Wirtualny Instytut Badawczy (WIB) to nowatorski program finansowania badań naukowych o wysokim potencjale komercjalizacyjnym w obszarze biotechnologii medycznej – onkologii. Podmiotem Zarządzającym programem jest Łukasiewicz – PORT Polski Ośrodek Rozwoju Technologii we Wrocławiu, jeden z wiodących instytutów Sieci Badawczej Łukasiewicz. WIB powstał w oparciu o ustawę z dnia 4 kwietnia 2019 r. o wspieraniu działalności naukowej z Funduszu Polskiej Nauki. – Wirtualny Instytut Badawczy to przedsięwzięcie unikatowe nie tylko w skali kraju, ale również całej Europy. Jego celem jest wdrożenie innowacyjnych rozwiązań w zakresie biotechnologii medycznej – onkologii. Na te działania Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczyło rekordową kwotę blisko pół miliarda złotych ze specjalnie utworzonego Funduszu Polskiej Nauki – mówi Wojciech Murdzek, wiceminister edukacji i nauki. – Formuła programu i samego konkursu pozwala na wyłonienie i w efekcie sfinansowanie najbardziej wartościowych projektów badawczych prowadzonych przez polskich naukowców. Gratuluję Zespołowi Badawczemu, którego projekt nie tylko spełnił najwyższe standardy konkursu, ale przede wszystkim podejmuje niezwykle ważne społecznie zagadnienie, jakim jest poszukiwanie nowych, coraz bardziej skutecznych metod walki z chorobami nowotworowymi. Duże wyrazy uznania należą się również Łukasiewicz – PORT jako operatorowi programu, za bardzo dobre jego przygotowanie zgodnie z najlepszymi międzynarodowymi wzorcami – dodaje. 

Program WIB kierowany jest do najwybitniejszych i najzdolniejszych polskich naukowców prowadzących działalność na najwyższym światowym poziomie i zdolnych do zaoferowania rozwiązań atrakcyjnych dla przemysłu. Pierwszy konkurs dla Zespołów Badawczych został rozstrzygnięty w październiku 2021 r. W naborze zostało złożonych 12 wniosków o finansowanie na łączną kwotę 509 mln zł. Aplikacje oceniał międzynarodowy panel ekspertów, biorąc pod uwagę zarówno ich wartość merytoryczną, jak i potencjał komercjalizacyjny. Eksperci zarekomendowali do finansowania projekt „Horyzont doskonałości w zastosowaniach matrycowego RNA w immunoonkologii [HERO]” zgłoszony przez zespół naukowców prowadzony przez Lidera, prof. dr. hab. Andrzeja Dziembowskiego z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie (MIBMiK). Jego celem jest opracowanie technologii terapeutycznego mRNA o wysokiej skuteczności i jej zastosowanie w immunoterapii nowotworów. Na realizację badań naukowcy otrzymają blisko 70 mln złotych.

Wybrany do finansowania projekt otrzymał najwyższą ocenę ekspertów zarówno ze względu na wysoki poziom merytoryczny, jak i potencjał komercjalizacyjny zakładanych wyników badań, czyli perspektywę wprowadzenia ich na rynek. Technologia mRNA stanowi obecnie jeden z najbardziej innowacyjnych kierunków rozwoju w branży farmaceutycznej i jest przedmiotem jej dużego zainteresowania. – W ostatniej dekadzie byliśmy świadkami ogólnoświatowej transformacji rynku leków. Większość najlepiej sprzedających się terapeutyków to nie małe cząsteczki wytwarzane na drodze klasycznej chemii medycznej, ale tzw. leki biologiczne, głównie białka rekombinowane, w tym przeciwciała monoklonalne – zauważa prof. dr hab. Andrzej Dziembowski, lider projektu HERO i kierownik Laboratorium Biologii RNA – Grupy ERA Chairs w MIBMiK. – Pandemia COVID-19 przyspieszyła dalszą transformację, a na rynku pojawiły się szczepionki mRNA. Jest to stosunkowo nowa technologia, która ma wiele ograniczeń związanych z niestabilnością RNA, heterogennością syntetyzowanego RNA, nieefektywnym dostarczaniem, a także ograniczonymi możliwościami w zakresie wydajności produkcji białek kodowanych przez mRNA. Wykorzystując nasze doświadczenie i autorskie pomysły, w ramach projektu opracujemy terapeutyczne mRNA nowej generacji do innowacyjnej immunoterapii nowotworów. Ponadto, ponieważ terapeutyczne mRNA są przyszłością leków biologicznych, każde znaczące ulepszenie tej technologii może mieć szerokie zastosowanie i być wykorzystywane do przeciwdziałania i leczenia wielu ludzkich chorób­ – wyjaśnia.

Zadanie będzie realizowane przez naukowców z konsorcjum czterech czołowych polskich jednostek badawczych, w którego skład wchodzą: Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie (jednostka lidera Zespołu Badawczego), Uniwersytet Warszawski, Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk oraz Warszawski Uniwersytet Medyczny. – Nasz projekt będzie realizowany w interdyscyplinarnym konsorcjum łączącym naukowców z dziedziny biologii i chemii RNA oraz lekarzy wyspecjalizowanych w immunologii i onkologii. Współpracować będą eksperci najwyższej klasy, o dorobku naukowym i wdrożeniowym, pracujący w wiodących instytucjach naukowych w Polsce – relacjonuje prof. dr hab. Marta Miączyńska, dyrektor MIBMiK, członek kluczowy Zespołu Badawczego HERO i kierownik Laboratorium Biologii Komórki w MIBMiK. – Jako lider, Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie będzie koordynował i wspierał partnerów z Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Instytutu Chemii Fizycznej PAN, a także blisko współpracował z Łukasiewicz – PORT jako operatorem programu i podmiotem odpowiedzialnym za komercjalizację wyników badań. Wierzymy, że takie wspólne działanie przełoży się na opracowanie nowych terapii onkologicznych opartych na RNA oraz, dzięki kompetencjom Łukasiewicz – PORT, rzeczywiste wprowadzenie ich na rynek – uzupełnia.

Uroczystość podpisania umowy o finansowaniu z Zespołem Badawczym rozpoczyna nowy etap programu WIB. – Organizując pierwszy konkurs Wirtualnego Instytutu Badawczego, wysoko postawiliśmy poprzeczkę, co dało nam gwarancję wyboru projektu na światowym poziomie i podjęcia współpracy z najlepszymi polskimi naukowcami mającymi w swoim dorobku wybitne osiągnięcia. Gratuluję Zespołowi prof. Dziembowskiego, który w najwyższym stopniu spełnił wymagania złożonego procesu oceny – przekonuje dr Andrzej Dybczyński, dyrektor Łukasiewicz – PORT Polskiego Ośrodka Rozwoju Technologii z Wrocławia. – Jako podmiot zarządzający zapewnimy naukowcom wsparcie. Będziemy pełnić rolę doradczą, a także prowadzić ewaluację efektów prac badawczych. Wierzymy, że połączenie wiedzy i doświadczenia naukowców oraz kompetencji międzynarodowych ekspertów pozwoli nam osiągnąć sukces – kończy. W przygotowaniu jest ogłoszenie drugiego konkursu WIB. Więcej informacji o programie dostępnych jest na stronie internetowej.