Czym nie należy popijać leków?

Herbata i kawa

Bardzo często leki są przyjmowane z herbatą lub kawą. Wynika to między innymi z faktu, że te napoje wypijane są podczas śniadania, a właśnie wtedy najwięcej pacjentów przyjmuje leki. Wydaje się to oczywiste, gdyż duża część tabletek i kapsułek powinna być przyjmowana podczas posiłku. Część pacjentów zna zalecenia i popija leki podczas posiłku wodą, jednak wypicie filiżanki kawy bądź herbaty w niewielkim odstępie czasu również może przyczynić się do niepowodzenia terapii.

Przyjęcie kofeiny z niektórymi rodzajami leków może prowadzić do nadmiernej reakcji organizmu na dany lek, a w konsekwencji do nasilonych działań niepożądanych. Stosowanie preparatów zawierających teofilinę i jej pochodne – wskazanych między innymi w astmie oskrzelowej oraz wypijanie 2-3 filiżanek kawy lub herbaty dziennie może prowadzić do zaburzeń rytmu serca, bezsenności, niepokoju i bólów głowy. Należy również pamiętać, że kofeinę zawierają też napoje typu cola.

Kofeina może zwiększać działanie leków przeciwbólowych, m. in. kwasu acetylosalicylowego (Aspiryny). Aby uniknąć synergistycznego działania tych dwóch substancji, konieczny jest 2-godzinny odstęp między zażyciem leku, a wypiciem napoju z kofeiną.

Garbniki zawarte w herbacie i kawie mają zdolność adsorpcji na swojej powierzchni różnych leków. Popijanie preparatów z żelazem mocną herbatą powoduje, że żelazo nie jest wchłaniane, a leczenie niedokrwistości tym sposobem może być nieefektywne. W niektórych przypadkach nawet odstęp między wypiciem herbaty, a przyjęciem leku może nie być wystarczający, wtedy powinno się ograniczyć lub wyeliminować z diety herbatę lub kawę.

W interakcje ze składnikami herbaty może wchodzić też haloperidol – lek wskazany do leczenia stanów urojeniowych oraz maniakalnych oraz flufenazyna – lek stosowany w leczeniu schizofrenii i psychozy paranoidalnej. Herbata może zmniejszyć działanie tych leków nawet o 90%.

Sok grejpfrutowy

Wypicie soku grejpfrutowego prowadzi do hamowania działania enzymów, które są odpowiedzialne za metabolizm niektórych leków. Blokowanie ich metabolizmu przyczynia się do tego, że lek nie jest metabolizowany, wzrasta jego poziom we krwi i dochodzi do nadmiernego działania leku i efektów toksycznych.

Sok grejpfrutowy nie powinien być spożywany z lekami przeciwhistaminowymi, np. z astemizolem, ponieważ może przyczyniać się do powstawania zaburzeń rytmu serca.

Popijanie tym sokiem leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia – blokerów kanału wapniowego, może powodować nadmierne obniżenie ciśnienia krwi oraz w konsekwencji bóle i zawroty głowy.

Niebezpieczne może okazać się stosowanie cyklosporyny – leku immunosupresyjnego łącznie z sokiem grejpfrutowym, gdyż może dojść do bardzo dużego wzrostu ciśnienia krwi oraz napadu drgawek.

W celu uniknięcia interakcji między sokiem grejpfrutowym a lekiem, należy zachować co najmniej 4-godzinny odstęp od przyjęcia leku.

Mleko i inne napoje mleczne

Jony wapnia zawarte w mleku, jogurcie czy kefirze tworzą z niektórymi lekami nierozpuszczalne sole, przez co zmniejsza się wchłanianie tych leków, w konsekwencji nie wykazują działania.

Bisfosfoniany - leki stosowane w leczeniu osteoporozy popijane mlekiem mogą nie wykazywać działania terapeutycznego. Spożywanie niektórych antybiotyków – tetracyklin łącznie z napojami bogatymi w wapń może być przyczyną zmniejszenia stężenia tych leków we krwi nawet o 50%, co może oznaczać osłabione działanie przeciwbakteryjne.

W czasie leczenia antybiotykami zalecane jest picie jogurtów i kefirów. W przypadku przyjmowania leków wchodzących w interakcje z jonami wapnia należy spożywać jogurty i kefiry, zachowując odstęp dwóch godzin przed lub godziny po przyjęciu antybiotyku.

Na napoje mleczne należy również uważać podczas stosowania preparatów dojelitowych, które rozpuszczają się w zasadowym środowisku, którym docelowo są jelita. Takie leki często działają drażniąco na błonę śluzową żołądka, a otoczka dojelitowa stanowi ochronę przed tym. Popicie ich mlekiem może spowodować rozpuszczenie postaci leku we wcześniejszych odcinkach przewodu pokarmowego i bolesne uszkodzenie błony śluzowej żołądka.

Napary ziołowe

Wiele pacjentów uważa, że ziołowe napary są zdrowe, więc można bezpiecznie popijać nimi leki. Nic bardziej mylnego. Dziurawiec wchodzi w liczne interakcje, między innymi zmniejsza skuteczność środków antykoncepcyjnych. Napary z surowców śluzowych, np. z nasion lnu, działając osłaniająco na błonę przewodu pokarmowego, uniemożliwiają wchłanianie niektórych substancji leczniczych.

Napoje alkoholowe

Interakcje leków z alkoholem to osobny temat. Pacjenci z reguły wiedzą, że nie należy popijać leków alkoholem, jednak nie zdają sobie sprawy, że metabolizuje się on długo, w zależności od wypitej ilości i cech indywidualnych, więc ryzyko interakcji istnieje nawet przy zachowaniu kilkugodzinnego odstępu między przyjęciem leku a wypiciem alkoholu. Bez szczegółowej wiedzy na temat każdej substancji leczniczej najlepiej unikać picia alkoholu w czasie przyjmowania leku, gdyż czasem nawet niewielka jego ilość może wywołać niebezpieczne konsekwencje. Leki mogą wpływać na metabolizm alkoholu etylowego, zwiększając jego działanie, a alkohol może wchodzić w reakcje ze składnikami leków, zaburzając ich prawidłową aktywność.

Niebezpiecznie interakcje występują podczas łączenia alkoholu między innymi z lekami uspokajającymi, niektórymi antybiotykami, metronidazolem oraz łatwo dostępnym paracetamolem.

Popijanie leków właściwym płynem zwiększa efektywności terapii i pozwala uniknąć działań niepożądanych. Większość leków, jeśli lekarz lub farmaceuta nie zaleci inaczej, powinna być przyjmowana ze szklanką niegazowanej, nie za ciepłej wody, która jest uboga w składniki mineralne. Objętość wody ma duże znaczenie, ponieważ lek musi mieć w czym się rozpuścić, aby mógł się wchłonąć z przewodu pokarmowego.

Helena Korczyc

Źródła:

Jarosz M., Uważaj co jesz, gdy zażywasz leki, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2007.

Świerk A., Interakcje leków z żywnością, „Manager Apteki”, 2009, nr 9.

Cielecka E., Interakcje leków ze składnikami żywności- artykuł dostępny na www.laboratoria.net.pl