Antybiotykoopornością naturalną nazywamy stan, w którym bakterie w sposób naturalny wykazują niewrażliwość na niektóre rodzaje antybiotyków. Problem stanowi  jednak antybiotykooporność nabyta. Pojawia się ona gdy bakterie, zazwyczaj wrażliwe na działanie konkretnych antybiotyków, stają się na nie odporne. Jest to bezpośredni skutek zmian genetycznych, które zaszły w wyniku nadmiernego stosowania tych środków. W przyszłości infekcje lekooporne mogą się przyczynić do śmierci nawet 10 milionów ludzi rocznie, jeżeli problem nie zostanie szybko rozwiązany. David Cameron, Premier Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, w 2014 roku wyraził swoją obawę dotyczącą nieskuteczności antybiotyków i tego, że obecny stan może spowodować cofnięcie się medycyny do czasów średniowiecznych. Dlatego też zdecydował się powołać specjalny zespół, który ma doprowadzić do stworzenia nowych antybiotyków. Na jego czele stanął ekonomista Jim O'Neill, przewodniczący komisji ds. raportu na temat oporności na antybiotyki (Review on Antimicrobial Resistance), powołanej przez rząd Wielkiej Brytanii. Na dzień dzisiejszy główny wniosek komisji jest jeden - potrzebujemy nowego podejścia do stosowania antybiotyków, gdyż według ocen niemal połowa wszystkich przepisywanych antybiotyków jest niepotrzebna. Zjawisko to dotyczy tak ludzi, jak i zwierząt hodowlanych oraz bynajmniej nie ogranicza się tylko do Wielkiej Brytanii. Nadmierne stosowane antybiotyków ma miejsce również w wielu innych rozwiniętych krajach.

8 grudnia tego roku komisja opublikowała raport, szczegółowo opisujący problem stosowania antybiotyków w rolnictwie i hodowli zwierząt. Jego autorzy twierdzą, że trudno jest podać dokładną ilość środków przeciwbakteryjnych wykorzystywanych do produkcji żywności na całym świecie. Dowody jednak wskazują na to, że jest ona co najmniej tak duża, jak ta przypisywana ludziom - w Stanach Zjednoczonych około 70% wykorzystanych środków podawanych jest właśnie zwierzętom. Ilość podawanych antybiotyków w krajach wysoko rozwiniętych między 2010 a 2030 r. jeszcze ulegnie podwojeniu. Co więcej, środki te są często stosowane czysto prewencyjnie.

Ryzyko związane ze zbyt częstym stosowaniem antybiotyków jest potrójne:

1. Szczepy oporne na leki są przekazywane przez bezpośredni kontakt między ludźmi i zwierzętami.

2. Bakterie mogą być przenoszone na ludzi podczas obróbki mięsa oraz jego spożywania.

3. Niebezpieczeństwo stanowią również odchody zwierząt uporczliwie leczonych antybiotykami.

Autorzy podkreślają, że w najbliższym czasie istotne jest wprowadzenie przynajmniej 3 zmian:

1. Zaleca się generalne ograniczenie stosowania antybiotyków i ponowne przeprowadzenie badań w celu stwierdzenia, które środki mogą być przypisywane ludziom, a które zwierzętom.

2. Wdrożenie norm związanych ze zjawiskiem uwalniania się substancji farmakologicznych do środowiska w trakcie produkcji antybiotyków.

3. Wprowadzenie odgórnego nadzoru w obu powyższych kwestiach oraz przekonanie reszty państw do dostosowania ich regulacji prawnych do zaistniałej sytuacji.

Problem antybiotykooporności był również niedawno poruszony na szczycie G-7, gdzie przywódcy wspólnie zobowiązali się do podjęcia walki z tym zjawiskiem. W 2015 roku Światowa Organizacja Zdrowia ustanowiła Pierwszy Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, który miał miejsce 16-22 listopada (więcej w naszym artykule). Takie kampanie są niezwykle istotne - społeczeństwo musi być odpowiednio edukowane, żeby zrozumieć i powstrzymać rosnący w zastraszającym tempie problem. Jeśli chcemy zmienić przyzwyczajenia związane z użyciem antybiotyków - musimy działać szybko i skutecznie.

Katarzyna Konarzewska, 

stażystka portalu Biotechnologia.pl