Zdarzają się zakłady o bar­dzo zaawansowanym po­ziomie automatyzacji, umożliwiającym szybkie dostosowanie linii produk­cyjnej do nowego rodzaju asortymentu lub po prostu szybkiej i efektywnej produkcji na dużą skalę. Istnieją jednak firmy o dominującym udziale czynności manualnych (łącznie z czasochłonnym, manu­alnym rejestrowaniem parametrów procesu na papierze), których koszt modernizacji, powiększony – w przypadku farmacji – o konieczność walidowania całego układu, cięż­ko jest uzasadnić biznesowo. Pomijając już szereg innych czynników związanych z normami i prawem, świadomością personelu i niechęcią do zmian.

Automatyka pojawia się przy okazji wszystkich nowych inwestycji. Od prostych układów sterowania – zintegro­wanych z panelem operatorskim, po układy kontrolerów redundantnych z dużą ilością rozproszonych punktów pomiarowych oraz zaawansowanym systemem stero­wania i nadzoru procesu klasy Batch, z elementami mesi integracją z innymi informatycznymi systemami klasy erp w zakładzie. Automatyka wykracza także często poza strefę bezpośrednio związaną z produkcją, odpowiadając np. za kontrolę parametrów środowiskowych pomieszczeń, w których przechowywane są leki lub półprodukty, wyma­gające zachowania stałych rygorystycznych parametrów temperatury i wilgotności.

Korzyści automatyzacji

Powody automatyzacji i informatyzacji w tych branżach są oczywiste – automatyzacja pozwala wytwarzać szybciej i więcej, przy relatywnie niskich kosztach i dużej elastycz­ności, a informatyzacja wspiera personel odpowiedzialny za proces i technologię w podejmowaniu codziennych decyzji i podnoszeniu efektywności procesu. Oczywistymi zaletami jest możliwość automatycznego gromadzenia i archiwi­zacji kluczowych parametrów procesu, pojawiających się alarmów i przekroczeń oraz daje otwarty dostęp do zgro­madzonych danych.

To, co wyróżnia obie branże, to:

• walidacja i rygorystyczne normy;
• wymóg rejestracji wersji i zmian w recepturach produk­cyjnych;
• główny półprodukt lub produkt wytwarzany jest w procesie wsadowym;
• zaostrzone wymagania co do kontroli poprawności prze­biegu procesu.

Skupiając się na tych wyróżnikach, warto przyjrzeć się bli­żej charakterystyce procesu wsadowego oraz przykładowym możliwościom i korzyściom, jakie daje automatyka i informa­tyka. Często inwestycja w system nadzoru procesu wsadowego kojarzy się z dużymi inwestycjami w systemy klasy Batch. W większości wypadków procesy te mają prosty charakter sekwencyjny, czyli składają się z następujących po sobie kro­ków, w ramach których równolegle realizowane są fazy pro­dukcyjne. Recepturę produkcyjną da się opisać właśnie jako prostą sekwencję następujących po sobie kroków (np. dozuj, mieszaj itp.), realizowanych z odpowiednimi parametrami (np. w przypadku mieszania: załącz mieszadło na poziomie 25% mocy i podnieś temperaturę do 50%, utrzymując taki stan przez 30 minut).

Sekwencja możliwości
Podstawą jest dobre zamodelowanie procesu w oparciu o lo­gikę fazową. Gdy to zostanie zrobione, nowe rozwiązania z zakresu automatyki i informatyki produkcyjnej połączone z dużym doświadczeniem inżynierów oraz wykorzystaniem dobrodziejstw normy isa s88, pozwalają na budowę znacznie tańszych, a jednocześnie wystarczająco funkcjonalnych syste­mów sekwencyjnych.

Głównym zadaniem tego prostego miksu automatyki i in­formatyki przemysłowej jest wspieranie operatorów w po­prawnej realizacji czynności oraz technologów w prostym i szybkim projektowaniu sekwencyjnych receptur produkcyj­nych. Przyczynia się to do zmniejszenia pomyłek oraz ułatwia nadzór technologiczny nad zgromadzonymi recepturami.

System taki łatwiej w przyszłości dostosować do pełnej funkcjonalności systemu klasy batch, dlatego coraz po­wszechniej określa się je mianem Batch-starterów.