zapewnić ciągłość opieki, a z drugiej strony uszanować mnie jako człowieka. Dlatego tym bardziej myślę, że projekt jest potrzebny. By móc opracować więcej takich przypadków, a tym samym, aby mogło się nam lepiej pracować na rzecz i dobro choregoJ.

Wiem, że rozważaliście Państwo możliwość uczestnictwa on-line w prowadzonych wykładach. Czy ten pomysł doczekał się realizacji?

Chcielibyśmy, aby więcej osób mogło wziąć udział w naszym wydarzeniu dlatego też podjęliśmy decyzję o tym, aby wprowadzić formę uczestnictwa online. Wszystkie informacje będą dostępne na profilu Facebook SKN Etyki i Bioetyki w dniu dzisiejszym (12.12.15r.) w godzinach popołudniowych http://on.fb.me/1HZOJJx, serdecznie zapraszamy.

Pomysł spotkał się z pozytywnym przyjęciem i wsparciem, nie tylko wśród jednostek Uniwersytetu. Inicjatywę wsparły m.in. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Open Physiotherapy i Zakład Praktycznej Nauki Położnictwa UM w Poznaniu. Wydarzenie objął patronatem Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Medycznego prof. dr hab. Jacek Wysocki, Polskie Forum Migracyjne oraz Polskie Radio Merkury.

Każde spotkanie będzie składało się z dwóch części: wykładu i warsztatów, a tematem wiodącym będzie postępowanie wobec początku i kresu życia ludzkiego. Kolejne wykłady zaplanowane zostały na styczeń, wówczas problematyka spotkania dotyczyć będzie Związku Wyznaniowego Świadków Jehowy, spotkanie w miesiącu marcu poświęcone zostanie kulturze romskiej, a cykl zamkną wykłady i warsztaty o kulturze judaistycznej.

Organizatorzy, po przeprowadzonym cyklu wykładów, zamierzają wydać publikację, skierowaną do pracowników opieki zdrowotnej oraz wszystkich osób zainteresowanych problematyką transkulturowości w zawodach medycznych.

Katarzyna Beata Głodowska – doktor nauk o zdrowiu, Kierownik Pracowni Historii Zawodów Medycznych  w Katedrze Nauk Społecznych, Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego.

Naukowo zajmuje się historią pielęgniarstwa, położnictwa, etyką i deontologią zawodów medycznych, e- dokumentacją. Jest autorem kilkunastu artykułów, współredaktorem i współautorem publikacji:  Pflege im Schatten des Nationalsozialismus. Ausgewählte Probleme und Fälle (2011), Opieka pielęgniarska w czasach nazizmu. Wybrane problem  kazusy” (2014). Kierownik grantu naukowego Medycyna w okresie narodowego socjalizmu w Niemczech i w okupowanej Polsce”, który otrzymał  wsparcie finansowe  Fundacji Polsko–Niemieckiej na rzecz Nauki.

Opiekun Koła Naukowego Etyki I Bioetyki, prywatnie mama pierwszoklasistki Zosi i szczęśliwa żona. 

Zofia Szafrańska-Czajka

dział Bioetyka

e-mail: zofia.szafranska@bioetchnologia.pl