Krioterapię możemy scharakteryzować jako nieinwazyjne zewnętrzne wychładzanie powierzchni ciała pacjenta. Niską temperaturę stosuje się w celu uzyskania długotrwałego efektu czynnego przekrwienia do 4 godzin oraz natychmiastowej reakcji przeciwbólowej, która utrzymuje się do 6 godzin. Obok zastosowania pól magnetycznych oraz laseroterapii, kriostymulacja należy do jednej z nowocześniejszych  metod leczniczych, ale z ponad 20-letnią tradycję. Umiejętność wykorzystania w takich zabiegach skroplonego azotu oraz możliwość miejscowego stosowania przy pomocy specjalnych aplikatorów przyczyniły się do dalszego rozpowszechnienia tej technologii.

Kilka słów o …. historii krioterapii

Pierwsze wzmianki o zastosowaniu niskiej temperatury w lecznictwie pochodzą już ze starożytności (2500 r. p. n. e.). W Egipcie stosowano miejscowo niską temperaturę jako środek uśmierzający ból oraz działający przeciwzapalnie. W V w. p. n. e. zmniejszenie obrzęków, krwawień i bólu przy zastosowaniu krioterapii opisał Hipokrates. Obserwacje te znalazły zastosowanie w naszej erze, a sama technologia była dalej udoskonalana. Napoleoński lekarz D. J. Larrej stosował niską temperaturę w przypadku amputacji kończyn u żołnierzy. Wysunął on wniosek, iż zimno podczas oddziaływania na układ nerwowy, zmniejsza odczucia z uszkodzonych narządów. W 1845r. J. Arnott stosował już krioterapię w przypadku neuralgii, reumatyzmu oraz bólu w przebiegu choroby nowotworowej.

Rozwój nowoczesnej kriomedyczny nastąpił pod koniec XIX w. Możliwe to było po odkryciu możliwości skroplenia gazów, np. azotu, a także konstrukcji pierwszego urządzenia uwalniającego ciekły azot (stosowany w leczeniu powierzchni owych nowotworów oraz niektórych zmian dermatologicznych). Po raz pierwszy komora kriogeniczna została wykorzystana w 1978 r. (T. Yamauchi), do leczenia pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, a 4 lata później w Niemczech opracowano pierwsze standardy stosowania krioterapii w medycynie (R. Fricke).

W Polsce metoda leczenia zimnem sięga 1983 r. (Katedra Fizjoterapii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu). Pierwsza komora krioterapeutyczna powstała 6 lat później na Oddziale Reumatologicznym Szpitala Specjalistycznego Chorób Narządu Ruchu im. Janusza Korczaka w Kamiennej Górze.

Zastosowanie krioterapii w praktyce

Krioterapia ma zastosowanie we wszelkich gabinetach fizykoterapeutycznych, sanatoriach, domach opieki społecznej, klubach sportowych, szpitalach oraz prywatnych gabinetach. Stosowana jest najczęściej w przypadku zmian reumatycznych, do łagodzenia obrzęku oraz bólu, a także spastyczności mięśni. Ponadto, zastosowanie zimna jest możliwe przez lekarzy dermatologów, ginekologów, chirurgów szczękowo-naczyniowych, proktologów, onkologów. Temperatury rzędu -110⁰C wykorzystuje się w przypadku kriostymulacji zarówno ogólnoustrojowej jak i miejscowej. Niższe temperatury (-190⁰C), znalazły zastosowanie w kriochirurgii do usuwania zmian patologicznych.

Biologiczny efekt osiągany podczas zabiegów krioterapii uzależniony jest przede wszystkim od zakresu temperatury, czasu ekspozycji oraz szybkości ochładzania tkanki. Ponadto, do czynników wpływających na uzyskany efekt możemy również zaliczyć: sposób aplikacji, właściwości adaptacyjne organizmu do zimna, sposób utraty ciepła, wiek, współistnienie innych schorzeń, zażywane leki i używki czy aktywność fizyczną pacjenta.

Ważnym efektem obserwowanym podczas zabiegów kriostymulacji jest spadek przemiany materii (enzymy komórkowe działają w określonym zakresie temperatur). Doprowadza to do zmniejszenia zapotrzebowania energetycznego organizmu, a tym samym powoduje spadek zapotrzebowania na tlen. Po zakończeniu takiego zabiegu, w znaczący sposób wzrasta ukrwienie narządów wewnętrznych. Umożliwia to przyspieszenie przemiany materii oraz efektywną eliminację szkodliwych produktów metabolicznych.

Czy stosowanie krioterapii jest bezpieczne dla każdego?

W przypadku schorzeń chronicznych, jak gośćcowe zesztywniające zapalenie stawów, przeprowadzenie serii 10-15 zabiegów przynosi  u pacjenta poprawę na 6-9 miesięcy, co usprawnia jego funkcjonowanie. Metoda ta ma pewne ograniczenia. Przeciwwskazaniem do zastosowania zabiegu kriostymulacji są m.in. choroby metaboliczne, agammaglobulinemia czy wysokie ciśnienie tętnicze krwi.  Takich zabiegów nie wykonuje się u osób z nietolerancją zimna, ciężkimi chorobami serca i układu krążenia, niedoczynności tarczycy, w przebiegu chorób nowotworowych czy po przebytych udarach.

W przypadku skutków ubocznych zastosowania krioterapii, może dojść do nadmiernego miejscowego poddania tkanki działaniu zimna. Może doprowadzić to do pojawienia się zmian odmrożeniowych. Szczegółowa obserwacja miejsca poddawania zabiegu oraz dostosowanie temperatury, pozwala uchronić przed pojawieniem się reakcji pęcherzowej.