Dane opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Ministerstwo Finansów pozwoliły na przygotowanie analiz dotyczących wpływu kryzysu gospodarczego na stabilność finansowania systemu ochrony zdrowia w Polsce. Mechanizm składkowy, uzależniający przychody Narodowego Funduszu Zdrowia od stanu zatrudnienia oraz wysokości wynagrodzeń sprawił, że utrzymanie dotychczasowego wzrostu nakładów publicznych na ochronę zdrowia będzie znaczącym wyzwaniem.

Niektóre szacunki wskazują na realną perspektywę spadku przychodów Narodowego Funduszu Zdrowia nawet o kilkanaście miliardów złotych – tylko w bieżącym roku. Wskazywać ma na to między innymi spadek przychodów za kwiecień 2020 roku, kiedy to wartość składek przekazanych przez ZUS do NFZ była niższa o ponad miliard złotych od zaplanowanej. Jest to wartość znacząca, a i perspektywy na kolejne miesiące nie napawają optymizmem. Potwierdzają to wypowiedzi kolejnych członków rządu, którzy zapowiadają, że w Polsce, podobnie jak w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, to drugi kwartał będzie najtrudniejszym okresem w gospodarce od trzydziestu lat.

W poprzedniej kadencji parlamentarnej dokonano kluczowego kroku dla zapewnienia stabilnego wzrostu nakładów na ochronę zdrowia. Celem tak zwanej ustawy „6 proc. PKB na zdrowie” miało być stworzenie ramy dla transformacji systemu, polegającej na zwiększaniu dostępności opieki dla pacjentów oraz trwałego inwestowania w jakość usług publicznych w tym obszarze. Było i w dalszym ciągu jest to również znaczące zobowiązanie dla budżetu państwa, który miał być źródłem dotacji dla Narodowego Funduszu Zdrowia. Zmiana sytuacji gospodarczej sprawiła, że konieczność dokonania takiego uzupełnienia środków finansowych płatnika publicznego pojawi się szybciej, niż można było przypuszczać.

Coraz częściej słychać postulaty o konieczności poniesienia odpowiedzialności przez państwo za bezpieczeństwo zdrowotne obywateli. Jest to niewątpliwie okres testu dla przyjętych ram finansowych, które mają zapewnić stabilność i sukcesywne wzmacnianie sektora opieki zdrowotnej. Dla całego systemu ramy te stanowi ustawa „6 proc. PKB na zdrowie”, a dla sektora farmaceutycznego – zapewnienie utrzymania odpowiedniego finansowania, ujęte w przyjętej przez Radę Ministrów strategii „Polityka Lekowa Państwa na lata 2018-2022”.

Zastosowanie się do przepisów ustawy „6 proc. PKB na zdrowie”, przewidującej finansowanie systemu ochrony zdrowia w korelacji do wskaźnika PKB, jest gwarantem bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli i zrównoważonego rozwoju państwa. Przyjęte w ustawie regulacje pozytywnie wyróżniają Polskę na tle innych systemów składkowych. Wzmacniają gwarancje budżetowe dla utrzymania stabilności i sukcesywnego wzmacniania polskiego systemu ochrony zdrowia. Możliwość zaufania i oparcia się na przyjętych i realizowanych regulacjach ma tym większe znaczenie w kontekście rosnących potrzeb zdrowotnych obywateli. Czas epidemii nie sprawił, że strategiczne wyzwania, z których najpoważniejszym wydaje się starzenie się polskiego społeczeństwa, zniknęły.

Potencjalne ograniczanie finansowania ochrony zdrowia przyniosłoby dodatkowe pogłębienie trudności, z jakimi już dziś mierzy się polski system ochrony zdrowia. Konieczność zaangażowania w opiekę nad pacjentami ze strony bliskich wpływa na ograniczenie aktywności społecznej i zawodowej chorych, ale także ich rodzin. To oznacza potencjalnie jeszcze mniej wpływów ze składek zdrowotnych i w efekcie – pogłębione uszczuplenie budżetu płatnika publicznego. W takich warunkach instytucjom publicznym tym trudniej będzie decydować o najbardziej efektywnym i gospodarnym inwestowaniu środków w opiekę zdrowotną.

Od lat podnosi się znaczenie inwestycji w najbardziej optymalne rozwiązania terapeutyczne. Paradoksalnie, im dany płatnik dysponuje mniejszym budżetem, tym jego inwestycje powinny być bardziej efektywne. W ostatnich tygodniach podjęto ważne decyzje dotyczące zabezpieczenia ciągłości finansowania szpitali, opieki ambulatoryjnej oraz podstawowej opieki zdrowotnej. Pacjenci zaczynają ponownie korzystać ze świadczeń rehabilitacyjnych oraz leczenia uzdrowiskowego. System gwarancji stabilnego otoczenia budżetowego musi również obejmować finansowanie skutecznych i bezpiecznych technologii lekowych. W ostatnich kilku latach doszło do bezprecedensowego zwiększenia dostępności terapii dla polskich pacjentów, jednak wiele potrzeb nadal pozostaje niezaspokojonych. Dążąc do zabezpieczenia potrzeb chorych, nie można zatrzymać się w półdrogi. Zdrowie powinno być istotnym elementem kolejnych edycji rządowej Tarczy antykryzysowej. Stabilny i wydajny system ochrony zdrowia stanowi również istotny element przygotowania państwa na spodziewaną nową falę zakażeń koronawirusem lub inne epidemie. Bezpieczeństwo pacjentów, zwłaszcza osób z chorobami przewlekłymi, stanowiącymi dodatkowe ryzyko i obciążenie związane z przebiegiem zakażenia COVID-19, to zdecydowanie podstawa zrównoważonego rozwoju Polski.

Autor: Jacek Graliński – od 2018 roku przewodniczący Komitetu Farmaceutycznego Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce (AmCham). Lekarz, chirurg, specjalista organizacji ochrony zdrowia. Absolwent Akademii Medycznej w Gdańsku, Georgetown i George Washington University oraz Szkoły Głównej Handlowej. Od lat 90. pełni kierownicze funkcje w publicznych i niepublicznych podmiotach leczniczych. Specjalizuje się w polityce zdrowotnej oraz w zakresie zarządzania.