Skala i świadomość

Badanie, na którego podstawie powstał raport, objęło 53% kobiet i 47% mężczyzn w wieku od 18 do ponad 60 lat. Wyniki są niepokojące – choć 61% respondentów słyszało o anoreksji, a niespełna 57% o bulimii, to aż blisko 25% Polaków w ogóle nie zna takich problemów zdrowotnych. Oznacza to, że niemal co czwarty Polak nie ma świadomości istnienia zaburzeń odżywiania. Jednocześnie 87% badanych twierdzi, że społeczeństwo musi być lepiej informowane i edukowane w kwestii chorób związanych z odżywianiem. – Anoreksja i bulimia to najczęstsze zaburzenia odżywiania, które dotykają głównie kobiet, choć liczba przypadków wśród mężczyzn również rośnie. Choroby zazwyczaj pojawiają się przed 20. rokiem życia, ale niepokojąco obniża się wiek, w którym występują pierwsze objawy – mówi dr n. med. Katarzyna Weterle-Smolińska, psychiatra i ordynator ośrodka psychoterapeutycznego Galileo Medical. Według danych z raportu odsetek osób mających bezpośredni lub pośredni kontakt z zaburzeniami odżywiania jest relatywnie wysoki. Szacuje się, że dotyczy ok. 9% badanych w przypadku anoreksji, ortoreksji (obsesji na punkcie zdrowej żywności) i zaburzeń picia, 14% w przypadku bulimii, 16% dla ARFID (unikania i ograniczania przyjmowania pokarmów i napojów), a nawet 21% w odniesieniu do kompulsywnego objadania się.

Główne przyczyny i objawy zaburzeń odżywiania

Respondenci wymienili problemy emocjonalne i psychiczne, takie jak lęk czy depresja (65%), oraz presję społeczną dotyczącą wyglądu (62%) jako główne czynniki prowadzące do zaburzeń odżywiania. Co ciekawe – 35% badanych wskazało na social media i ich wpływ jako jeden z głównych powodów tych problemów. Ponad 50% badanych uznało, że trzy główne objawy zaburzeń odżywiania to: drastyczne zmiany masy ciała, restrykcyjne diety i nadmierne skupienie się na wyglądzie. Zdaniem ekspertów kłopoty z odżywianiem wynikają z kombinacji czynników biologicznych, psychicznych i społecznych. Niskie poczucie własnej wartości, perfekcjonizm i trudności w radzeniu sobie z emocjami mogą zwiększać ryzyko ich wystąpienia. Dodatkowo media promujące ideały wyglądu oraz negatywne komentarze otoczenia sprzyjają ich rozwojowi. Najczęstsze objawy problemów z jedzeniem to m.in.: ograniczanie liczby posiłków, unikanie pokarmów wysokokalorycznych, nadmierny wysiłek fizyczny i stosowanie środków przeczyszczających.

Problemy w dostępie do leczenia

Raport pokazuje, że leczenie zaburzeń odżywiania w Polsce jest wciąż niedostatecznie finansowane ze środków publicznych. Tylko 33% respondentów potwierdziło, że koszty terapii zostały pokryte przez NFZ, natomiast 44% musiało pokryć je z własnej kieszeni. – W Polsce brakuje systemowego podejścia do leczenia zaburzeń odżywiania, co potwierdzają wyniki naszego badania. Długie kolejki do specjalistów i odległe terminy leczenia szpitalnego sprawiają, że wielu pacjentów decyduje się na leczenie prywatne, ponieważ nie mogą czekać na pomoc. Pamiętajmy też, że samo leczenie może trwać kilka lat i żeby było skuteczne, wymaga regularnej i kompleksowej terapii, a to wiąże się z niemałymi kosztami – podkreśla Grzegorz Ciężadło, prezes Galileo Medical.

Wnioski

67% badanych uważa, że kluczowe jest zwiększenie dostępu do specjalistycznej opieki (placówek i lekarzy), natomiast 57% wskazuje na potrzebę poprawy standardów leczenia. Kwestie finansowe, tradycyjnie uważane za priorytetowe, znalazły się dopiero na czwartym miejscu (po edukacji). 

Zaburzenia odżywiania mają destrukcyjny wpływ na życie społeczne i rodzinne pacjenta. Aż 59% osób zauważyło, jak negatywnie wpływają na ich bliskich. Nieleczone prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak wyniszczenie organizmu, problemy z sercem czy skutki psychiczne, a w najgorszym przypadku – śmierć. Jedynie 30% respondentów (dotkniętych danym zaburzeniem osobiście lub mających taką osobę w bliskiej rodzinie) zadeklarowało pełne wyzdrowienie z anoreksji, a 40% w przypadku bulimii. – Problemy z jedzeniem potrafią w bardzo krótkim czasie dokonać poważnych zniszczeń w organizmie, dewastując niemal wszystkie jego systemy. Dlatego wniosek jest taki – nie tylko trzeba leczyć, ale należy to robić natychmiast, bez zbędnej zwłoki, która może decydować o życiu – podsumowuje lek. Elżbieta Bonder, internista i dyrektor ośrodka psychoterapeutycznego Galileo Medical.

W obliczu rosnącej liczby przypadków zaburzeń odżywiania w Polsce eksperci apelują o poprawę dostępu do specjalistycznej opieki i zwiększenie świadomości na temat tych poważnych chorób. Kluczowe jest wczesne rozpoznawanie objawów oraz podjęcie działań systemowych w zakresie profilaktyki i leczenia, aby zminimalizować ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych. Tylko kompleksowe podejście może przynieść skuteczną pomoc osobom dotkniętym zaburzeniami odżywiania. W innych krajach Europy, np. skandynawskich, państwowe programy prewencyjne skutecznie ograniczają liczbę nowych przypadków. Obecnie Polska wciąż pozostaje w tyle.