Wydarzenie to zostało pierwotnie zaplanowane na maj 2020 r., jednak wybuch pandemii COVID-19 zmusił organizatorów do zmiany planów i przełożenia konferencji na znacznie późniejszy termin. Podstawą dla ustanowienia przez Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii roku 2020 rokiem jubileuszowym była data powołania do życia Instytutu Biologii Molekularnej UJ, czyli 1 maja 1970 r. To właśnie prężnie działający IBM został po 32 latach istnienia przekształcony w WBBiB UJ, dając nowej jednostce Uniwersytetu stabilne podstawy i rozpoznawalną pozycję.

Program konferencji zatytułowanej „Najnowsze osiągnięcia w biochemii, biofizyce i biotechnologii – 50 lat historii WBBiB” podzielony został na dwie części: pierwsza dotyczyła działalności Instytutu Biologii Molekularnej oraz Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, druga miała charakter ściśle naukowy. Do wygłoszenie wykładów oraz przewodzenia sesjom zostali zaproszeni absolwenci IBM i WBBiB zatrudnieni w polskich i zagranicznych ośrodkach badawczych, a także naukowcy z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch, Hiszpanii, Francji, Finlandii oraz Stanów Zjednoczonych, od lat współpracujący z WBBiB.

Wydarzenie zostało przygotowane w trybie hybrydowym. Blisko 270 osób wzięło udział w spotkaniu stacjonarnie, na Kampusie 600-lecia Odnowienie Uniwersytetu Jagiellońskiego, a ponad 100 uczestniczyło w nim zdalnie. W gronie gości znajdowali się zarówno przedstawiciele instytucji naukowych z całej Polski, jak i ośrodków lokalnych – wydziałów nauk ścisłych i przyrodniczych UJ, Małopolskiego Centrum Biotechnologii, Jagiellońskiego Centrum Rozwoju Leków oraz Instytutu Farmakologii im. Jerzego Maja PAN. W konferencji udział wzięli także reprezentanci małopolskich firm z branży biotechnologicznej, m.in. Ryvu Therapeutics, dla których WBBiB UJ stanowi kuźnię wysoko wyspecjalizowanych kadr.

W przemówieniu wygłoszonym na otwarciu konferencji prorektor UJ ds. badań naukowych prof. dr hab. Piotr Kuśtrowski podkreślił, jak wiele zawdzięczamy badaniom naukowym, dzięki którym ludzkość nie jest całkowicie bezradna i bezbronna wobec sił natury, co w szczególności uwidoczniła obecna pandemia. Bez udziału rzeszy biochemików, biofizyków i biotechnologów, również z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy codzienną pracą zwiększają poziom zrozumienia zjawisk biomolekularnych, nie byłby możliwy szybki rozwój diagnostyki oraz skutecznych metod terapii. Zwrócił także uwagę na fakt, iż pomimo bycia jednym z liczebnie mniejszych wydziałów Uniwersytetu Jagiellońskiego, poziom badań naukowych mierzony w kolejnych procesach parametryzacji polskich jednostek naukowo-badawczych doprowadził do uzyskania przez WBBiB najwyższej kategorii A+, a studia prowadzone na kierunku Biotechnologia zajmują niezmiennie I miejsce w rankingu fundacji Perspektywy.

Omawiając historię IBM i WBBiB, ciekawej analizy dokonał były dziekan WBBiB prof. dr hab. Wojciech Froncisz. Bazując na danych abstraktowo-bibliometrycznych z bazy Web of Science, porównał ze sobą WBBiB oraz Department of Biochemistry (University of Oxford) – jednostkę zbliżoną do WBBiB pod względem liczby pracowników i rodzaju działalności (badania i dydaktyka), a przy tym bardzo wysoko ocenianą w światowych rankingach. Przedstawione zestawienia pokazały, że w ciągu dwóch ostatnich dekad WBBiB sukcesywnie zwiększał swój potencjał naukowy, dzięki czemu różnice w liczbie oraz cytowalności artykułów publikowanych przez oba ośrodki, kiedyś drastycznie duże, obecnie są coraz mniejsze.

Gościem specjalnym konferencji jubileuszowej WBBiB UJ był prof. Virginijus Šikšnys, wybitny biochemik, jeden z odkrywców i badaczy bakteryjnego systemu ochrony przed bakteriofagami – Cas9. W 2018 r. prof. Šikšnys, wraz z późniejszymi laureatkami Nagrody Nobla, Emmanuelle Charpentier i Jennifer Doudną, otrzymał norweską Nagrodę Kavli w dziedzinie nanotechnologii za „wynalezienie metody CRISPR-Cas9, która rewolucjonizuje biologię, rolnictwo i medycynę”. Prof. Šikšnys pracuje w Instytucie Biotechnologii na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie kieruje Zakładem Oddziaływań Białko-DNA. W czasie konferencji prof. Šikšnys wygłosił wykład plenarny na temat narzędzi molekularnych służących do edycji DNA i budzących obecnie ogromne nadzieje jeśli chodzi o leczenie oraz diagnostykę chorób genetycznych u ludzi (Virginijus Šikšnys: „Bacterial immunity: from restriction enzymes to CRISPR”). Zespół prof. Šikšnysa prowadzi aktualnie badania nad możliwościami wykorzystania endonukleaz Cas9 w terapii anemii sierpowatej.

Wystąpienie plenarne prof. Virginijusa Šikšnysa. Fot. Jakub Włodek.

Wystąpienia kolejnych siedemnastu prelegentów zostały podzielone tematycznie i zgrupowane w pięć sesji. Różnorodność prezentowanych zagadnień była skorelowana z szerokim spektrum badań podejmowanych przez pracowników WBBiB oraz ich współpracowników z innych ośrodków. Na szczególne podkreślenie zasługuje wysoki poziom naukowy konferencji, aktualność poruszanych zagadnień oraz wymierne znaczenie prezentowanych wyników badań dla społeczeństwa.

Pierwsza sesja poświęcona była molekularnym i cytologicznych podstawom powstawania i leczenia nowotworów (Danuta Kozbor, Buffalo, USA: „Reprograming the tumor microenvironment to overcome multiple primary and acquired immune resistance mechanisms in cancer”; Giulia Fontemaggi, Rzym, Włochy: „Non-coding RNA networks control VEGFA expression in breast cancer”; Paul J. Smith, Cardiff, Wielka Brytania: „Targeting the cancer microenvironment: insights and translation”; Marta Miączyńska, Warszawa, Polska: „Membrane trafficking and actin dynamics in cancer cell biology”).

Wykład prof. Marty Miączyńskiej, dyrektor Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, absolwentki IBM. Fot. Jakub Włodek.

W drugiej sesji wykłady ogniskowały się wokół zjawisk zachodzących w mózgu i neuronach (Tomasz Kordula, Richmond, USA: „New insights into cerebellar astrocyte diversity”; Luigi Zecca, Mediolan, Włochy: „Neuromelanins in brain aging and neurodegenerative diseases”; Jakub Tomasik, Cambridge, Wielka Brytania: „Schizophrenia: from blood biomarkers to repurposed drug candidates”).

Trzecią sesję poświęcono badaniom nad lekami przeciw COVID-19 oraz mechanizmami molekularnymi chorób prionowych (Mauro Giacca, Londyn, Wielka Brytania: „From COVID-19 pathology to therapy: drugs that inhibit SARS-CoV-2 spike protein-induced cell syncytia”; Szymon Mańka, Londyn, Wielka Brytania: „Identification of disease-relevant prion architectures by cryo-EM: can structural biology tell us how prions replicate and kill? ”; Andrzej Joachimiak, Chicago, USA: „Structural studies of SARS-CoV-2 proteins and their complexes”).

Kolejna sesja dotyczyła etiologii i leczenia chorób przyzębia oraz możliwości modyfikacji sinic w celu wykorzystania ich w biotechnologii (Xavier Gomis-Ruth, Barcelona, Hiszpania: „Structural insight into pathogenic potential of periodontal pathogens”; Rich Lamont, Louisville, USA: „The oral microbiome in homeostasis and dysbiosis”; Alistair McCormick, Edynburg, Wielka Brytania: „Developing tools to progress synthetic biology in cyanobacteria”).

W piątej sesji prelegenci mówili o badaniach związanych z transportem elektronów – w łańcuchu oddechowym, chorobach o podłożu mitochondrialnym oraz fotosyntezie i cyklu ksantofilowym (Vivek Sharma, Helsinki, Finlandia: „Computational modeling of redox-coupled proton pumping by respiratory complex I”; Jukka Kallijarvi, Helsinki, Finlandia: „Translational studies of mitochondrial complex III deficiency: from sick babies to bacteria”; Reimund Goss, Lipsk, Niemcy: „Xanthophyll cycles of higher plants and algae”). Ostatni wykład na konferencji wygłosił dr Guillem Ylla z Uniwersytetu Harvarda, który od listopada 2021 r. obejmie na WBBiB UJ kierownictwo nowo otwartej Pracowni Bioinformatyki i Biologii Genomu.

Konferencja jubileuszowa była zarówno okazją do wymiany naukowych doświadczeń, jak i spotkań z dawno niewidzianymi kolegami i koleżankami. Fot. Jakub Włodek.

Na stronie internetowej konferencji dostępne są: szczegółowy program wydarzenia, biogramy prelegentów i streszczenia ich wystąpień oraz prezentacje Zakładów i Pracowni WBBiB, zastępujące sesje plakatowe. Organizacja konferencji jubileuszowej została dofinansowana z programu „Doskonała nauka” Ministerstwa Edukacji i Nauki RP (konkurs MNiSW z 28 sierpnia 2019 r., umowa nr DNK/SP/461916/2020). Wydarzenie było objęte honorowym patronatem JM rektora UJ prof. dr. hab. Jacka Popiela.

Autorka: Magdalena Tworzydło, Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii