Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Medyczne zastosowanie propolisu

Propolis, czyli kit pszczeli, to naturalna żywiczna substancja podobna do wosku, która znajduje się w ulach pszczelich, gdzie jest używana przez pszczoły miodne do uszczelniania przestrzeni i luk w ulach oraz ochrony przed chorobami powodowanymi przez grzyby, drożdże i bakterie. Najlepszymi źródłami propolisu jest żywica obecna w pąkach i korze topoli, brzozy i wielu drzew iglastych. Nazwa „propolis” wywodzi się od dwóch słów pochodzenia greckiego: „pro” i „polis”, które dosłownie oznaczają „na korzyść miasta”. Lecznicze właściwości propolisu odkryli już starożytni Grecy, Rzymianie i Egipcjanie, którzy stosowali go jako lekarstwo na szeroką skalę.

 

Skład propolisu

Badania składu chemicznego propolisu rozpoczęto na początku XX w. i kontynuowano po II wojnie światowej. Postępy w chromatograficznych metodach analitycznych umożliwiły oddzielenie i ekstrakcję licznych składników propolisu. Do tej pory zidentyfikowano ok. 500 różnych związków, wśród których wyróżnia się m.in.:

* wazelinę,

* wosk pszczeli,

* kwas cynamonowy,

* alkohol cynamonowy,

* kwas kumarowy,

* witaminy z grupy B oraz witaminy C i E,

* kwas pantotenowy,

* cukry i polisacharydy,

* olejki eteryczne,

* białka i aminokwasy, 

* kwasy tłuszczowe,

* flawonoidy i flawonony,

* terpenoidy,

* żelazo, wapń, glin, wanad, stront, mangan i krzem.

Dokładny skład propolisu różni się w zależności od źródła pochodzenia rośliny, sezonu zbioru, położenia geograficznego, rodzaju flory pszczół, zmian klimatycznych i gatunków pszczół miodnych w miejscu zbioru. Niemniej za prozdrowotne właściwości propolisu odpowiadają głównie zawarte w nim flawonoidy, takie jak: bajkalina, pinocembryna, naringina, galangina i chryzyna.

Właściwości lecznicze propolisu

Propolis ma działanie antyseptyczne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, ściągające, przeciwlękowe, przeciwzapalne, znieczulające, przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, przeciwgrzybicze, przeciwwrzodowe i immunomodulujące, ponadto przyspiesza gojenie się ran, łagodzi podrażnienia oraz zaczerwienienia i swędzenie dróg moczowych. 

Działanie przeciwdrobnoustrojowe

Propolis zyskał ogromną popularność m.in. ze względu na swoje właściwości przeciwdrobnoustrojowe, ponieważ dzięki zawartości wielu związków bioaktywnych wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze na szeroką grupę mikroorganizmów. Już w latach 40. XX w. dowiedziono, że propolis charakteryzuje się działaniem bakteriostatycznym przeciwko Streptococcus aureus, pałeczce duru brzusznego i wielu innym bakteriom. Wyciąg z propolisu jest skuteczny także wobec różnych patogenów przenoszonych przez żywność, rolniczych patogenów bakteryjnych, bakterii fitopatogennych czy morskich bakterii oportunistycznych. Mechanizm jego działania opiera się na bezpośredniej interakcji z komórkami drobnoustrojów lub stymulacji układu odpornościowego komórek gospodarza. Sugeruje się, że propolis może hamować adhezję i podziały bakterii, zmniejszać ich ruchliwość, zaburzać potencjał błonowy oraz zwiększać przepuszczalność błony komórkowej. Także właściwości przeciwwirusowe propolisu znane są od wielu lat, a jego skuteczność potwierdziły m.in. badania in vitro nad zakażeniem wirusem Herpes simplex, w których ekstrakt z propolisu powodował 50% zahamowanie zakażenia HSV. Również badania nad zastosowaniem propolisu w zakażeniu opryszczką narządów płciowych (HSV typu 2) udokumentowały jego skuteczność. Ostatnie badania wykazały również, że zarówno propolis, jak i jego poszczególne składniki są potencjalnie skuteczne przeciwko SARS-CoV-2 poprzez modulowanie wielu mechanizmów i szlaków patogennych.

Działanie antyoksydacyjne

Flawonoidy i fenole, których źródłem jest propolis, należą do przeciwutleniaczy, zdolnych do wychwytywania wolnych rodników, mogących w znacznym stopniu zakłócać normalny metabolizm komórkowy. Wolne rodniki w głównej mierze odpowiadają za starzenie się i degradację komórek w takich stanach chorobowych, jak: choroby układu krążenia (prowadzące do zawałów serca i udarów mózgu), zapalenie stawów, nowotwory, cukrzyca i choroby neurodegeneracyjne, np. choroba Alzheimera. Niektóre odmiany propolisu wykazują także zdolność do chelatowania metali. Niemniej aktywność przeciwutleniająca propolisu jest skorelowana z jego profilem fitochemicznym, który może różnić się w zależności od cech klimatycznych danego obszaru oraz sezonu zbiorów.

Inne właściwości

Badacze wskazują także na skuteczność propolisu w hamowaniu rozwoju komórek nowotworowych. W różnych badaniach opisano również wpływ propolisu na ośrodkowy układ nerwowy (OUN) jako neuroprotektora, który wykazuje działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. 

Medyczne zastosowanie propolisu

Propolis był stosowany w leczeniu m.in. problemów dermatologicznych, laryngologicznych, ginekologicznych, chorób neurodegeneracyjnych, gojeniu się ran, oparzeń, owrzodzeń czy ropnych ran chirurgicznych. W ortopedii preparaty z propolisem stosowano na kości w przypadkach zapalenia ropnego, dzięki czemu hamowano proces zapalny i odbudowywano tkankę kostną. Propolis i jego ekstrakty mają pozytywny wpływ na regenerację tkanek – wspomagają odbudowę chrząstek, miazgi zęba, a także ograniczają procesy zapalne i zwyrodnieniowe.

W badaniach nad propolisem – udowodnieniu jego leczniczych właściwości oraz zastosowań – największym zaangażowaniem wyróżniał się dr Karl Lund Aagaard, duński biolog, który za ponad 20-letni czas poświęcony temu przedmiotowi badań zyskał miano „Doktor Propolis”. To on, dzięki swoim obserwacjom wpływu propolisu na ponad 50 tys. pacjentów w Skandynawii, potwierdził, że zastosowanie medyczne propolisu jest bardzo szerokie i obejmuje leczenie takich chorób, jak: nowotwory, infekcja dróg moczowych, obrzęk gardła, dna moczanowa, otwarte rany, przekrwienie zatok, przeziębienie, grypa, zapalenie oskrzeli, zapalenie żołądka, choroby uszu, choroby przyzębia, infekcje jelitowe, wrzody, wypryski, zapalenie i inne choroby płuc, zapalenie stawów, wirus żołądka, ból głowy, choroba Parkinsona, infekcja dróg żółciowych, miażdżyca, zaburzenia krążenia, brodawki, zapalenie spojówek i chrypa. Ponadto Aagaard odkrył, że nie zawsze jest konieczne wyodrębnianie poszczególnych antybiotyków oraz cennych składników z propolisu, ponieważ kit pszczeli w swojej naturalnej postaci ma silne działanie lecznicze na różne choroby, takie jak: przewlekłe zapalenie jelita grubego, zapalenie gardła, reumatyzm i zapalenie spojówek. Propolis jest także skuteczny w leczeniu przewlekłych wrzodów żołądka i dwunastnicy. 

Preparaty na bazie propolisu 

Propolis już od wielu lat stosowany jest w postaci maści i kremów do przyspieszenia gojenia się ran, leczenia oparzeń, problemów skórnych i owrzodzeń. Różne preparaty propolisowe znalazły zastosowanie w terapii problemów laryngologicznych, chorób ginekologicznych, astmy i cukrzycy. Wyciągi z propolisu są wykorzystywane także w stomatologii w leczeniu: powikłań poekstrakcyjnych (suchych zębodołów), błon śluzowych i dziąseł, nadwrażliwości zębiny, głębokich paradontopatii oraz kandydozy jamy ustnej. Propolis jest również składnikiem past do zębów czy preparatów do płukania jamy ustnej stosowanych w leczeniu zapalenia dziąseł i jamy ustnej. Ponadto jest sprzedawany jako składnik leków na reumatyzm i skręcenia, wykazuje także skuteczność w leczeniu przeziębienia i przewlekłego zapalenia migdałków. Ze względu na swoje cenne właściwości, w tym antyoksydacyjne, stanowi składnik produktów kosmetycznych, takich jak: kremy do twarzy, maści, balsamy i roztwory. Co więcej, propolis jest stosowany jako substancja aktywna w niektórych suplementach diety, słodyczach leczniczych, żywności i napojach jako środek na poprawę zdrowia i zapobieganie chorobom. W przeciwieństwie do miodu i pyłku pszczelego nie ma wartości odżywczych, ale wywiera bardzo silne i wielokierunkowe działanie biotyczne. 

– Propolis, z uwagi na bogactwo zawartych w nim związków, stanowi cenny surowiec farmaceutyczny. Na rynku aptecznym występuje wiele produktów zawierających kit pszczeli. Dużą popularnością cieszy się m.in.: maść propolisowa stosowana w grzybicach skórnych, krople na bazie propolisu zawierające ten wartościowy składnik w stężeniu 7%, używane np. w przypadku infekcji dróg oddechowych oraz aerozol i tabletki do ssania przeznaczone do leczenia stanów zapalnych gardła, występujące w tym samym stężeniu 7%. Na uwagę zasługują także specjalistyczne produkty kosmetyczne z propolisem, np. kremy, które przyspieszają gojenie się ran. Dodatkowo ich działanie antybakteryjne stanowi cenną właściwość w przypadku zmian trądzikowych oraz stanów zapalnych skóry. Na rynku znajdziemy także suplementy diety na bazie propolisu, często z różnymi dodatkowymi składnikami, takimi jak len mielony czy miód. Takie produkty nie tylko wspomagają pracę jelit i dbają o prawidłowe funkcjonowanie mikrobioty jelitowej, ale dzięki wszechstronnym właściwościom korzystnie wpływają także na ogólny stan zdrowia – poprawiają samopoczucie i wspierają odporność – mówi Justyna Galant, magister farmacji. 

Źródła

1. Hossain, R., Quispe, C., Khan, R.A. et al. Propolis: An update on its chemistry and pharmacological applications. Chin Med. 2022. 17, 100. 

2. Kuropatnicki A.K., Szliszka E., Krol W. Historical Aspects of Propolis Research in Modern Times. Evid Based Complement Alternat Med. 2013;2013:964149.

Fot. https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/widok-z-gory-pszczol-odkladajacych-miod-56876/

KOMENTARZE
Newsletter