Objawy choroby

Choroba daje bardzo trudne do zdefiniowania objawy niepokoju ruchowego wraz z nieprzyjemnymi odczuciami w kończynach (drętwienie, mrowienie, cierpnięcie). Obawy te pojawiają się jednak jedynie w spoczynku lub bezruchu, np. podczas oglądania telewizji czy wieczorem, kiedy pacjent udaje się do łóżka, próbując zasnąć. Pojawiające się nieprzyjemne doznania niemalże zmuszają chorą osobę do masażu kończyn czy ich poruszania. Niestety, pomimo że wprowadzenie kończyn w ruch przynosi ulgę, to zaraz po zaprzestaniu ruchu nieprzyjemne odczucia powracają. Co więcej, nawet jeśli chory w końcu zaśnie, także podczas snu dotykają go odczucia związane z RLS. U większości chorych podczas snu pojawiają się okresowe ruchy kończyn, które są określane przez partnerów śpiących w jednym łóżku jako „kopanie w czasie snu”. Jak nie trudno się domyślić, konsekwencją trudności z zasypianiem oraz pojawiania się okresowych ruchów kończyn są przewlekłe zaburzenia snu, łącznie z chroniczną bezsennością, a co za tym idzie – zmęczenie, wyczerpanie i trudności w funkcjonowaniu w ciągu dnia. W porównaniu do zdrowych osób pacjenci z RLS potrzebują znacznie więcej czasu na zaśnięcie, częściej się wybudzają w nocy, a ich fazy snu są znacznie zaburzone. U niektórych pacjentów dochodzi nawet do całkowitej fragmentacji snu i zniesienia cyklicznego profilu snu.

Zespół niespokojnych nóg charakteryzuje się:

- występowaniem nieprzyjemnego uczucia w nogach (pieczenie, mrowienie, drętwienie, cierpnięcie),

- uczuciem przymusu poruszania kończynami,

- występowaniem objawów w spoczynku,

- ustępowaniem objawów w trakcie ruchu,

- nasilaniem objawów w porach wieczornych oraz nocnych.

Przyczyny choroby

Niestety dokładny mechanizm i przyczyny rozwoju zespołu niespokojnych nóg wciąż pozostają nie do końca poznane i zdefiniowane. Zasadniczo wyróżnia się pierwotną i wtórną postać choroby. W przypadku choroby wtórnej sugeruje się istotny udział poziomu żelaza jako jedną z najważniejszych przyczyn rozwoju schorzenia. Jak można przeczytać w publikacjach naukowych, znacznie częściej obserwuje się RLS u osób z niedoborami żelaza czy w przypadku występowania chorób współistniejących, predysponujących do niedoborów tego pierwiastka. Co ważne, RLS znacznie częściej pojawia się w populacji kobiet ciężarnych.

Natomiast pierwotna postać RLS to znacznie bardziej złożony temat. Tutaj również wskazuje się niedobory żelaza jako jedną z przyczyn choroby, jednak zwraca się także szczególną uwagę na funkcjonowanie układu dopaminergicznego w ośrodkowym układzie nerwowy. Sugeruje się, że dopamina, odpowiedzialna m.in. za przekaźnictwo międzyneuronalne i wpływająca na koordynację i napięcie mięśni, może mieć związek z RLS. Oprócz tego choroba może mieć także charakter jatrogenny. Sugeruje się zwiększone ryzyko jej wystąpienia u pacjentów przewlekle przyjmujących leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne i uspokajające (w tym benzodiazepiny). Do rozwoju choroby znacznie bardziej predysponowane są osoby nadużywające alkoholu, palące papierosy czy przyjmujące duże ilości kofeiny.

Leczenie

Leczenie jest uwarunkowane stopniem nasilenia choroby oraz jej charakterem (pierwotny lub wtórny). Pierwszym krokiem jest diagnostyka laboratoryjna gospodarki żelaza. W przypadku niedoborów najważniejsza w leczeniu RLS jest suplementacja żelaza przez minimum 3 miesiące. Ponadto poleca się pacjentom zadbanie o prawidłową higienę snu i odpowiedni poziom witaminy D. Niestety w przypadku niepowodzenia wyżej przedstawionych kroków należy rozważyć farmakoterapię opartą na lekach wpływających na układ dopaminergiczny.

RLS to domena neurologów, jednak często mija wiele czasu, zanim zostanie postawiona prawidłowa diagnoza i pacjent trafi do odpowiedniego specjalisty. Wydaje się, że wspomniane na początku artykułu 5% populacji dotkniętej chorobą jest mocno niedoszacowane ze względu na fakt, iż część chorych nie jest prawidłowo zdiagnozowana.