Grypa jest ostrą infekcją wirusową, która co roku dotyka setki tysięcy ludzi na całym świecie. Stanowi niemałe wyzwanie nie tylko dla naukowców, ale przede wszystkim dla pracowników służby zdrowia. Choć co roku w aptekach można zaopatrzyć się w szczepionki przeciwko „sezonówce” to ich skuteczność jest co najmniej wątpliwa. Takie preparaty opracowywane są na podstawie przewidywań (często nietrafnych) jaki szczep wirusa w danym roku będzie dominować i jak może zmutować.

Ostatnia pandemia świńskiej grypy, która miała miejsce w 2009 roku pochłonęła kilkaset ofiar na całym świecie. Należy jednak pamiętać że „Hiszpanką” w latach 1918 - 1919 zakaziła się prawie 1/3 ówczesnej populacji świata, a więc prawdopodobieństwo wystąpienia w przyszłości ciężkich pandemii jest całkiem spore.

Naukowcy z trzech wspomnianych instytutów wykorzystali metodę „Human Viral Challenge Studies”. Oznacza to, że krew zdrowych ochotników zainfekowano wirusami grypy, po czym monitorowano bardzo skrupulatnie odpowiedź ich układu odpornościowego. Ochotnicy w tym czasie byli odizolowani w sterylnym pomieszczeniu, po to by zminimalizować prawdopodobieństwo zakażenia się jakimkolwiek innym, nie badanym wirusem.

Badacze odkryli, że różne limfocyty T (komórki układu odpornościowego, które zabijają zarówno same wirusy jak i komórki zakażone wirusami) z krwi ochotników łączą się z odpowiednimi peptydami występującymi wewnątrz wirusa. Peptydy te, w przeciwieństwie do peptydów powierzchniowych są dość konserwatywne i mutują bardzo powoli. Co więcej, są obecne w każdym znanym szczepie wirusa grypy.

Większość szczepionek wywołuje reakcję immunologiczną w postaci indukowania produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko konkretnemu szczepowi wirusa. Szczepionka uniwersalna, celująca w wewnętrzne peptydy wirusa, pobudzająca do pracy limfocyty T, może zapewnić wieloletnią odporność na wszystkie typy grypy, począwszy od sezonowej, poprzez ptasią, na świńskiej kończąc. Ponadto odpowiedź układu odpornościowego, w której biorą udział limfocyty T jest dużo szybsza niż odpowiedź z wykorzystaniem przeciwciał.

Grypa jest wirusem, który ma wpływ globalny. Groźba kolejnych pandemii jest naprawdę realna. Większość dostępnych szczepionek chroni nas tylko poprzez indukowanie produkcji przeciwciał we krwi. Wirus grypy mutuje bardzo szybko i w łatwy sposób na całym świecie mogą powstawać nowe szczepy zdolne do unikania ludzkiej odpowiedzi immunologicznej – komentuje Dr Tom Wilkinson z Uniwersytetu w Southampton, który był liderem prowadzonych badań.

Odkryliśmy, nową bardzo istotną rolę limfocytów T, mianowicie rozpoznawanie konkretnych peptydów w wirusach grypy różnych szczepów, zarówno tych sezonowych jak i pandemicznych. Dzięki temu odkryciu mamy nadzieję unowocześnić na tyle szczepionki, aby były skuteczne na wszystkie szczepy wirusów grypy, które pojawią się w przyszłości, minimalizując tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia pandemii. Mimo wszystko czeka nas jeszcze sporo pracy aby przekuć to odkrycie w rzeczywistą i skuteczną nową terapię antywirusową – dodaje Wilkinson.

Póki co możemy się cieszyć, iż odkryto, że peptydy wirusowe odgrywają rolę w indukowaniu odpowiedzi immunologicznej z wykorzystaniem limfocytów T, bowiem zanim uniwersalna szczepionka wejdzie w fazę badań klinicznych minie zapewne sporo czasu. Jednakże, jeżeli rzeczywiście uda się taką szczepionkę stworzyć uratuje ona wielu ludzi na całym świecie, w szczególności w przypadku pandemii.

źródła:

1. Preexisting influenza-specific CD4+ T cells correlate with disease protection against influenza challenge in humans. Tom M Wilkinson, Chris K F Li, Cecilia S C Chui, Arthur K Y Huang, Molly Perkins, Julia C Liebner, Rob Lambkin-Williams, Anthony Gilbert, John Oxford, Ben Nicholas, Karl J Staples, Tao Dong, Daniel C Douek, Andrew J McMichael, Xiao-Ning Xu. Nature Medicine (2012).

2. Nature

red. Tomasz Sznerch