Znaczniki fluorescencyjne uwidaczniają miejsce występowania nowotworu. Dzięki nim chirurdzy są w stanie usuwać guzy, na przykład raka jajnika, które bez specjalnego oznaaczenia mogłyby zostać nie zauważone.

Większość złośliwych guzów jajnika charakteryzuje się wysokim poziomem ekspresji receptorów kwasu foliowego (zwanego także witaminą B9). Opierając się na tym fakcie naukowcy przyłączyli do cząsteczek kwasu foliowego fluorescencyjny znacznik – Izotiocyjanian fluoresceiny (FITC), tworząc w ten sposób sondy specyficzne wobec komórek nowotworowych. Tak przygotowane, cząsteczki kwasu foliowego wstrzyknięto pacjentce ze zdiagnozowanym rakiem jajnika. Następnie, dzięki wzbudzeniu wyznakowanych komórek odpowiednim światłem i zastosowaniu specjalnej kamery naukowcy byli w stanie dokładnie określić miejsca na jajniku zmienione przez nowotwór. Metoda ta pozwala uwidaczniać raka w tkankach, w których normalnie nie da się odróżnić zdrowych i chorych komórek.

Metoda ta zapewnia chirurgom większą pewność i dokładność. Dzięki niej będzie można usuwać komórki nowotworowe podczas operacji, w czasie rzeczywistym.

Ze wszystkich nowotworów ginekologicznych –  jajników, pochwy, czy macicy – rak jajników jest największym zabójcą kobiet w Europie i Ameryce Północnej. Usuwanie możliwie największej ilości komórek nowotworowych podczas jednego zabiegu, znacząco wpływa na powodzenie stosowanej następnie chemioterapii, a co za tym idzie zabicie wszystkich pozostałych komórek nowotworowych.

Takie wyniki dobrze rokują i stanowią rzeczywistą zmianę paradygmatu w chirurgii wykorzystującej obrazowanie – mówi Vasilis Ntziachristos, lider projektu z Politechniki w Monachium.

Podczas badań wstępnych, chirurdzy byli w stanie usunąć guzy o średnicy milimetra. Jak twierdzi Ntziachristos, obecna technologia medyczna jest na tyle zaawansowana, że już wkrótce możliwe będzie usuwanie guzów o średnicy 50 mikrometrów, a może i nawet pojedynczych komórek nowotworowych.

W ostatniej dekadzie techniki znakowania molekularnego okrzyknięte zostały "następnym wielkim krokiem" w walce z nowotworami. Techniki takie jak zdjęcia rentgenowskie, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, czy USG, pomagają chirurgom zlokalizować chorą tkankę i określić wielkość guza, jednak nie można z ich pomocą odróżnić tkanki chorej od tkanki zdrowej, przez co znacznie zmniejsza się dokładność operacji usunięcia nowotworów. Tak więc naukowcy zwrócili uwagę na techniki obrazowania optycznego i rozwoju metod wykorzystujących specyficzne sondy fluorescencyjne. To pierwszy raz, gdy tego typu narzędzia, pierwotnie opracowane na myszach, wypróbowano na człowieku.   

Jednakże, specyficzne sondy fluorescencyjne wykorzystuje się tylko u pacjentek z rakiem jajnika, bowiem, właśnie tego typu komórki nowotworowe ekspresjonują receptory kwasu foliowego. – Receptory kwasu foliowego są ekspresjonowane w 90-95% przypadków raka jajnika, aby mieć pewność i oznaczyć 100% komórek nowotworowych będzie trzeba użyć dwóch różnych sond fluorescencyjnych – mówi Ntziachristos

Dyrektor naukowy Towarzystwa Chirurgów Wielkiej Brytanii i Irlandii John Primrose wyraził swoje zadowolenie z udoskonalenia techniki opracowanej przez Ntziachristosa, jednakże miał wątpliwości co do szerszego zastosowania metody. – Jest to wielki krok, ale nie zmiana paradygmatu w chirurgii, bowiem niewiele nowotworów ekspresjonuje receptory folianu, a co za tym idzie w niewielu przypadkach podejście Ntziachristosa i jego zespołu będzie pomocne – twierdzi Primrose.

Następnym krokiem jest udowodnienie, że technika ta rzeczywiście poprawia stan pacjentów po operacji, a przed chemioterapią, jednak, aby to sprawdzić trzeba przeprowadzić badania kliniczne na dużej, losowej próbie pacjentów. – Jeszcze nie czas na świętowanie sukcesu, poczekajmy na badania kliniczne – twierdzi Primrose.

źródło:

1. www.nature.com/news

2. Intraoperative tumor-specific fluorescence imaging in ovarian cancer by folate receptor-α targeting: first in-human results. van Dam, G. M. et al. Nature Med http://dx.doi.org/10.1038/nm.2472

Red. Tomasz Sznerch