Zagrożenie biologiczne definiuje się jako organizm lub jego metabolit, który stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka lub zwierząt. Oznaczone specjalnym znakiem i przyporządkowane do odpowiedniej grupy nigdy nie powinny być w jakikolwiek sposób użytkowane bez odpowiedniej wiedzy i wyposażenia. Co decyduje o tym, czy dany mikroorganizm zostaje uznany za „bezpieczny” czy za śmiertelnie groźny?

• Zjadliwość – zdolność mikroorganizmów do wniknięcia, rozmnożenia i uszkodzenia narządów oraz tkanek
• Transmisja – sposób wnikania oraz przenoszenia się pomiędzy zainfekowanymi jednostkami
• Opracowane leki i szczepionki – czy znane są metody leczenia w wypadku infekcji oraz czy możliwa jest immunizacja jednostek na dany mikroorganizm

Na podstawie powyższych kryteriów wyróżnia się cztery poziomy bezpieczeństwa biologicznego:

• Poziom I – mikroorganizmy, które nie powodują zmian chorobowych u dorosłych ludzi, a także nie stanowią znanego zagrożenia dla środowiska. Przykładem takich mikroorganizmów jest niepatogeniczny szczep Escherichia coli czy pleśń Aspergillus Niger
• Poziom II – mikroorganizmy, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla człowieka oraz środowiska, jednak znane są metody leczenia w razie infekcji oraz których transmisja nie jest bardzo łatwa. Przykładem takiego organizmu jest gronkowiec złocisty czy krętki boreliozy
• Poziom III – mikroorganizmy i wirusy bardzo łatwo przenoszące się w postaci aerozolu, stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka, o zdefiniowanym leczeniu w razie infekcji lub znanej szczepionce. Przykładem może być wirus ospy, laseczka wąglika czy prątki gruźlicy.
• Poziom IV – mikroorganizmy i wirusy śmiertelnie niebezpieczne dla człowieka, których leczenie jest niezwykle trudne oraz dla których nie ma opracowanej szczepionki. Przykładem jest wirus Ebola czy Marburg.

Ze względu na różnorodność mikroorganizmów oraz wirusów opracowano standardy pomieszczeń, w których mogą one być przechowywane i poddane badaniom. Wymagania te skojarzone są z poziomami bezpieczeństwa biologicznego.

• Laboratoria, gdzie bada się organizmy poziomu I nie muszą posiadać żadnego specjalistycznego sprzętu ani być specjalnie oznaczone, ponadto praca może odbywać się na zwykłym stole. Wymagane są drzwi oddzielające laboratorium od reszty budynku oraz obecność łatwo dostępnego zlewu. Przy pracy z mikroorganizmami należy korzystać ze środków ochrony osobistej, takich jak rękawiczki czy fartuchy.
• Przy pracy z mikroorganizmami oraz wirusami poziomu II należy korzystać ze środków ochrony osobistej, łącznie z maseczkami w razie potrzeby. Praca powinna odbywać się w specjalnej komorze laminarnej, a wszelkie odpadki oraz sprzęt muszą zostać poddane procedurze dekontaminacji. Wymagane są drzwi automatyczne oraz łatwy dostęp do zlewu.
• Praca w laboratoriach poziomu III podlega ścisłej kontroli medycznej, a naukowcy często poddani są szczepieniom przeciwko patogenom, z którymi będą pracować. Wejście do laboratorium jest strzeżone, a samo pomieszczenie jest odseparowane podwójnymi drzwiami. Wymagana jest również odpowiednia cyrkulacja oraz dekontaminacja powietrza. Praca prowadzona jest jedynie w odpowiedniej komorze, przy zachowaniu maksymalnych środkach ostrożności, odpowiednim ubraniem oraz, w razie potrzeby, przy zewnętrznym źródle powietrza.
• Niewiele jest laboratoriów poziomu IV na świecie. Praca w nich wymaga przebierania  się w specjalne kombinezony, do których doprowadzane jest powietrze z zewnętrznego źródła. Przy wyjściu i wejściu przeprowadzana jest pełna dekontaminacja personelu, a samo laboratorium musi być umieszczone w oddzielnym budynku lub w wydzielonej, zamkniętej części kompleksu. Powietrze doprowadzane i odprowadzane poddane jest ścisłej kontroli oraz dekontaminacji.   

Praca w laboratoriach dwóch ostatnich poziomów wymaga nie tylko ogromnej wiedzy i doświadczenia, ale także niesamowitej samodyscypliny. Najmniejszy błąd – drobne skaleczenie, rozbita fiolka, czy niedopięty kombinezon może zakończyć się śmiercią lub, co gorsze, uwolnieniem patogenu do populacji. Jednak to w takich laboratoriach pracuje się często nad szczepionkami i lekami na choroby obecnie nieuleczalne oraz śmiertelnie niebezpieczne, takie jak na przykład wirus gorączki krwotocznej Ebola.

Rafał Madaj