Czym zajmuje się chronobiologia? 

Chronobiologia jest dynamicznie rozwijającą się nauką zajmującą się analizą tzw. rytmów biologicznych organizmów żywych zachodzących pod wpływem cyklicznie powtarzających się czynników.  To właśnie tzw. rytmy biologiczne decydują o tym, że rano mamy ochotę do działania, podczas gdy wieczorem chce nam się spać. Naukowcy wyróżniają dwa główne rodzaje rytmów biologicznych: 

– egzogenne - wywołane przez czynniki zewnętrzne (oświetlenie, temperatura, wilgotność),

– endogenne - sterowane przez nasz własny zegar biologiczny.

Początki chronobiologii sięgają czasów starożytnych – już w IV w. p.n.e. Androstenes z Tasos, kronikarz Aleksandra Wielkiego, zaobserwował, że liście niektórych drzew, w tym tamaryndowca, zamykają się na noc, natomiast w ciągu dnia pozostają otwarte. W latach 20-stych XVIII w. Francuz Jean-Jacques d’Ortous de Mairan odnotował, że dobowe ruchy liści mimozy następują zgodnie z rytmem dobowym nawet po przeniesieniu roślin do piwnicy, gdzie trzymane były bez dopływu światła dziennego. Do podobnych wniosków doszedł też Karol Linneusz, który obserwował naprzemiennie otwierające się i zamykające płatki kwiatów. Podobno ten szwedzki przyrodnik stworzył nawet ogród, w którym różne kwiaty otwierały się o innych porach, a naukowiec mógł rozpoznać, która jest godzina, spoglądając jedynie na pielęgnowane przez siebie kwiaty! Pierwszymi badaczami, którzy zainteresowali się zegarem biologicznym człowieka, byli Patrick and Gilbert – naukowcy ci wykazali, że podczas okresów niedoboru snu, senność pojawia się i ustępuje zgodnie z cyklem dobowym. 
 

Nie tylko na zdrowy sen – melatonina
Najważniejszą „wskazówką” naszego zegara biologicznego jest niewątpliwie światło - zmierzch i świt to dwa okresy doby, które wywierają największy wpływ na regulację zegara okołodobowego ze względu na to, że są najważniejszym bodźcem kontrolującym produkcję melatoniny. Melatonina jest hormonem produkowanym w ośrodkowym układzie nerwowym przez niewielki gruczoł - szyszynkę. Główną rolą tego neurohormonu jest kordynowanie zegara biologicznego człowieka, a co za tym idzie -  synchronizacja cyklu dobowego. Produkcja melatoniny zależy od natężenia światła. Szyszynka, odbierając z oczu sygnały, że nadeszła noc, produkuje melatoninę we wzmożonej ilości – na skutek jej działania stajemy się senni. Produkcja melatoniny jest natomiast zahamowana przez światło słoneczne, dlatego często nazywa się ją „hormonem nocy” lub „hormonem ciemności”. 

Jak wieczorne rytuały niszczą Twój sen?

Jeśli zaraz przed snem oglądasz telewizję lub korzystasz z komputera, smartfona czy tabletu, może to utrudniać zaśnięcie i znacząco obniżać jakość Twojego snu. Naukowcy alarmują, że powinniśmy wystrzegać się wszelkiego rodzaju monitorów i ekranów na co najmniej godzinę przed planowanym pójściem spać. Według badań problemy z zaśnięciem oraz zaburzenie rytmu dobowego są wywoływane kontaktem oka ze światłem niebieskim. 

Melanopsyna, barwnik wzrokowy z rodziny opsyn, rejestruje zachodzące w czasie zmiany w intensywności promieniowania i regulacji rytmów biologicznych, jest wrażliwa na niewielki zakres światła niebieskiego (od 460 do 480 nm). Ekrany i monitory emitują światło będące połączeniem podstawowych barw – czerwonej, zielonej i niebieskiej, zatem mogą one blokować produkcję melatoniny, a tym samym powodować problemy z zaśnięciem, jak również być przyczyną płytkiego snu.
 

Nowe badania: tabletki nasenne mogą zawierać niebezpiecznie wysokie stężenia melatoniny

Melatonina stanowi dobrą alternatywę dla tradycyjnych tabletek nasennych - następnego dnia po przebudzeniu nie wywołuje żadnych skutków ubocznych, takich jak np. upośledzenie refleksu, ospałość czy osłabienie koncentracji. Choć niedobór melatoniny może być przyczyną różnych problemów ze zdrowiem, jej nadmiar również może być dla nas szkodliwy. Tymczasem, jak donoszą naukowcy z Uniwersytetu w Ontario w Kanadzie, zawierające melatoninę suplementy mające poprawić jakość snu, takie jak płyny, kapsułki i tabletki do żucia, mogą zawierać niebezpiecznie wysokie stężenia hormonu. W przypadku ponad 70% badanych przez Kanadyjczyków 31 wybranych produktów, zawartość melatoniny znacznie różniła się od tej podanej na etykiecie -  w niektórych preparatach była o 83% mniejsza niż deklarowana, natomiast w innych była nawet o 478% większa!

Natury nie da się oszukać

Tryb życia zgodny z rytmem wyznaczonym przez zegar biologiczny ułatwia funkcjonowanie i sprawia, że wzrasta nasza efektywność. Wzmożona aktywność w nieodpowiedniej porze czy zarywanie nocy może niekorzystnie odbić sie na zdrowiu i doprowadzić nie tylko do niekorzystnych zmian w wyglądzie, ale przede wszystkim podwyższenia ryzyka wystąpienia chorób serca i problemów związanych z działaniem przewodu pokarmowego.