Wyniki badań oraz wieloletnie doświadczenie lekarzy wskazują, że rozpoznanie choroby nowotworowej u kobiety ciężarnej nie powinno wpływać na opóźnienie rozpoczęcia leczenia, ani skutkować wymuszonym przerwaniem ciąży.[1] W odpowiedni sposób zmodyfikowana terapia nie stanowi ryzyka dla płodu oraz dalszego rozwoju dziecka, ale też nie traci na swej skuteczności.[2]. Wiedza ta pozostaje wciąż jednak niedostępna dla wielu lekarzy, pacjentek i ich bliskich.

Mając tę świadomość światowej sławy lekarze onkolodzy, na czele z prof. Frédérikiem Amantem (Uniwersytet Medyczny w Leuven, Belgia), w 2005 roku powołali do życia stowarzyszenie INCIP. Profesor F. Amant jest uważany przez środowisko medyczne za światowy autorytet w sprawie leczenia nowotworów u kobiet w ciąży, zaś misją jego organizacji jest edukacja całego środowiska medycznego oraz dalsze badania pogłębiające dotychczas zebraną wiedzę i doświadczenia członków grupy. Działalność INCIP koncentruje się wokół problematyki terapii kobiet w ciąży chorych na raka oraz oncofertility, czyli ochronie płodności w kontekście leczenia przeciwnowotworowego. W skład tej elitarnej grupy wchodzi szóstka polskich lekarzy, w tym dwoje onkologów z Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie: dr Elżbieta Lampka, dr Anna Skrzypczyk-Ostaszewicz a ponadto prof. Stefan Sajdak, dr hab. Kazimierz Pityński, dr Marta Balajewicz-Nowak, dr Wojciech Kolawa.

– Wiedza na temat leczenia kobiet ciężarnych czy oncofertility jest wciąż niewystarczająca. Z drugiej strony w naszym kraju, coraz więcej lekarzy podejmuje działania na rzecz utrzymania ciąży ze współistniejącą chorobą nowotworową. Powoli stajemy się czołowymi partnerami w tych dziedzinach. Grupa INCIP wyróżniła dotychczasowe działania swoich warszawskich członków i powierzyła organizację kolejnego spotkania swojej grupy naukowej właśnie onkologom z Centrum Onkologii – Instytutu w Warszawie  – podkreśla dr Elżbieta Lampka.

Program „Boskie Matki” Fundacji Rak’n’Roll – Wygraj Życie to unikalny na skalę europejską program opieki dla kobiet w ciąży chorych na raka. Jego celem jest zapewnienie profesjonalnej opieki kobietom w tej szczególnej sytuacji, a także systematyczne podnoszenie świadomości wśród lekarzy i społeczeństwa, że można leczyć się onkologicznie i urodzić zdrowe dziecko. To spełnienie marzenia założycielki Fundacji – Magdy Prokopowicz. To Magda po raz pierwszy wprowadziła temat ciąży i raka do przestrzeni publicznej. Po własnych doświadczeniach w walce o możliwość leczenia onkologicznego i zachowania ciąży, głośno mówiła o tym, że „z rakiem można żyć, a nawet dawać życie”.

– W 2015 roku uruchomiliśmy program kompleksowej opieki dla kobiet w ciąży chorych na raka „Boskie Matki”, z którego do tej pory skorzystało 111 kobiet. W tym czasie powitaliśmy na świecie 102 dzieci – wszystkie urodziły się zdrowe. Na pozostałe czekamy – powiedziała Marta Ozimek-Kędzior, członek zarządu Fundacji. – Kolejnym krokiem była zintegrowana współpraca ze środowiskiem ginekologów położników. Zależało nam aby upowszechnić  wiedzę na temat możliwości prowadzenia ciąży z równoczesnym leczeniem onkologicznym i wskazać wyspecjalizowane ośrodki, w których mogą być leczone „boskie matki”. Bardzo ważne było dla nas także zwrócenie uwagi specjalistów na tzw. czujność onkologiczną, która jest uśpiona w przypadku kobiet ciężarnych, jak gdyby ciąża wykluczała możliwość zachorowania na nowotwór – dodała M. Ozimek-Kędzior.

W 2016 r. Fundacja Rak n’Roll wyszła z inicjatywą opracowania standardów postępowania w przypadku ciężarnych, u których zostaje rozpoznana choroba onkologiczna. Pod przewodnictwem prof. Mirosława Wielgosia, Rektora Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Kierownika I Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii, Konsultanta Krajowego w dziedzinie Perinatologii, Prezesa Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz prof. Macieja Krzakowskiego, Konsultanta Krajowego w dziedzinie Onkologii, 25 ekspertów w zakresie onkologii, ginekologii i położnictwa przez 1,5 roku pracowało nad „Standardami postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u kobiet w ciąży chorych onkologicznie" w roku 2017. 

– Po uruchomieniu Programu „Boskie Matki” zaczęły się do nas zwracać o pomoc także kobiety, które chcą zajść w ciążę, ale są w trakcie lub po zakończeniu leczenia onkologicznego. Problem zachowania płodności w kontekście leczenia przeciwnowotworowego dotyczy bardzo dużej grupy pacjentów, to grupa tzw. młodych dorosłych między 20 a 44 r. ż. Widzimy wielką i pilną potrzebę zmian systemowych w tym obszarze – mówi M. Ozimek-Kędzior.

Opieka nad dziećmi poddanymi ekspozycji na radio- i chemioterapię – wyniki badań

Łącznie 129 dzieci z Belgii, Holandii, Włoch i Czech zostało włączonych do badania. Porównano je z podobną liczbą dzieci w tym samym wieku ciążowym, które zostały urodzone przez matki niedotknięte rakiem. Ogólny stan zdrowia i rozwój psychiczny dzieci zostały zbadane, gdy miały 18 miesięcy i 3 lata. W wieku trzech lat 47 dzieci zostało przebadane pod kątem prawidłowego funkcjonowania serca za pomocą elektrokardiogramów (EKG) i echokardiografii (echa serca).[3]

– W porównaniu do grupy kontrolnej dzieci nie stwierdziliśmy znaczących różnic w rozwoju umysłowym wśród dzieci narażonych na chemioterapię, radioterapię, samą operację lub bez leczenia – stwierdza prof. Frédéric Amant.

Badane dzieci w okresie rozwoju płodowego były poddawane ekspozycji na promieniowanie (radioterapia u matki). Podstawowe i zaawansowane pomiary czynności serca były w normie. Ogólne wyniki neuropsychologiczne, behawioralne i ogólne również pozostały w prawidłowym zakresie. Nie stwierdzono też liniowej zależności między dawką promieniowania płodowego a rozwojem funkcji poznawczych.[4] Autorzy jednoznacznie wskazują na konieczność dalszych badań na większej populacji, celem uwiarygodnienia dotychczas zebranych danych.

– Dla dziecka znacznie bardziej groźne są np. skutki wcześniactwa niż prenatalnej ekspozycji na chemioterapię – podsumowuje prof. Frédéric Amant.

Rejestr nowotworów w ciąży i program zachowania płodności po leczeniu onkologicznym – milowy krok w działaniach

– W ostatnich miesiącach rozpoczęto prace nad nowoczesnym informatycznie systemem rejestru chłoniaków w ciąży (we współpracy z firmą Tesseract) w oparciu o wieloletnie doświadczenia własne w jednym ośrodku onkologicznym – mówi dr Elżbieta Lampka. – Rejestr stanie się bazą do wprowadzenia systemu ewidencji wszystkich chorych onkologicznie w ciąży. Dodatkowo pracujemy nad zmodyfikowanym programem informatycznym dla potrzeb programu zachowania płodności. Program dotyczący zachowania płodności po leczeniu onkologicznym został wdrożony, jako zadanie w Planie Naukowym Centrum Onkologii – Instytutu w Warszawie w 2017 r. To ogromna zintegrowana praca wielu specjalistów naszych klinik oraz współpracujących z nami urologów i ginekologów – dodaje dr E. Lampka.