Kiedy nie można karmić piersią?

Bardzo duża ilość matek może z powodzeniem karmić swoje dzieci piersią lub odciągniętym własnym mlekiem (tzw. karmienie piersią inaczej). Przy obecnym stanie wiedzy istnieje niewiele przeciwwskazań do karmienia piersią mlekiem matki. Większość z nich ma charakter czasowy i po ich ustąpieniu możliwy jest powrót do karmienia naturalnego (przy utrzymaniu laktacji u matki). O zmianie sposobu żywienia dziecka z pokarmu matki na inny oraz o potrzebie dokarmiania powinien decydować lekarz opiekujący się dzieckiem, w porozumieniu z jego matką/rodzicami. Decyzję o czasowym lub stałym odstawieniu dziecka od piersi trzeba każdorazowo bardzo wnikliwie rozważyć, biorąc pod uwagę zarówno ryzyko wynikające z zaistniałego przeciwwskazania do karmienia naturalnego, jak też niekorzyści, jakie może nieść ze sobą stałe lub czasowe zaprzestanie żywienia dziecka mlekiem matki.

Przeciwwskazania ze strony dziecka: dziecko z klasyczną galaktozemią, wrodzona nietolerancja laktozy z laktozurią, choroba syropu klonowego, fenyloketonuria, inne wrodzone choroby metaboliczne z przemianą aminokwasów, noworodek z masą ciała poniżej 1500g, noworodek urodzony przed ukończeniem 32. tyg. życia postkoncepcyjnego, noworodek z grupy ryzyka hipoglikemii z powodu upośledzonej adaptacji metabolicznej lub wzrostu zapotrzebowania na glukozę (np. wcześniactwo, hipotrofia wewnątrzmaciczna, objawowe niedotlenienie okołoporodowe, infekcja, noworodek matki chorej na cukrzycę), z bezobjawową hipoglikemią, kliniczne i laboratoryjne wykładniki odwodnienia, mimo prawidłowego karmienia piersią/pokarmem matki, żółtaczka pokarmu kobiecego z wysoką hiperbilirubinemią .

Przeciwwskazania ze strony matki: zakażenie HIV, zakażenie HTLV-1, HTLV-2, ciężki stan kliniczny matki uniemożliwiający odciąganie pokarmu, inwazyjna postać zakażenia wywołana przez określone drobnoustroje, ostra postać gorączki krwotocznej, alkoholizm, narkomania, stosowane u matki leki/substancje należące do grupy L-5, nieleczona gruźlica, zmiany chorobowe na brodawce piersiowej (wirus opryszczki, gruźlicy, liszajca zakaźnego), wzw. typu A, wzw. typu B, ospa wietrzna, cytomegalia.

Banki mleka kobiecego i ich przeznaczenie

Wychodząc na pomoc dzieciom, których mamy nie są w stanie karmić piersią lub odciągniętym mlekiem stworzono tzw. banki mleka kobiecego. Banki mleka to profesjonalne laboratoria, w których pozyskuje się mleko kobiece. Jest ono następnie badane, bezpiecznie przechowywane i dostarczane potrzebującym noworodkom, które z przyczyn medycznych bądź losowych nie mogą być karmione przez ich matki. Banki mleka są nieodłącznym elementem systemu opieki nad matką i dzieckiem, gdy noworodek wymaga długotrwałego leczenia lub gdy naturalne karmienie przez biologiczną matkę jest utrudnione lub niemożliwe. Ideą powstania banków mleka kobiecego była chęć stworzenia równych szans wszystkim dzieciom, w dostępie do najlepszego, naturalnego pokarmu.

Do grupy potrzebujących dzieci należą wcześniaki oraz noworodki chore. Bardzo ważne jest, aby dzieci te dostawały pokarm matki, ponieważ jest on idealnie dopasowany do potrzeb żywieniowych noworodka, zawiera wyłącznie gatunkowo specyficzne białka. Jest też najlepiej przyswajalnym pożywieniem. Mleko kobiece jest lekiem, zawiera tysiące aktywnych składników, które mają wartość pozażywieniową, są unikalne i nie da się ich otrzymać podczas procesu technologicznego.

Należy podkreślić, że nie każda mama może starać się o mleko z takiego banku. Każda placówka ma określone priorytety udostępniania mleka dla potrzebujących dzieci. Na pierwszym miejscu są noworodki urodzone przedwcześnie, chore, którym brakuje mleka od biologicznej matki. W przyszłości w miarę rozwoju banków mleka, a co za tym idzie pozyskania dużych ilości pokarmu pojawią się możliwości dokarmiania dzieci z innymi wskazaniami. Nie ma także możliwości odpłatnego otrzymania takiego mleka.

Kto może zostać dawczynią pokarmu?

Karmienie noworodka mlekiem innej kobiety niesie za sobą ryzyko. Aby je wyeliminować konieczne są badania pokarmu, kontrola statusu serologicznego dawczyń. Potencjalne dawczynie mleka udzielają wywiadu epidemiologicznego na temat przebytych chorób, trybu życia i kierowane są na badania krwi. Dopiero po przejściu takiej oceny matka może oddać mleko, które następnie badane jest pod kątem czystości mikrobiologicznej i pasteryzowane.

Banki mleka kobiecego nie płacą za pokarm. Przekazywanie go odbywa się na zasadzie wolontariatu. Mamy-dawczynie i ich dzieci objęte są bezpłatnym poradnictwem laktacyjnym, edukacją prozdrowotną, otrzymują także wszelkie niezbędne akcesoria do odciągania i przechowywania pokarmu.

W dobie Internetu z przykrością można stwierdzić wzrost nieformalnego dzielenia się pokarmem kobiecym. Europejskie Stowarzyszenie Banków Mleka stoi na stanowisku, że wszystkie takie formy sprzedaży są nieetyczne i powinny być zabronione. Nieformalne dzielenie się mlekiem jest realnym zagrożeniem dla rosnącego wsparcia banków mleka na całym świece i podważa zaufanie do tych profesjonalnych instytucji, co w rezultacie może doprowadzić do zwiększenia udziału sztucznych mieszanek w żywieniu niemowląt.

Banki mleka kobiecego w Polsce

Pomysłodawcą banków mleka w Polsce była pani Magdalena Podczaska. Ze względu na nadmiar pokarmu, który miała postanowiła ona oddać pokarm dzieciom, które pozbawione były mleka mamy. Jednak żaden szpital ani inna placówka, która opiekuje się małymi dziećmi nie może przyjąć mleka bez gwarancji, że jest ono bezpieczne dla niespokrewnionego dziecka. W związku z tym wraz z obecną prezes Fundacji Bank Mleka Kobiecego – Aleksandrą Wesołowską założyły Stowarzyszenie na Rzecz Banku Mleka Kobiecego. Celem placówki jest umożliwienie bezpiecznego dzielenia się pokarmem.

Pierwszy bank mleka został otwarty w marcu 2012 r. w Warszawie. Powstał on na podstawie umowy partnerskiej pomiędzy Fundacją Bank Mleka Kobiecego a Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym im. Prof. W. Orłowskiego w Warszawie. Kolejne placówki otwarto w Toruniu (2013 r., placówka funkcjonująca w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. L. Rydygiera), w Warszawie (2014 r., Bank Mleka Kobiecego w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny przy ul. Madalińskiego), Krakowie (2016 r., Szpital Ginekologiczno-Położniczy Ujastek) i Opolu (2016 r., placówka powołana przy Centrum Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii powstała dzięki Funduszom Norweskim uzyskanym we współpracy z Wojewódzkim Centrum Medycznym). W przyszłości planowane jest uruchomienie kolejnych placówek w Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu, Gdańsku, Łodzi.

Rozwój technik przetwarzania mleka kobiecego i standardów epidemiologicznych eliminuje ryzyko zakażenia poprzez pasteryzowane mleko kobiece oraz umożliwia stosowanie w profesjonalnych bankach systemu monitorowania bezpieczeństwa żywności (ang. HACCP). Europejskie Stowarzyszenie Banków Mleka (ang. EMBA) ma w swoim rejestrze ponad 200 placówek, z których kilka jest w fazie organizacji. Fundacja Bank Mleka Kobiecego jest członkiem EMBA i z jego ramienia koordynatorem standaryzacji tych placówek w Polsce.