Czy mogłaby Pani pokrótce przybliżyć czytelnikom, jakie zmiany zaszły w diagnostyce dziecięcych chorób onkologicznych w ciągu ostatnich lat?

Nowotwory u dzieci są kolejną po urazach, wypadkach i zatruciach przyczyną zgonów. Podstawą diagnostyki w onkologii dziecięcej jest, podobnie jak w innych dziedzinach medycyny, dokładnie zebrany wywiad chorobowy i  badanie przedmiotowe pacjenta. Rozwój w ostatnich latach technik obrazowych, immunologicznych, histologicznych, a także zastosowanie metod genetyki molekularnej znacznie ułatwiły i przyspieszyły diagnostykę w onkologii. Diagnozowanie chorób rozrostowych układu krwiotwórczego tj. białaczek i chłoniaków, opiera się obecnie poza oceną morfologiczną na cytometrii przepływowej, immunohistochemii i cytogenetyce.

Istotnym postępem było wprowadzenie do rutynowej diagnostyki białaczek przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciwko określonym antygenom na powierzchni i wewnątrz komórek.

Cytometria przepływowa znacznie ułatwiła diagnostykę nowotworów układu krwiotwórczego przez określenie pochodzenia badanej komórki oraz jej stopnia dojrzałości. Precyzyjnie identyfikuje nietypową ekspresję antygenów, umożliwiając np. dalsze monitorowanie minimalnej choroby resztkowej w białaczkach.

Immunodiagnostyka pozwala na uściślenie rozpoznania histopatologicznego lub cytologicznego poprzez dokładniejsze określenie linii komórkowej, z której wywodzi się nowotwór.

Współczesna diagnostyka obrazowa (radiologiczna) polega na wykonywaniu badań, które wzajemnie się uzupełniają. Ułatwiają one postawienie rozpoznania i pozwalają na monitorowanie efektów leczenia. Diagnostyka radiologiczna opiera się na wykonywaniu klasycznego zdjęcia radiologicznego i radiologicznego badania kontrastowego, ultrasonografii (USG),  tomografii komputerowej (TK), magnetycznym rezonansie jądrowym (MR) i pozytonowej tomografii emisyjnej (PET) oraz PET/CT i PET/MR

W jaki sposób przemiany te wpłynęły na wykrywalność oraz, w rezultacie, wyleczalność nowotworów u dzieci?

Nowotwory w populacji dziecięcej występują znacznie rzadziej niż u dorosłych, stanowią ok. 1% wszystkich rozpoznań.  W większości krajów Europy stwierdza się  110-145 nowych zachorowań na 1 milion dzieci do 14. r. ż. W Polsce dotyczy to ok. 1200 dzieci w ciągu roku. Znacznie większy wskaźnik zachorowań na nowotwory u dzieci, przekraczający 150/1 mln, mają takie kraje jak: Nigeria, Brazylia, Nowa Zelandia, Szwecja i Australia. Najmniejszy zaś, ok 40/1 mln, odnotowuje się w populacji hinduskiej zamieszkującej na wyspie Fidżi.

Biologia chorób nowotworowych u dzieci różni się od tej u ludzi dorosłych. Dynamika wzrostu komórek nowotworowych i ich wrażliwość na chemioterapię jest istotnie wyższa. Lepsza, a przede wszystkim wczesna diagnostyka ma istotny wpływ na końcowy rezultat terapii. Obecnie można trwale wyleczyć z choroby nowotworowej ok. 75% dzieci.

Jak Polska prezentuje się na arenie międzynarodowej w przypadku leczenia nowotworów u dzieci?

Protokoły stosowane w leczeniu nowotworów u dzieci są w zdecydowanej większości protokołami analogicznymi do tych, które obowiązują w innych krajach europejskich. Do stosowanych od lat w onkologii metod leczenia, tj. chemioterapii, radioterapii i leczenia operacyjnego dołączyła ostatnio immunoterapia. U dzieci zwiększa ona szansę na wyleczenie pacjentów z rozpoznanym  najwyższym, czwartym stopniem zaawansowania nowotworu układu współczulnego  - narwiaka zarodkowego .

W jakim stadium najczęściej wykrywane są nowotwory? Czy są jakieś sygnały alarmowe, które powinny zaniepokoić rodzica i skłonić go do udania się z dzieckiem do specjalisty?

Początkowe objawy nowotworów u dzieci są bardzo często niecharakterystyczne, a dynamika rozwoju choroby duża. To powoduje, iż często do Oddziałów Onkologii i Hematologii Dziecięcej trafiają pacjenci w wysokim stopniu zaawansowania choroby. Należy pamiętać o niepokojących objawach, które są wskazaniem do konsultacji u onkologa dziecięcego. Zalicza się do nich między innymi:

- powiększone węzły chłonne szyjne dolne, nadobojczykowe lub innych grup jeśli ich średnica przekracza 10 mm i nie ulega zmniejszeniu po kuracji antybiotykowej,

- poranne wymioty, bóle głowy, zaburzenia równowagi,

- stany gorączkowe nie związane z infekcją,

- powiększenie obwodu brzucha lub wyczuwalny guz w jakiejkolwiek okolicy ciała,

- istotny ubytek ciężaru ciała,

- przewlekły kaszel nie ustępujący po kuracji przeciwinfekcyjnej,

- bóle kostne, utykanie,

- bladość skóry, obecność wybroczyn, osłabienie,

- obecność białego odblasku źrenicy oka, nierówność źrenic, zez, zaburzenia widzenia,

- przewlekły wyciek z ucha, krwiaki okularowe.

W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza pediatry, który pokieruje dalszą diagnostyką.

Co można jeszcze zrobić, by zwiększyć procent wyleczonych pacjentów?

Bardzo ważna jest świadomość rodziców i lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej, iż dzieci chorują na nowotwory. Jest to choroba rzadka, ale od wczesnego jej wykrycia zależy możliwość całkowitego jej wyleczenia. Istotna jest też troskliwa opieka nad dzieckiem leczonym onkologicznie pozwalająca unikać wczesnych powikłań terapii, a po jej zakończeniu staranne monitorowanie stanu zdrowia dziecka w celu wykrycia ewentualnych nawrotów choroby nowotworowej lub późnych objawów niepożądanych zastosowanego leczenia.

Dziękuję za rozmowę.