Mikrobiom człowieka – co badamy?

Mikrobiom człowieka to zróżnicowana społeczność ko­mensalnych, symbiotycznych i patogennych mikroorga­nizmów żyjących w i na jego ciele. Szacuje się, że około 2% masy naszego ciała stanowią bakterie, a ich liczba jest dziesięć razy większa niż suma wszystkich komórek orga­nizmu człowieka. Zdecydowana większość tych mikroor­ganizmów bytuje w układzie pokarmowym. Mikroflora jelit, szczególnie intensywnie badana przez naukowców, stanowi najgęstszy ekosystem na Ziemi i zdaje się mieć największy wpływ na różne aspekty fizjologii organizmu człowieka oraz jego podatność na wiele chorób. Co istotne, nie są to tylko choroby układu pokarmowego, ale również schorzenia ogólnoustrojowe, takie jak nowotwory, otyłość czy cukrzyca. Szacuje się, że nawet około 15% chorób nowo­tworowych jest stymulowanych właśnie przez zaburzenia składu ilościowego i jakościowego naszego mikrobiomu. Dlatego zachwianie tej naturalnej równowagi, np. poprzez zastosowanie terapii antybiotykowej, może mieć w przy­szłości istotne konsekwencje zdrowotne.

Ten olbrzymi wpływ mikroorganizmów na organizm człowieka wynika z ich umiejętności porozumiewania się nie tylko pomiędzy sobą, ale również z komórkami gospodarza. Ta sieć powiązań tworzy system decydują­cy o wielu różnych procesach biologicznych, również o zdrowiu i chorobie. Co więcej, w wyniku koewolucyj­nego rozwoju gospodarza i jego mikroflory, doszło do wytworzenia mechanizmów braku odpowiedzi układu odpornościowego na te mikroorganizmy i kierowania reakcji obronnej tylko przeciwko patogenom próbującym zaburzyć tę homeostazę.

Mikrobiom a projekty międzynarodowe

W 2007 roku zainicjowano pięcioletni Human Micro­biome Project, w ramach którego prowadzono badania nieograniczające się tylko do mikroflory jelitowej, ale po­dejmujące problematykę nisz, takich jak skóra, jama ust­na, układ oddechowy oraz moczowo-płciowy. Głównym celem projektu była charakterystyka genotypu ludzkiego mikrobiomu oraz jego wpływu na stan zdrowia człowieka. Badania obejmowały również wpływ wieku, diety, stoso­wanych leków, środowiska życia oraz przebytych chorób na skład tej mikroflory. W ramach projektu dokonano zsekwencjonowania kompletnego mikrobiomu pocho­dzącego od 250 osób.

Równolegle w 2008 roku utworzono organizację Inter­national Human Microbiome Consortium skupiającą 10 krajów. Jej celem jest koordynowanie działań naukowców, którzy w swoich badaniach podejmują tematykę wpływu mikrobiomu na zdrowie człowieka tak, aby nie powielali przeprowadzonych już doświadczeń. Ponadto jej założe­niem jest również usprawnienie gromadzenia nowych danych, kontrolowanie przestrzegania ustanowionych standardów badań oraz dzielenia się ich wynikami.

Prowadzenie dalszych badań nad składem mikrobiomu człowieka w ramach poszczególnych nisz niewątpliwie przyczyni się do lepszego zrozumienia znaczenia tych drobnoustrojów dla fizjologii naszego organizmu. Ich wyniki w przyszłości umożliwią nam zrozumienie rela­cji, które składają się na zachowanie zdrowia lub rozwój choroby zależnej właśnie od mikroorganizmów zamiesz­kujących nasze ciało.