O problemach z widzeniem, charakterystyce swojego zawodu i doborze odpowiednich narzędzi służących do korygowania wad wzroku mówi Anna Zaremba, optometrystka i kontaktolog z długoletnim doświadczeniem, która ukończyła optometrię na Politechnice Wrocławskiej i nieustannie poszerza swoją wiedzę na konferencjach optometrycznych i szkoleniach terapii widzenia.

Czym dokładnie różnią się od siebie okulistyka, optyka i optometria? Czy współpraca między ekspertami z tych dziedzin jest ważna?

Okulistyka to dziedzina medycyny zajmująca się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką chorób oczu, natomiast optometria – procesem widzenia, a szczególnie jego ochroną, usprawnieniem i rozwojem. Prościej mówiąc, okulista leczy, a optometrysta koryguje wady wzroku. W przypadku optyki działania najczęściej sprowadzają się do wykonywania okularów dla klientów, służenia pomocą przy doborze opraw korekcyjnych i szkieł okularowych, naprawy i konserwacji oprawek. Czy współpraca międzysektorowa jest ważna? Oczywiście, że tak. Zarówno optyka, jak i okulistyka to dziedziny, które dotyczą procesu widzenia i mocno się uzupełniają. Dla dobra pacjentów ta współpraca powinna przebiegać wielokierunkowo. Każdy ze specjalistów ma inne kompetencje w zakresie wzroku, dlatego aby zapewnić pacjentowi jak najlepszą opiekę, kluczowa jest komunikacja między nimi. Chcąc skorygować wadę wzroku, specjalistą pierwszego kontaktu powinien być optometrysta. Jeśli podczas badania okaże się, że zastosowanie okularów nie przynosi pożądanej ulgi, wtedy optometrysta zaleca wizytę u lekarza okulisty w celu poszerzenia diagnostyki.

Jakie urządzenia są zazwyczaj stosowane w optometrii?

Optometrysta w swojej pracy na co dzień posługuje się foropterem. Jest to maszyna z wbudowanymi soczewkami sferycznymi i cylindrycznymi, dzięki której mamy możliwość wykonywania szerokiego i dokładnego zakresu badań. Podczas badania stosowana jest również metoda obiektywna, za pomocą autorefraktometru, który identyfikuje pacjentów jako krótkowzrocznych lub nadwzrocznych. Istotnym urządzeniem w pracy optometrysty jest też rzutnik optotypów, który posiada szeroki wybór testów m.in. test stereoskopowy, polaryzacyjny, test zegara, jak również test czerwono-zielony.

Czy na przestrzeni lat obserwuje Pani wzrost przypadków wad wzroku oraz ich pogłębianie się?

Tak, niestety na przestrzeni lat w swojej pracy zauważyłam znaczący postęp wady wzroku, jaką jest krótkowzroczność. Mówi się, że krótkowzroczność staje się coraz większym problem zdrowotnym na całym świecie. Statystyki pokazują, że do 2050 r. będzie dotyczyła prawie 50% światowej populacji. Do postępu krótkowzroczności w znacznym stopniu przyczyniła się pandemia COVID-19, która spowodowała wprowadzenie nauki zdalnej i zamknięcie dzieci w domu. Młodzież codzienny ruch na świeżym powietrzu zastępowała korzystaniem z urządzeń cyfrowych typu komputer, tablet czy smartfon.

Co według Pani jest lepszym rozwiązaniem – okulary korekcyjne czy soczewki kontaktowe?

Na pewno nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Dla nas specjalistów najważniejsze jest, aby pacjent korygował wadę wzroku. Wiem, że wiele osób decyduje się na okulary korekcyjne, ponieważ po prostu je lubi i dobrze się w nich czuje. Trendy okularowe na przestrzeni lat mocno się zmieniły i większość pacjentów traktuje je jako dopełnienie stylizacji czy biżuterie. Soczewki kontaktowe są natomiast lekkie, niezauważalne, jak również nie ograniczają pola widzenia. Często są idealnym rozwiązaniem przy dużych wadach wzroku. Każdy z pacjentów ma indywidualne potrzeby. Warto jednak pamiętać, że jeśli zdecydujemy się na soczewki kontaktowe, nieodłącznym elementem jest ich pielęgnacja i odpowiednie dobranie parametrów soczewkowych przez specjalistę. Soczewki kontaktowe to ciało obce, które wkładamy do oka, dlatego bardzo ważne jest, abyśmy świadomie i bezpiecznie ich używali.

Czy w przypadku jednej wady wzroku dobór soczewek kontaktowych i okularów korekcyjnych pod względem dioptrii będzie taki sam?

Decyduje o tym moc wady wzroku. W przypadku pacjenta, u którego wada wzroku nie przekracza 3 dioptrii, dobór okularów korekcyjnych i soczewek kontaktowych pod względem wady wzroku będzie taki sam. Inna sytuacja będzie w przypadku np. krótkowzroczności u pacjenta rzędu powyżej 3 dioptrii, wtedy moc w soczewkach kontaktowych powinna być mniejsza niż w okularach korekcyjnych. Natomiast jeśli u pacjenta występuje nadwzroczność powyżej 3 dioptrii, moc w soczewkach kontaktowych powinna być większa niż w okularach korekcyjnych.

Jakie błędy, które mogą prowadzić do pogłębienia wady wzroku, zazwyczaj popełniamy? Czy nienoszenie okularów korekcyjnych, gdy zauważymy już znaczące osłabienie wzroku, może przyczynić się do szybszego rozwoju wady?

Największym błędem, który popełniają pacjenci, jest nienoszenie okularów, a tym samym – niekorygowanie wady wzroku, co może powodować jej szybszy postęp. Nieużywanie okularów i brak korekcji powodują, że widzimy świat mniej ostro, niż osoba ze zdrowym wzrokiem. Nasz mózg, który jest centrum dowodzenia, chce widzieć wyraźnie. Osoba, która mimo potrzeby nie nosi okularów, odczuwać będzie duży wysiłek mięśni oka, a przy tym częste uczucie zmęczenia. Wpływa to na nasze samopoczucie – mamy problemy z koncentracją, jak również mogą pojawiać się bóle głowy. Warto zaznaczyć, że stwierdzenie na temat rozleniwienia oka poprzez noszenie okularów jest nieprawdą.

Z jaką regularnością należy badać wzrok i zmieniać okulary korekcyjne?

Jest takie powiedzenie „Badaj wzrok raz na rok”. Warto pamiętać, że profilaktyka ma bardzo duże znaczenie – lepiej zapobiegać niż leczyć. Nasz wzrok to najważniejszy zmysł, który dostarcza ponad 80% informacji o otaczającym nas świecie. Jeśli odczuwamy jakieś sygnały, dolegliwości, słabiej widzimy w swoich okularach, nie bagatelizujmy tego i udajmy się do specjalisty na wizytę. Może okazać się, że potrzebujemy zmiany mocy wartości korekcji, a tym samym – doboru nowych okularów. Zachęcam do regularnego sprawdzania swojego stanu oka.

Jakie wady są najczęściej lekceważone przez pacjentów?

Jest to bardzo obszerny temat, jednak w mojej ocenie najczęściej lekceważoną wadą wzroku jest nadwzroczność. Wielu pacjentów nie jest świadomych, że ją ma, ponieważ w znacznym stopniu nie pogarsza widzenia do dali. Kluczem do zrozumienia tej wady jest akomodacja, czyli naturalna zdolność oka do ustawienia ostrości w zależności od tego, na co patrzymy. Proces ten odbywa się mimo naszej woli.

Co sprawia Pani największą radość i największą trudność w zawodzie optometrysty?

Co sprawia mi największą radość? Przede wszystkim to, że mogę pokazać pacjentom „wyraźniejszy i zdrowszy świat”. Natomiast jeśli chodzi o trudności w pracy optometrysty, to mogę z dumą powiedzieć, że nie spotykam się z nimi na co dzień. Jeśli na przykład u pacjenta występują dodatkowe anomalie wzrokowe, powodujące trudności w dobraniu odpowiedniej korekcji, to dzięki współpracy i dobrej komunikacji z okulistą jesteśmy w stanie wspólnie rozwiązać nawet największą trudność.

Czy dobrymi nawykami można zapobiegać wadom wzroku lub istotnie je opóźnić? Jak prawidłowo dbać o wzrok na co dzień?

Jak najbardziej, dobrymi nawykami jesteśmy w stanie znacząco zapobiec wadzie wzroku. Bardzo ważną kwestią jest sama higiena narządu wzroku. Pozwala ona uniknąć nie tylko pojawiania się nieprzyjemnych objawów, ale przede wszystkim – utrzymać dobrą kondycję widzenia. Brak dbałości o oczy może prowadzić do trwałego pogorszenia się jakości widzenia. Na co dzień powinniśmy przestrzegać kilku najważniejszych kwestii w prawidłowej higienie oczu, takich jak zasada 20/20/20. Polega ona na robieniu przerw co 20 minut w pracy przed monitorem. Podczas przerwy należy patrzeć na punkt umieszczony daleko od nas, minimum 6 metrów (20 stóp), przez 20 sekund. Kolejnymi ważnymi kwestiami są: dobry sen, zdrowa dieta, nawilżenie oczu i ochrona przed promieniowaniem UV.