Jednym z elementów prawa do ochrony zdrowia (art. 68 Konstytucji RP) jest prawo pacjenta do dobrego żywienia tam, gdzie jest leczony. W ten zakres wchodzi również leczenie żywieniowe, które powinno być integralną częścią całościowej terapii chorego, celem: przeciwdziałania wyniszczeniu organizmu, poprawy stanu odżywienia, prawidłowego rozwoju chorego, poprawy rokowania i przyspieszenia wyleczenia lub umożliwienia skutecznego zastosowania innych metod leczenia, np. chemioterapii. Zespół żywieniowy to grupa specjalistów, których głównym zadaniem jest rozpoznawanie pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia niedożywienia, niewydolności przewodu pokarmowego, ale przede wszystkim – prowadzenia leczenia żywieniowego w celu poprawy stanu odżywienia. Zespół żywieniowy powinien podejmować decyzje dotyczące m.in. włączenia do terapii specjalnych diet doustnych lub żywienia do- i pozajelitowego. Niestety w Polsce, według danych Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN), nadal co piąty pacjent leczony onkologiczne umiera z powodu wyniszczenia organizmu, w tym niedożywienia, a nie z powodu progresji choroby nowotworowej.

Ograniczony dostęp do dietetyków

Jak wynika z badań spośród 501 polskich szpitali, zaledwie ponad połowa (57%) zatrudnia u siebie dietetyka. Najczęściej jednak jest to jeden dietetyk na całą placówkę, który nie zawsze pracuje w pełnym wymiarze godzin czy też nie jest obecny na wszystkich oddziałach. Najczęściej na jednego zatrudnionego dietetyka przypada od 51 do 100 pacjentów. Niepokojący jest fakt, że jedynie 30% spośród 286 placówek, które zadeklarowały zatrudnienie dietetyków, zatrudnia więcej niż jednego specjalistę. – Szpitale powinny zapewniać leczenie żywieniowe i żywienie kliniczne odpowiednie do stanu wszystkich chorych. Każda placówka powinna w tym celu powołać zespół żywieniowy, w którego skład musi wchodzić dietetyk, jak również zadbać o dostęp do poradnictwa ambulatoryjnego. Niestety, jak potwierdzają wyniki raportu, 2/3 hospitalizowanych nie miało możliwości rozmowy z dietetykiem – komentuje dr n. med. Dorota Mańkowska-Wierzbicka, prezes POLSPEN.

Współpraca przeciwko niedożywieniu

Zakres współpracy lekarza z dietetykiem w głównej mierze zależy od etapu leczenia i planowanego postępowania. Takim przykładem jest sytuacja wymagająca interwencji operacyjnej, w której współdziałanie chirurga z dietetykiem powinno zacząć się już w okresie przygotowującym pacjenta do zabiegu. – To szczególny czas dla organizmu, który ma szansę przygotować się do wysiłku, jakim jest operacja. Wpływa to również na późniejszy proces rekonwalescencji pacjenta oraz wyniki rehabilitacji. Zależy nam na wyrównaniu lub poprawie parametrów metabolicznych poprzez wdrożenie prawidłowych nawyków żywieniowych z indywidualnie dostosowaną suplementacją doustnych diet medycznych. W okresie pooperacyjnym współpraca dietetyka z zespołem leczącym opiera się na bieżącym kontrolowaniu stanu klinicznego, zmian metabolicznych i stanu odżywienia pacjenta. Dietetyk monitoruje konieczność rozszerzenia diety poprzez podaż specjalistycznych odżywek medycznych bądź włączenie leczenia żywieniowe drogą do- lub pozajelitową – zauważa dr Marcin Folwarski z POLSPEN. Ważnym elementem w rekonwalescencji osoby po operacji jest edukacja żywieniowa, która odgrywa istotną rolę również w dalszych decyzjach dotyczących metod terapii. Dobra współpraca całego personelu medycznego z członkami zespołu żywieniowego skutkuje bardziej efektywnym leczeniem, co znacznie poprawia jakość ogólną opieki szpitalnej. Warto podkreślić, że ta efektywność przekłada się na wymiar finansowy, pozwalając placówkom medycznym obniżyć koszty leczenia.

Poradnictwo ambulatoryjne

Przyczyną występującej niewiedzy na temat roli żywienia klinicznego w procesie leczenia jest ograniczony dostęp do wyspecjalizowanego doradztwa dietetycznego dla chorych w szpitalach. Dostęp do konsultacji swojej sytuacji zdrowotnej w kontekście sposobu żywienia z dietetykiem powinien być standardem w polskim szpitalu. Niestety w wielu placówkach nie ma zatrudnionego fachowca, który specjalizowałby się w tym zakresie. Konsekwencją tego pacjent nie ma możliwości rozmowy z dietetykiem, nie wie, czy jest w grupie ryzyka wystąpienia niedożywienia, nie otrzymuje odpowiednich zaleceń żywieniowych przy wypisie ze szpitala.