Historia opioidów

Opioidami pochodzenia naturalnego są tzw. opiat – psychoaktywne alkaloidy opium pozyskiwane z maku lekarskiego. Należą do nich m.in.: morfina, kodeina, tebaina, narkotyna i papaweryna. Morfina to jeden z najstarszych na świecie środków przeciwbólowych, który przyjmowano w postaci opium już 3400 lat p.n.e. Opium wykorzystywane było również jako środek nasenny oraz uspokajający, który otrzymywano poprzez suszenie soku mlecznego z niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Morfina wyjątkową popularność zyskała w Grecji, a jej nazwę nadano na cześć boga snu Morfeusza.

Opioidy jako leki

Opioidy są składnikami leków dostępnych na receptę. Są jednymi z najsilniejszych substancji przeciwbólowych, dlatego są stosowane głównie w walce z silnym i średnim bólem m.in. pooperacyjnym, pourazowym i nowotworowym. Niektóre z nich można znaleźć również w preparatach przeciwbiegunkowych (loperamid, difenoksylat). Kodeina to lek stosowany w kaszlu. W organizmie ulega przekształceniu do morfiny, stąd też jej działanie przeciwbólowe. Matadon i buprenorfina, syntetyczne pochodne morfiny, stosuje się także podczas terapii odwykowych. Heroina, półsyntetyczna pochodna morfiny, posiada także bardzo silne działanie przeciwbólowe. Ze względu na silne działanie uzależniające i wiele skutków ubocznych nie jest stosowana w Polsce, ale jest zarejestrowana jako lek przeciwbólowy w szczególnych przypadkach leczenia w niektórych krajach, np. w Wielkiej Brytanii.

Uzależnienie i inne skutki uboczne

Opioidy należą do jednych z najbardziej uzależniających substancji znanych człowiekowi. Opioidy, podobnie jak wiele innych uzależniających leków, stymulują obszary mózgu odpowiedzialne za przyjemność, poprzez uwolnienie dużej ilości dopaminy. Duże dawki często powodują euforię i dobre samopoczucie. Z punktu widzenia mózgu jest to doświadczenie warte powtórzenia. W zależności od substancji, jej formy podania i częstotliwości uzależnienie psychiczne może pojawić się w krótkim okresie, nawet na przestrzeni kilku dni. Zależność fizyczna pojawia się zwykle nieco później, ale objawy zespołu abstynencyjnego (pojawiające się po odstawieniu narkotyku) są bardzo groźne dla życia. W zależności od substancji i długości przyjmowania mogą występować: silne dreszcze, nudności, wymioty, silne zaparcia, senność, bóle mięśni, stawów i kości, zwiększone ciśnienie krwi, a w okresie późniejszym – niskie ciśnienie krwi, obniżona częstościa akcji serca, zmniejszona temperatura ciała, rozszerzone źrenice, bezsenność, niepokój, zaburzenia równowagi, zatrzymanie moczu. Przedawkowanie może prowadzić do śmierci wskutek depresji oddechowej.

Narkomania – statystyki

Według naukowców z McGill University w Kanadzie Amerykanie i Kanadyjczycy zażywają największe ilości leków opioidowych. W samych Stanach Zjednoczonych leki przeciwbólowe na receptę związane były z 16 000 przypadkami śmierci w 2010 roku. Jak szacuje Centers for Disease Control and Prevention, w 2010 roku ponad 12 mln osób zażywało leki przeciwbólowe celem uzyskania uczucia przyjemności. Około połowy śmierci w wyniku opioidów związana była z zażywaniem dodatkowego środka, tj. alkohol, kokaina, heroina i benzodiazepiny. Mimo wzrostu świadomości wśród społeczeństwa, statystyki są coraz gorsze. Dlatego, nawet w przypadku stosowania tych związków jako leki,  zawsze należy rozważyć korzyści i zagrożenia wynikające z ich przyjmowania.