Po upływie terminu ważności leku, w preparacie może dojść do wielu niekorzystnych zmian. W „najlepszym” przypadku lek może zachować swoje właściwości lecznicze. Z różnych przyczyn może również stać się środkiem nieskutecznym. Sytuacja staje się poważna, gdy chodzi o leki „ratujące życie” (np. epinefrynę czy noradrenalinę). Jeśli przy wystąpieniu groźnej hiperglikemii, zastosowana zostanie przeterminowana, nieskuteczna insulina – może dojść do śpiączki cukrzycowej. W innych przypadkach może doprowadzić to do sytuacji, w której lek może zamienić się w szkodliwą substancję, wywoływać silniejsze działania niepożądane lub reakcje alergiczne, biegunkę, a nawet ciężkie zatrucia.
Wbrew jednak powszechnej opinii, istnieje mało publikacji o tym, że przeterminowane leki są toksyczne. Wśród nielicznych badań w tym obszarze znajdują się również takie, które sugerują, że wiele leków utrzymuje swoją skuteczność nawet wiele lat po przekroczeniu terminu ważności. Jednym z takich badań był program SLEP przeprowadzony przez AMA (American Medical Association), w którym zostało ocenionych ponad 3000 przeterminowanych partii produktów leczniczych, w skład których wchodziły 122 preparaty. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że 88% leków nie utraciło swoich pierwotnych właściwości nawet po upływie 66 miesięcy od wyznaczonego na opakowaniu terminu przydatności. Niektóre z nich nadal wykazywały potencjał leczniczy nawet 15 lat po upływie wyznaczonego przez producenta terminu ważności. Najbardziej stabilne w czasie okazały się preparaty lecznicze, takie jak amoksycylina, cypofroklacyna, difenhydramina oraz siarczan morfiny i inne leki w postaci kapsułek i tabletek, podczas gdy mniejszą odporność na upływ czasu wykazały roztwory, zawiesiny i preparaty wymagające przechowywania w niskich temperaturach.
Istnieją jednak leki, których stosowanie po terminie ważności wiąże się z wyjątkowym zagrożeniem. Bezwzględnie nie należy przyjmować przeterminowanych leków o wąskim indeksie terapeutycznym (czyli takich, w których pomiędzy dawką terapeutyczną a dawką toksyczną istnieje niewielka granica). Przestrzeganie daty ważności jest szczególnie ważne w przypadku następujących leków:
- leki przeciwdrgawkowe,
- Warfaryna,
- Nitrogliceryna,
- Teofilina,
- Digoksyna,
- preparaty w leczeniu chorób tarczycy,
- doustne środki antykoncepcyjne,
- Epinefryna,
- Insulina.
Bardzo groźne może okazać się również stosowanie przeterminowanych antybiotyków, szczególnie z grupy tetracyklin. Istnieją doniesienia, że może to spowodować rozwój Zespołu Fanconiego, który objawia się ciężkim uszkodzeniem nerek.
Wiele przypadków groźnych reakcji organizmu na przeterminowany lek nie zostało zarejestrowanych. Bez odpowiednich badań analitycznych nie jesteśmy w stanie przewidzieć, czy dany lek jest bezpieczny i skuteczny po przekroczeniu terminu ważności. Dlatego też każdy przeterminowany lek należy usunąć z domowej apteczki i odnieść do odpowiedniego punktu, np. do pobliskiej apteki.
KOMENTARZE