Co wniosły Pańskie dotychczasowe badania nad przerzutami?

Prof. Ugorski   „W swoich badaniach pokazałem, że pojawiająca się na komórkach raka okrężnicy cząsteczka, nosząca nazwę antygenu sjalo-LewisA, jest ważnym czynnikiem w powstawaniu przerzutów u pacjentów chorych na ten typ nowotworu, związaną z ich preferencyjną lokalizacją w wątrobie”

Jakie badanie obecnie prowadzi Pański zespół?

Prof. Ugorski    „Głównie interesują nas mechanizmy powstawania przerzutów w raku gruczołu piersiowego. Istotą badań jest identyfikacja na poziomie molekularnym tych składników komórki nowotworowej, które biorą udział w tym procesie i odpowiadają za narządowo- swoistą lokalizację przerzutu tego nowotworu. Wiadomo bowiem, że w przypadku raka gruczołu piersiowego w przeważającej liczbie przypadków przerzut lokalizuje się w kościach, dużo rzadziej w innych narządach, jak płuca, wątroba, czy mózg.”

Nad czym konkretnie pracuje aktualnie Pana zespół?

Prof. Ugorski    „Nasze badania są kontynuacją projektu realizowanego w ramach 6 Programu Ramowego UE dotyczącego właśnie molekularnych mechanizmów odpowiedzialnych za narządowo-swoistą lokalizację przerzutów raku gruczołu piersiowego. Jednym z celów tego projektu była identyfikacja kluczowych cząsteczek obecnych w komórkach nowotworowych mogących służyć jako cele molekularne do zahamowania inwazyjności i wzrostu komórek przerzutujących do określonych narządów docelowych. Analiza ekspresji w przerzutach raka piersi do kości, wątroby, płuc i mózgu, w której wykorzystano genomikę funkcjonalną, wykazała, że każdy, narządowo-swoisty przerzut charakteryzuje się specyficznym profilem ich ekspresji. W badaniach tych stwierdzono, że wśród 6 genów, których ekspresja jest znacznie podwyższona, tylko w przerzutach raka gruczołu piersiowego do płuc, znajduje się gen UGT8 kodujący enzym galaktozylotransferazę ceramidu (dalej będą go nazywał również UGT8). I to właśnie białko jest przedmiotem naszego specjalnego zainteresowania. Dlaczego? Ponieważ enzym ten bierze udział w syntezie galaktozyloceramidu, związku, który najprawdopodobniej hamuje apoptozę, chroniąc komórkę nowotworową przed zaprogramowaną śmiercią. Antyapoptotyczne działanie galaktozyloceramidu tłumaczy się tym, że jego akumulacja ma obniżać w komórce pulę ceramidów, które hamują podziały komórkowe i działają z kolei proapototycznie. Należy dodać, że komórki z nadekspresją galaktozyloceramidu stają się również oporniejsze na działanie (leczenie) cytostatykami.

W związku z powyższym celem naszych badań jest wykazanie bezpośredniego związku pomiędzy galaktozyloceramidem a zwiększonym potencjałem przerzutującym komórek raka gruczołu piersiowego. Jeżeli prowadzone przez nas badania udowodnią tą tezę, zarówno enzym jak i jego produkt (galaktozyloceramid) mogą stać się nowymi celami dla terapii przeciwnowotworowej. Na przykład, zahamowanie ekspresji genu kodującego enzym powinno spowodować większą wrażliwość komórek nowotworowych na apoptozę podczas chemioterapii.”

Na jakim etapie znajdują się badania? Kiedy można spodziewać się pierwszych efektów pracy?

Prof. Ugorski   „Jest to droga długa i żmudna. Do tej pory udało nam się wykazać istotny wzrost (1) ekspresji UGT8 w tkance nowotworowej pochodzącej z przerzutów w porównaniu z guzami pierwotnymi, (2) ekspresji UGT8, zarówno na poziomie mRNA jak i białka, w guzach pierwotnych o stopniu złośliwości G3 w stosunku do guzów o stopniu G1 i G2, a także statystycznie istotne różnice (3) w ekspresji UGT8 pomiędzy guzami pierwotnymi nie dającymi przerzutów do węzłów chłonnych, a guzami przerzutującymi. Tak więc, badania te wskazują, że UGT8 może mieć swój udział w potencjale przerzutującym komórek raka gruczołu mlekowego i/lub progresji do bardziej złośliwego fenotypu i stać się nowym markerem w diagnostyce tego nowotworu. Z kolei badania prowadzone na modelach komórkowych zdają się potwierdzać bezpośredni związek pomiędzy apoptozą a poziomem ekspresji galaktozyloceramidu w komórce. Ale najważniejsze badania są dopiero przed nami.Jeszcze w tym roku mają zostać przeprowadzone eksperymenty, w których wykorzystany zostanie model zwierzęcy. Jako, że mamy doczynienia z komórkami ludzkimi będą one prowadzone na specjalnym szczepie myszy. Potrwają ok. 2-3 miesięcy. Pozytywne wyniki dawałyby nadzieje na skuteczniejsze leczenie, jednak trzeba pamiętać, że mechanizm powstawania nowotworu jest skomplikowany, a na jego tworzenie ma wpływ bardzo wiele czynników. Już dzisiaj jesteśmy w stanie stwierdzić, że w przypadku guzów piersi jest ich, co najmniej kilka rodzajów, i każdy z nich reaguje w różny sposób na zastosowane leczenie.”

Czy w związku ze złożoną przyczynowością powstawania nowotworów zajmie się Profesor innymi strukturami?

Prof. Ugorski   „Tak. Prowadzimy jeszcze badania nad innymi cząsteczkami, które związane są progresją nowotworu, ale te dotyczące UGT8 i galaktozyloceramidu są najbardziej zaawansowane. Na przykład, zajmujemy się również badaniami nad bardzo ciekawym białkiem nazywającym się MUC 1, której nadekspresja obserwowana jest w większości przypadków raka gruczołu piersiowego. Białko to pełni wiele funkcji, między innymi jako cząsteczka adhezyjna i sygnałowaJest przy tym immunogenne, w związku z czym stanowi przedmiot zainteresowania wielu zespołów badawczych jak cel terapii przeciwnowotworowych.”

Dziękuję za rozmowę

Red. Angelika Kozłowska