ZOLGENSMA jest rekombinowaną terapią genową opartą na AAV9 (adeno-associated virus). Pod tą nazwą kryją się specjalne wirusy, zaliczane do parwowirusów, "stowarzyszone" z adenowirusami. Wykorzystuje się je jako nośniki genów, służące do wprowadzenia ich do komórek i tkanek chorego. ZOLGENSMA została zaprojektowana w celu dostarczenia kopii informacji genetycznej kodującej ludzkie białko SMN. Lek podaje się dożylnie lub dooponowo. Naukowcy są zdania, że pojedyncza dawka leku będzie miała trwały efekt przez całe dalsze życie pacjenta.

SMA (rdzeniowy zanik mięśni) jest chorobą genetyczną, wywołaną przez mutację genu SMN1 na obydwu chromosomach. Oznacza to, że jest ona zaburzeniem recesywnym. Dziecko może urodzić się chore, jedynie w przypadku, gdy oboje rodzice są nosicielami uszkodzonej informacji genetycznej. Mutacja ta prowadzi to niewystarczającej syntezy białka SMN. Konsekwencją tego są zaburzenia nerwowo-mięśniowe, które skutkują utratą funkcji neuronów ruchowych oraz postępującym zanikaniem mięśni. W konsekwencji chorzy mają problemy z podstawowymi czynnościami życiowymi, takimi jak oddychanie i przełykanie.

Nowo zarejestrowana forma terapii ma na celu zaradzenie genetycznej pierwotnej przyczynie SMA, poprzez wprowadzenie do komórek, w pełni funkcjonalnej kopii uszkodzonego genu SMN1. Zostaje ona wprowadzona do jąder komórkowych w postaci transgenu przez wektory wirusowowe AAV9. Dożylne lub dooponowe podawanie ZOLGENSMY prowadzi do prawidłowej ekspresji informacji genetycznej dotyczącej białka SMN, co zostało potwierdzone w dwóch badaniach klinicznych.

Terapia została zatwierdzona w Stanach Zjednoczonych jako forma leczenia pacjentów w wieku poniżej 2 lat, u których zdiagnozowano SMA, w celu zablokowania rozwoju choroby. Preparat może być również podawany w przypadku dzieci, u których wystąpiły już objawy. Jednorazowa iniekcja dożylna leku przywraca syntezę białka SMN w neuronach ruchowych małego pacjenta. W świetle obecnej wiedzy uzyskany efekt jest trwały.

Badania nad nową terapią genową

Prace naukowe prowadzące do stworzenia ZOLGENSMY rozpoczęły się w 2006 roku we Francji. W tym czasie zespół kierowany przez dr Martine Barkats, dzięki finansowaniu m.in. przez organizację AFM-Téléthon, opracował technikę dostarczania transgenów do neuronów motorycznych z wykorzystaniem wektora AAV9. W 2011 roku dr Barkats ogłosiła, że zespołowi udało się z sukcesem wykorzystać opracowaną terapię genową u myszy z ciężką postacią rdzeniowego zaniku mięśni.

Ostatecznie lek został opracowany przez amerykańską firmę biotechnologiczną AveXis, która jest spółką zależną od Novartis. Badania te bazowały na wcześniejszym odkryciu francuskich naukowców. Oficjalnie ZOLGENSMA została zatwierdzona do stosowania u dzieci poniżej 2 lat przez FDA w dniu 24 maja 2019 r.

Kwesta ceny

Nowoczesna terapia genowa jest niewątpliwie ogromnym przełomem w medycynie, jednak cena odcina większość pacjentów od takiej formy leczenia. Koszt 2,13 mln dolarów sprawia, że ZOLGENSMA nazywana jest "najdroższym lekiem świata". Vas Narasimhan, dyrektor generalny Novartis, twierdzi jednak, że tego typu terapia może być źródłem oszczędności. Jego zdaniem dziesięcioletnie szacowane koszty leczenia osoby chorej na SMA z wykorzystaniem innych metod to 4 mln. Z tej perspektywy ZOLGENSMA jest o połowę tańsza.

Organizacja SMA Europe uznała jednak za nieetyczną sytuację, w której jakikolwiek pacjent mógłby mieć uniemożliwiony dostęp, do potencjalnie ratującej życie terapii, ze względów finansowych. Wprowadzenie ZOLGENSMA w Europie będzie prawdopodobnie długim procesem. Dostęp pacjentów w UE do takiego nowoczesnego leczenia jest jednym z głównych punktów programu SMA Europe.