Malaria jest tropikalną chorobą pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaki z rodzaju Plasmodium. Jest najczęstszą chorobą zakaźną na świecie na którą co roku zapada ponad 220 mln ludzi, z czego 1-3 mln umiera (są to głównie dzieci poniżej 5 roku życia). Ważnym problemem w leczeniu zimnicy jest uodpornienianie się zarodźca malarii na dostępne leki przeciwmalaryczne szczególnie chlorochinę. Dlatego szczególnie ważne jest opracowanie skutecznej szczepionki.

Badania nad szczepionką przeciwko malarii prowadzone są od 40 lat. Przez te lata próbowano uzyskać preparat oparty na między innymi na genetycznie atenuowanych sporozoitach, metabolicznie aktywnych ale nie replikujących się sporozoitach czy białkach lub peptydach pochodzących ze sporozoitów.

Najbardziej obiecujące wyniki uzyskali badacze z firmy GlaxoSmithKline. Opracowali oni preparat o nazwie RTS,S. W skład szczepionki wchodzi powierzchniowe białko Plasmodium falciparum w połączniu z HBsAg (antygen wirusa zapalenia wątroby typu B) oraz nowy typ adjuwanta AS02. Szczepionka ta określana jest jako pre-erytrocytowa. Jej działanie polega na zapobieganiu przedostania się sporozoitów do wątroby, co w następstwie ma zapobiec progresji do stadium krwinkowego, w którym dochodzi do atakowania erytrocytów. Badania kliniczne tego preparatu są już w III fazie badań. Szczepionka RTS,S przez 1,5 roku od podania zmniejszyła o 46 procent ryzyko zachorowania na malarię dzieci w wieku od 5 do 17 miesięcy w porównaniu z maluchami niezaszczepionymi. A wśród niemowląt, które w chwili podania szczepionki miały od 6 do 12 tygodni, było o 27 procent mniej zachorowań. Problem stanowi malejąca skuteczność po pewnym czasie od zaszczepienia. Wymagane jest podawanie kolejnych dawek szczepionki tzw. dawek przypominających. Badania kliniczne nad tą szczepionką były największymi z dotychczas przeprowadzonych w Afryce. Objęły niemal 15,5 tys. dzieci z siedmiu krajów.

Ostateczne dane zostaną uzyskane w 2014 roku, wtedy będzie można potwierdzić skuteczność działania szczepionki RTS,S. Firma GlaxoSmithKline chce wystąpić do Europejskiej Agencji Medycznej o zgodę na sprzedaż szczepionki w Unii Europejskiej. Światowa Organizacja Zdrowia zapowiedziała, że rejestracja preparatu będzie możliwa w 2015 roku.

red. Agata Samonek