Charakterystyka choroby

Giardia lamblia jest pierwotniakiem, który zakaża jelito cienkie. Zakażenie następuje poprzez spożycie cyst (form przetrwalnikowych pasożyta) znajdujących się w skażonej wodzie, jedzeniu lub przez kontakt z zanieczyszczonymi powierzchniami. Po dostaniu się do organizmu cysty przechodzą w formę aktywną, trofozoity, które przyczepiają się do błony śluzowej jelita cienkiego, wywołując objawy zakażenia. Okres inkubacji wynosi od 9 do 15 dni po spożyciu cyst. Giardia lamblia może zakażać zarówno ludzi, jak i zwierzęta, co czyni ją patogenem zoonotycznym. Choroba ta jest szczególnie rozpowszechniona w krajach rozwijających się, ale występuje również w krajach rozwiniętych.

Objawy kliniczne

Objawy giardiozy są bardzo zróżnicowane i mogą obejmować:

• ostrą lub podostrą niezapalną biegunkę,
• przewlekłą biegunkę – może prowadzić do niedożywienia i znacznej utraty masy ciała; u dzieci może spowodować zahamowanie wzrostu i upośledzenie funkcji poznawczych,
• bóle brzucha – zwłaszcza w górnej części brzucha,
• wzdęcia i nadmierne gazy – prowadzące do uczucia dyskomfortu,
• nudności i wymioty – mogą występować w niektórych przypadkach,
• utratę apetytu, co może prowadzić do utraty masy ciała,
• zmęczenie związane z niedożywieniem i odwodnieniem,
• ból głowy – czasami towarzyszy innym objawom.

Giardioza może również wywoływać rzadsze objawy, takie jak: wysypka, świąd skóry, zapalenie błony naczyniowej oka, alergie pokarmowe oraz zapalenie błony maziowej stawów. Dolegliwości te mogą być bardziej intensywne u małych dzieci, osób z osłabionym układem odpornościowym oraz niedożywionych. Niektóre osoby zakażone Giardia lamblia mogą nie wykazywać żadnych objawów, ale mimo to mogą przenosić pasożyta i zarażać innych.

Diagnostyka choroby

Rozpoznanie giardiozy opiera się na różnych metodach diagnostycznych, a są nimi:

• badania mikroskopowe kału – poszukiwanie cyst Giardia w próbkach kału jest podstawową metodą diagnostyczną; metoda ta ma jednak ograniczoną czułość, ze względu na nieregularne wydalanie cyst przez zarażone osoby; aby zwiększyć szanse wykrycia, zaleca się kilkukrotne badanie kału pobranego w różnych dniach,
• badania immunoenzymatyczne (ELISA) – testy te wykrywają specyficzne antygeny Giardia w kale i charakteryzują się wysoką czułością i swoistością sięgającą nawet 99%,
• testy immunofluorescencyjne – wykorzystują przeciwciała znakowane fluorochromem do wykrywania antygenów cyst Giardia w kale,
• metody molekularne (np. PCR) – są stosowane głównie w laboratoriach badawczych i epidemiologicznych do precyzyjnej identyfikacji pasożyta oraz określenia jego genotypu; wyróżnia je wysoka czułość i specyficzność, ale nie są one rutynowo stosowane w diagnostyce medycznej.

Diagnostyka mikroskopowa kału, pomimo swojej czułości, nie zawsze jest wystarczająca, dlatego często stosuje się dodatkowe metody diagnostyczne, aby potwierdzić obecność pasożyta.

Leczenie i zapobieganie zakażeniu okiem mgr farm. Justyny Galant-Karczewskiej

Leczenie giardiozy jest konieczne nawet w przypadku bezobjawowych zakażeń. Główne leki stosowane w terapii tej choroby to m.in.:

• metronidazol – lek pierwszego wyboru, skuteczny w 90% przypadków,
• tinidazol – jednorazowa dawka, skuteczność 74-100%,
• albendazol – skuteczność 62-95%,
• furazolidon – skuteczność 80-89%,
• paramomycyna – stosowana głównie u kobiet w ciąży, skuteczność 41-91%,
• nitazoksanid – skuteczność 64-94%,
• kwinakryna – stosowana w wyjątkowych przypadkach, skuteczność 90-95% (wyniki badania otrzymane po stosowaniu przez pacjentów leków zgodnie z zaleceniami lekarza, tzn. przez określony czas i w odpowiedniej dawce). 

Leczenie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, zwłaszcza w przypadkach przewlekłych i nawracających infekcji. W przypadku oporności na metronidazol zaleca się stosowanie innych leków lub terapii skojarzonej. Ważne jest także nawadnianie organizmu oraz unikanie pokarmów i napojów, które mogą nasilać objawy. Aby zapobiec zakażeniu giardiozą, zaleca się unikanie picia nieprzegotowanej wody, zwłaszcza z naturalnych źródeł, przestrzeganie zasad higieny osobistej, w tym częste mycie rąk, ostrożne przygotowywanie i przechowywanie żywności czy dezynfekowanie powierzchni mających kontakt z żywnością.