Poniższy ranking przedstawia substancje, które uzyskały najwyższe pozycje pod względem uzależnień, uwzględniając: przyjemność i euforię, którą odczuwa osoba przyjmująca związek psychoaktywny, potrzebę ponownego zażycia po odstawieniu substancji (uzależnienie psychiczne), bóle głowy i inne objawy odczuwane po zaprzestaniu stosowania (uzależnienie fizyczne).

1. Heroina – jest bardzo silnym narkotykiem wywołującym euforię i błogą apatię. Może być stosowana dożylnie, donosowo (tzw. tabaczka) lub poprzez wdychanie oparów rozpuszczonego proszku. W Wielkiej Brytanii heroina (diamorfina) stosowana jest  w leczeniu przewlekłych bólów u pacjentów będących w stanie agonalnym. Heroinę otrzymuje się poprzez przekształcenie morfiny, którą izoluje się z opium – mleczka makowego bądź z suszonej słomy makowej, pochodzących z maku lekarskiego. Heroina odznacza się silniejszym, lecz krótszym działaniem przeciwbólowym i przeciwkaszlowym niż morfina. U niektórych osób nawet pierwsza dawka może prowadzić do pojawienia się uzależnienia psychicznego, czyli niemożliwej do opanowania chęci ponownego zażycia.

2. Kokaina – pozyskiwana jest z liści krasnodrzewu pospolitego (koki) (Erythroxylon coca). Dawniej używano jej w różnych lekarstwach (np. na ból zębów) i napojach a także papierosach i w tabliczkach kokainowo-czekoladowych. Napój Coca-cola wszedł na rynek w 1886 r. jako mieszanka ekstraktów krzewu koki i nasion drzewa kola. Do 1903 r. opakowanie takiego napoju zawierało około 60 mg kokainy. Dziś Coca-cola nadal zawiera ekstrakt z liści koki – jej producenci importują ok. 8 ton liści rocznie, jednak celem jest już jedynie nadanie walorów smakowych, a sama substancja narkotyczna jest usuwana. Kokaina do dziś wykorzystywana jest w laryngologii i okulistyce jako 1-20%-owe roztwory chlorowodorku kokainy w celu znieczulenia miejscowego. Ze względu na efekt sympatykomimetyczny dochodzi do  obkurczenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia krwawienia, a także rozszerzenia źrenicy ułatwiającego prowadzenie zabiegów na oku. Poprzez silne właściwości zwężania naczyń krwionośnych, u narkomanów po jej długotrwałym wdychaniu dochodzi do powstawania tzw. wrzodów kokainowych w obrębie nosa. Kokaina jako narkotyk stosowana jest poprzez żucie liści, wciąganie proszku, wstrzykiwanie i palenie. Poprzez hamowanie wychwytu zwrotnego dopaminy, w mniejszych dawkach powoduje pobudzenie psychoruchowe, uczucie euforii, omamów, natomiast w większych prowadzi do depresji ośrodka oddechowego. Po częstym zażywaniu może dojść do rozwoju depresji z próbami samobójczymi, psychozy pokokainowej (zaburzenia funkcjonowania społecznego i urojenia, w tym urojenia prześladowcze).

3. Nikotyna – jeśli chodzi o uzależnienie psychiczne, nikotyna działa niemal tak samo uzależniająco, jak kokaina, lecz jednocześnie doprowadza do mniejszego uzależnienia fizycznego. W świecie nauki do dziś istnieje jednak wiele rozbieżnych opinii co do potencjału uzależniającego tego związku. Nikotyna jest neurotoksyną, stosowaną m.in. w mieszankach z innymi związkami jako środek owadobójczy. Pobudza OUN (szczególnie „punkt nagrody” w układzie limbicznym), działa także przez poszerzenie obwodowych naczynia krwionośnych, zwiększenie częstotliwość rytmu serca, zwiększenie ciśnienia tętniczego, przyspieszenie perystaltyki i pobudzenie wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego. Preparaty zawierające nikotynę są stosowane, obok innych środków, w leczeniu wspomagającym odzwyczajanie się od palenia tytoniu – powodują zmniejszenie nasilenia objawów abstynencyjnych.

4. Barbiturany – są środkami silnie uzależniającymi, stosowanymi jako leki uspokajające, nasenne, przeciwdrgawkowe (w zależności od dawki i rodzaju leku). Niektóre z nich są również wykorzystywane w premedykacji, czyli przygotowaniu pacjenta do operacji, co ma na celu m.in. zniesienie lęku. W tym punkcie uwzględnione zostały szczególnie takie leki jak Amobarbital i Tiopental. Barbiturany wywołują zależność zarówno psychiczną, jak i fizyczną, dodatkowo połączoną z rozwojem tolerancji. Pełne uzależnienie rozwija się podczas przyjmowania dużych dawek leków przez okres kilku miesięcy. Barbiturany są częstą przyczyną zatruć samobójczych lub niezamierzonych. Dziś odchodzi się już od ich stosowania, częściej sięgając po benzodiazepiny, których jednak również nie należy stosować przewlekle ze wzgłedu na potencjał uzależniający. 

5. Alkohol – etanol to kolejna substancja psychoaktywna, choć do dziś nie poznano wszystkich aspektów wpływu alkoholu na mózg. Wiadomo jednak, że stosowany w nadmiarze wywołuje szerokie uszkodzenia mózgu i obwodowego systemu nerwowego. Działa szkodliwie także na układ krążenia, układ pokarmowy (w tym szczególnie na wątrobę i trzustkę) i oddechowy. Powoduje wiele zaburzeń psychicznych – u osób uzależnionych dochodzi do alkoholowego otępienia (charakteryzuje się postępującą niepełnosprawnością intelektualną), halucynozy alkoholowej, majaczenia alkoholowego, paranoji alkoholowej.