Co leczy steryd?

Sterydy stosowane miejscowo są wykorzystywane bardzo często w medycynie. To leki z wyboru w leczeniu dermatoz o podłożu zapalnym, autoimmunologicznym i hiperproliferacyjnym. Najczęściej sięgają po nie pacjenci z atopowym zapaleniem skóry, wypryskiem kontaktowym, liszajem, po oparzeniach, z łuszczycą, łojotokowym zapaleniem skóry, bielactwem i łysieniem plackowatym.

Więcej nie znaczy lepiej

Preparaty do stosowania miejscowego są wykonywane w recepturze aptecznej oraz sprzedawane jako preparaty gotowe. Praca z nimi wymaga szczególnej ostrożności i poinstruowania pacjenta jak należy postępować. W tym przypadku zasada – więcej znaczy lepiej - niestety się nie sprawdza. Większość miejscowych kortykosterydów zatwierdzonych przez FDA przeznaczona jest do nakładania raz lub dwa razy dziennie. Korzystanie z nich ponad trzy tygodnie przyczynia się do rozwoju tolerancji – co oznacza, że skóra przyzwyczaja się do substancji i nie reaguje na nią tak jak pierwotnie. Dodatkowo groźnym powikłaniem może być tzw. posterydowe zapalenie skóry, które objawia się... pogorszeniem jej kondycji. Wiąże się to z manifestacją wyprysku i silnego stanu zapalnego. Pacjent ponownie sięga po steryd wplątując się w swoiste błędne koło. Wówczas należy zrobić przerwę w terapii i rozważyć zmianę preparatu na inny.

Leczymy objaw nie przyczynę

W leczeniu chorób dermatologicznych kluczowe znaczenie ma ich działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne. Efekt ten uzyskuje się poprzez osłabienie rozszerzalności naczyń, zmniejszenie przesączania płynów oraz ograniczenie aktywności i produkcji mediatorów stanu zapalnego. Sterydy działają niestety głównie objawowo – nie leczą więc przyczyny patologii. Minusem ich stosowania jest to, że po zaprzestaniu aplikacji problem ma tendencję do nawrotu. Objawy są maskowane, co utrudnia ocenę rzeczywistego rozwoju choroby, poza tym skóra może być bardziej podatna na infekcje. Dlatego tak istotne jest dokładne dobranie odpowiedniego preparatu, w postaci maści, żelu, lotionu, aerozolu lub kremu o adekwatnej sile działania.

Dużo zależy od miejsca aplikacji

W wyborze odpowiedniego preparatu ważne jest również to gdzie dany preparat będzie aplikowany. Grubość skóry jest różna w zależności od umiejscowienia. Leczenie zmian w obrębie twarzy, powiek, szyi jest szczególnie trudne, ponieważ skóra jest tam cieńsza i dużo bardziej wrażliwa. Sterydy powodują zanik kolagenu, stąd możliwość wystąpienia rozstępów, plamicy, miejscowych zapaleń i trądziku posterydowego. Na ogół przestrzega się przed stosowaniem sterydów w tych delikatnych okolicach. Niektórzy lekarze dopuszczają niezwykle ostrożną kurację słabymi środkami.

Jak stosować bezpiecznie sterydy?

Obowiązuje kilka złotych zasad stosowania kortykosterydów miejscowo, aby uniknąć niechcianych konsekwencji. Po pierwsze należy nanosić preparat tak krótko jak to tylko możliwe, czyli do momentu opanowania stanu ostrego. Nie ma sensu przeciągać terapii, bo skończyć się to może wspomnianym „głodem sterydowym”. Preferuje się terapie przerywaną – czyli po dniu stosowania sterydu należy dnia kolejnego nałożyć na skórę środek obojętny, regenerujący i łagodzący podrażnienia. Kolejną opcją jest stosowanie silnego sterydu jeden lud dwa razy w tygodniu, a w pozostałe dni znacznie słabszego. Kilogramy maści nie pomogą – cienka warstwa aplikowana raz lub dwa razy dziennie na oczyszczona skórę w zupełności wystarczy i spełni swoje zadanie terapeutyczne.

Wyjątkową grupę pacjentów stanowią oczywiście dzieci. W związku ze stosunkowo dużą powierzchnią dermy do masy ciała, nie należy nakładać maści/kremu na duże przestrzenie, ponieważ zwiększona wchłanialność może manifestować się ogólnoustrojowymi działaniami niepożądanymi. Stosowanie tego typu leków na własną rękę jest również wykluczone.

Do wyboru do koloru, ważne by wybrać dobrze

Sterydy znacznie różnią się od siebie siłą działania. Najsłabiej działa hydrokortyzon, następne w szeregu to deksametazon, triamcynolon, flutikazon, betametazon i najmocniejszy klobetazol. Również postać farmaceutyczna ma duże znaczenie. Inną przenikalność ma przecież krem, inną lotion, żel czy maść. Najlepiej przez skórę przechodzą glikokortykosteroidy w maści, słabiej w kremie, najsłabiej w postaciach płynnych (roztwór, lotion) i aerozole.

Lekarz kurację skórną powinien rozpocząć od preparatów o działaniu najsłabszym. Do dyspozycji ma całą gamę specyfików – od środków monosterydowych do tych łączonych z substancjami przeciwgrzybiczymi, złuszczającymi czy antybiotykami.

Co ze sterydami bez recepty? Czy są bezpieczne?

To, że lek jest wydawany bez recepty nie oznacza, że można stosować go bez ograniczeń. Do sterydów stosowanych miejscowo o kategorii OTC należy krem zawierający 0,5% hydrokortyzon. Nie należy aplikować go dzieciom do 12 roku życia bez konsultacji z lekarzem. Skórę należy smarować cienko  2 razy dziennie. Po zauważeniu poprawy krem nakłada się już 2-3 razy w tygodniu, aby po 2 tygodniach całkowicie go  odstawić. Jeżeli pacjent nie widzi poprawy musi swoje kroki skierować do dermatologa celem postawienia właściwej diagnozy i doboru odpowiedniego preparatu.

Dobry zwyczaj – nie pożyczaj

Na koniec warto przypomnieć, że to co pomogło sąsiadce nie musi pomóc nam. Z każdym problemem skórnym należy zgłosić się do apteki lub lekarza. Sterydy stosowane zewnętrznie nie mogą być traktowane jak „kremik na wszystko”. To co komuś przyniosło poprawę, nam może niestety zaszkodzić

Poniżej tabela prezentująca siłę działania stetydów stosowanych zewnętrznie