Coaching jest obecnie bardzo popularnym pojęciem, kojarzącym się z dynamicznym trybem życia osób zatrudnionych w korporacjach. Często sesje coachingowe są organizowane dla pracowników dużych firm, w tym korporacji farmaceutycznych.

Coaching farmaceutyczny

Coaching farmaceutyczny można rozumieć dwojako. Z jednej strony jest to szkolenie farmaceutów zatrudnionych w szpitalach, przemyśle i aptekach otwartych. Z drugiej można nazwać w ten sposób nowe podejście do opieki farmaceutycznej – bardziej kompleksowe doradzanie pacjentom na temat przestrzegania zaleceń terapii, głównie w przypadku chorób przewlekłych.

W Internecie możemy natrafić na oferty szkoleń coachingowych skierowanych specyficznie do pracowników przemysłu farmaceutycznego. Obejmują one zagadnienia związane głównie z marketingiem, konkurencją, rozwojem firmy, ale też kształtowaniem nowych kompetencji, budowaniem ścieżki kariery etc. Według firmy AstraZeneca, coaching to: „zdolność do wykorzystywania możliwości oferowanych przez samą pracę i korzystania z nich w sposób świadomy w celu poprawy wiedzy, umiejętności i wyników uczącego się” (AstraZeneca, Centre for Learning & Development). Udowodniono, że umiejętnie przeprowadzone, systematyczne sesje coachingowe inspirują jednostkę do rozwoju, zdobywania wiedzy i dopasowywania się do zmian w firmie, jak też wpływają na współpracę w zespole i rozwiązywanie wewnętrznych problemów. Tego rodzaju treningi (trwające 8 miesięcy) przeprowadzono i następnie oceniono na pracownikach firmy AstraZeneca, zajmujących się badaniami i rozwojem. Badania dowiodły, że coaching w czasie rzeczywistym wpłynął pozytywnie na współpracę wewnątrz zespołów oraz kreatywność i efektywność pracy ^[2].

Inne badania skupiły się na coachingu farmaceutycznym w aptekach otwartych, przeprowadzanego na pacjentach cierpiących na depresję. Skuteczność leków przeciwdepresyjnych często jest obniżona z powodu braku „adherence” ze strony chorych. Duży wpływ na przestrzeganie zaleceń ma obecność lub brak optymistycznego podejścia ze strony pacjentów co do skutków terapii. Stąd też wynika przypuszczenie, że coaching dotyczący samej terapii oraz oczekiwań co do jej skutków może przynieść wymierne korzyści. Według badań, pacjenci którzy otrzymali szkolenie w aptece przeprowadzone według zamierzonego protokołu, wykazywali poprawę poziomu „adherence” ^[3]. W starszych badaniach sprawdzono, czy farmaceutyczny coaching może mieć wpływ na psychologiczne objawy depresji u chorych. Rezultaty badań nie były jednak jednoznaczne. Jedynie wybrane metody oceny wyników pozwoliły przypuszczać, że pacjenci objęci programem coachingowym wykazują mniejsze nasilenie lęków i niskiego samopoczucia ^[4].

Trening mentorski

Kolejnym podejściem do coachingu farmaceutycznego jest tzw. „trening mentorski” (preceptor coaching). Ma on być przydatnym narzędziem do przekazywania wiedzy przez farmaceutów – tym razem nie pacjentom, lecz współpracownikom. Mentor powinien posiadać umiejętności w zakresie coachingu, jasnego wydawania poleceń, wdrażania ułatwień i modelowania ról, planowania, koordynacji, współpracy i ewaluacji. Badania z 2012 roku przeprowadzone w Kanadzie wskazują, że tego typu treningi o przemyślanej strukturze mogą wpływać na edukację farmaceutów oraz techników farmacji, jak też zmieniać ich zachowania na długo po zakończeniu kursu. Oceniono w nich rezultaty kursu, który obejmował samodzielne czytanie materiałów, interaktywne seminaria i praktyczne doświadczenia ^[5].

Coaching zdrowia

Czym wobec tego jest coaching zdrowia? Nazywany również wellness coachingiem, opiera się na innym rodzaju interwencji w tryb życia pacjentów, dalekim od tradycyjnych metod. Te ostatnie często były oparte na suchych informacjach lub autorytatywnym wywoływaniu strachu przed konsekwencjami niezdrowego stylu życia ^[6]. Mimo iż podstawowe sposoby profilaktyki chorób cywilizacyjnych są powszechnie znane, wiele osób albo nie jest wystarczająco zmotywowana by ich przestrzegać, bądź też nie jest w stanie samodzielnie dokonać zmian w wieloletnich przyzwyczajeniach ^[7]. Coaching zdrowia powinien pomagać w ustaleniu jaki jest cel zdrowotny pacjenta, jak chciałby zmienić swoje życie, w jaki sposób mógłby to osiągnąć oraz jak jego wybory wpływają w pozytywny lub negatywny sposób na zbliżanie się do tego celu. Zazwyczaj grupą docelową tego typu usług są osoby z nałogami lub chorobami przewlekłymi, tj. cukrzyca. Najbardziej popularnym sposobem podejścia do osoby objętej programem coachingowym jest przeprowadzanie motywującego wywiadu (Motivational Interviewing, MI). Nadal istnieją wątpliwości co do korzyści płynących z tego typu interwencji i ich stosunku do ponoszonych kosztów. Problemem rynku coachingowego jest też brak dokładnego określenia, kim jest coach zdrowia i jakie kwalifikacje oraz umiejętności powinien posiadać. Autorzy szerokiego artykułu przeglądowego “Health Coaching as an Intervention in Health Management Programs” wyrażają opinię, że coaching zdrowia może jedynie wtedy przynosić wymierne efekty, jeżeli będzie opierał się na „systematycznej, opartej na dowodach technice, takiej jak motywujący wywiad” ^[6]. MI jest jedyną dokładnie opisaną techniką coachingu zdrowia, o znanych przykładach rezultatów w postaci pozytywnych zmian behawioralnych. Udowodniono, że pomaga pacjentom skupić się na wymierzonych wspólnie celach oraz rozwiązać wiążące się z nimi wątpliwości ^[7].

Czy wobec tego farmaceuta może być również coachem zdrowia? Hailey R. Banack i współpracownicy w artykule z 2012 roku twierdzą, że apteka otwarta jest idealnym miejscem do wdrażania coachingu zdrowia, zwłaszcza w celu promowaniu profilaktyki cukrzycy, otyłości i chorób układu sercowo-naczyniowego. Według nich apteka jest łatwo dostępnym miejscem dla chorych, zaś farmaceuci zazwyczaj są chętni by udzielać profesjonalnych porad pacjentom. Niestety, jest to do tej pory niedostatecznie wykorzystywane w praktyce ^[8].

Polskie realia

Zatem jak wygląda coaching farmaceutyczny i coaching zdrowia na polskim rynku? Szukając odpowiedzi, w prosty sposób trafiłam na stronę internetową coachingzdrowia.pl, która promuje działalność coachingową magistra farmacji Piotra Orlińskiego. W swojej pracy wykorzystuje on wiedzę farmaceutyczną, zdobytą przez studia i ośmioletnią praktykę, z amerykańskimi metodami coachingu oraz medycyną wschodnią, dietetyką i suplemetacją. Na swojej stronie internetowej cytuje bardzo znanego na rynku wellness coachingu Deepak Chopra, mówiąc że: „system odpornościowy nieustannie podsłuchuje dialog wewnętrzny.” Idąc za tą myślą, poprzez połączenie podejścia do leczenia od strony medycyny opartej na faktach, z mniej konwencjonalną pomocą w mentalnych problemach pacjentów, mgr Piotr Orliński opracował własną „holistyczną” metodę coachingu. Zazwyczaj osoby, które decydują się na tego typu szkolenie, wcześniej przez dłuższy czas były nieusatysfakcjonowane wynikami terapii prowadzonej w standardowy sposób.  

Osoby zajmujące się profesjonalnie coachingiem w Polsce twierdzą, że nieliczni z nich są w stanie utrzymać się z pracy jedynie jako coach, w tym coach zdrowia. Wynika to prawdopodobnie z wciąż niedostatecznej wiedzy na temat korzyści, jakie można czerpać z tego typu szkoleń oraz negatywnego nastawienia do płacenia za wiedzę, która przynosi efekty po pewnym czasie i przy dużym wysiłku ze strony samego zainteresowanego. M. George z California Lutheran University twierdzi, że kryzys ekonomiczny powinien wpływać korzystnie na tego typu zawody. Powodem jest zmniejszenie się ilości bezpiecznych stanowisk i konieczność nauki dopasowywania się do rynku pracy, co często jest związane z samozatrudnieniem. Właśnie tego typu osoby, żyjące pod dużą presją, są idealnymi klientami dla coachów ^[9]. Z drugiej strony, poziom zarobków w Polsce nie wpływa korzystnie na rynek usług, które dalej są widziane jako „nietypowe” lub „niekonieczne”. M. George podaje za Bureau of Labor Statistics (2012–13), że w latach 2010-2020 zawody związane z popularnym pojęciem „lifestyle” powinny dynamicznie zwiększać zatrudnienie ^[9]. Pozostaje nam tylko czekać i obserwować, czy rzeczywiście będzie mieć to tak inspirujący i pozytywny wpływ na nasze życie jak jest nam to w stanie obiecać każdy coach.

Irmina Włodarczyk

Źródła:

[1] Toyin Tofade, Coaching Younger Practitioners and Students Using Components.

of the Co-Active Coaching Model, American Journal of Pharmaceutical Education, 2010.

[2] Kina Mulec. Jonas Roth, Action, reflection, and learning – coaching in order to enhance the performance of drug development project management teams, R&D Management, 2005.

[3] Oscar Hugo Brook, Hein van Hout, Wim Stalman, Hugo Nieuwenhuyse, Bram Bakker, Eibert Heerdink, Marten de Haan, A Pharmacy-Based Coaching Program toImprove Adherence to Antidepressant Treatment Among Primary Care Patients, Psychiatric Services, 2005.

[4] Oscar H. Brooka , Hein P.J. Van Houta, Hugo Nieuwenhuysea, Marten De Haanb, Effects of coaching by community pharmacists on psychological symptoms of antidepressant users; a randomised controlled trial, Neuropsychopharmacology, 2003.

[5] Donna M. M. Woloschuk, Colette B. Raymond, Development and evaluation of a workplace-based preceptor training course for pharmacy practitioners, Canadian Pharmacists Journal, 2012.

[6] Susan W. Butterworth, Ariel Linden, Wende McClay, Health Coaching as an Intervention in Health Management Programs,  Disease Management and Health Outcomes, 2007.

[7] Ariel Linden, Susan W. Butterworth, James O. Prochaska, Motivational interviewing-based health coaching as a chronic care intervention, Journal of Evaluation in Clinical Practice, 2010.

[8] Hailey R. Banack, Samuel Grover, Mohammed Kaouche, Sylvie Marchand, Ilka Lowensteyn, The MyHealthCheckup study: Training graduatestudents to implement cardiovascular riskscreening programs in community pharmacies, Canadian Pharmacists Journal, 2012.

[9] Molly George, Seeking Legitimacy: The Professionalization of Life Coaching, Sociological Inquiry, 2013.