Czym jest patent?

Patent jest prawem wyłącznym, innymi słowy monopolem prawnym, pozwalającym na zakazanie innym kopiowania lub wykorzystywania wynalazku, na przykład przez jego wytwarzanie, stosowanie lub sprzedaż, bez zgody uprawnionego z patentu lub bez uzyskania od niego licencji. Co istotne patent niekoniecznie daje jego właścicielowi prawo do stosowania swojego wynalazku, gdyż do tego może być konieczna licencja lub zgoda od właściciela innego patentu, ale przede wszystkim daje prawo do zakazania innym korzystania z opatentowanego wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy. Monopol patentowy udzielany jest na dwadzieścia lat, a w niektórych przypadkach może być on wydłużony nawet do dwudziestu pięciu lat, jak ma to miejsce w przypadku produktów leczniczych i środków ochrony roślin. Dzięki uzyskaniu patentu inwestorzy, ryzykujący swój kapitał w długotrwałe prace badawczo-rozwojowe, uzyskują efektywny mechanizm ochrony swoich praw, zabezpieczania inwestycji i czerpania zysków. Bez ochrony patentowej inwestorzy nie mogliby czerpać korzysci ze swojej inwestycji, gdyż opracowana innowacja po jej ujawnieniu należałaby do domeny publicznej i mogłaby być swobodnie i nieodpłatnie wykorzystywana przez osoby trzecie.

Jak uzyskać patent?

W celu uzyskania patentu konieczne jest dokonanie zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Zgłoszenie takie musi zawierać opis ujawniajacy wynalazek w sposób pozwalający na jego realizację, a ponadto musi wskazywać możliwość jego stosowania w dowolnej dziedzinie przemysłu. Zgłoszenie patentowe musi ponadto obejmować co najmniej jedno zastrzeżenie patentowe defi niujące zakres ochrony patentowej. Właściwe zredagowanie zastrzeżeń patentowych jest kluczowe dla uzyskania efektywnego zakresu ochrony patentowej zapewniającego skuteczną ochronę innowacyjnego produktu.

Czego nie można opatentować?

Po pierwsze, patentowalne są jedynie wynalazki, a nie odkrycia i teorie naukowe, nierozwiązujące żadnego problem technicznego. Ochronie patentowej nie podlegają też odmiany roślin i rasy zwierząt, przy czym nowe odmiany roślin mogą być przedmiotem ochrony z tytułu wyłącznego prawa hodowcy, nie ma jednak takiej możliwości w przypadku nowych ras zwierząt.

Patentu nie można ponadto uzyskać na czysto biologiczne sposoby wytwarzania roślin i zwierząt, na przykład przez krzyżowanie lub selekcję. Wykluczenie to nie obejmuje jednak sposobów mikrobiologicznych. Nie można także na przykład opatentować sposobów leczenia ludzi i zwierząt, ciała ludzkiego czy też odkrycia elementu takiego jak sekwencja aminokwasowa białka lub genu. Jednakże takie elementy wyizolowane z ciała ludzkiego lub wytworzone sposobem technicznym, w tym na przykład wyizolowana sekwencja genu lub białka, mogą być objęte ochroną patentową.

Co więcej, patenty nie są udzielane na wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Przykładowo nie mogą być opatentowane sposoby klonowania ludzi, sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka, tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą powodować u nich cierpienia bez przynoszenia żadnych korzyści medycznych dla człowieka lub zwierzęcia, a także stosowanie embrionów ludzkich do celów komercyjnych lub handlowych.

{page_break}

Gdzie uzyskać patent?

Patent jest ograniczony terytorialnie, zatem ochrona patentowa obowiązuje jedynie na określonym terytorium, na którym dokonano zgłoszenia i uzyskano patent. Wynalazki, w tym wynalazki z dziedziny biotechnologii czy też biomedycyny, mogą być chronione na poziomie krajowym, regionalnym lub międzynarodowym. Oznacza to, że w zależności od wybranego poziomu, udzielony patent będzie obowiązywał tylko na danym terytorium. Zatem przykładowo patent udzielony na wynalazek będący przedmiotem zgłoszenia dokonanego w Polsce obowiązuje jedynie w Polsce. W przypadku ochrony regionalnej patent może obejmować ochroną terytoria kilku krajów lub pewien region, jak ma to miejsce na przykład w przypadku europejskich zgłoszeń patentowych, dzięki którym wynalazki mogą być chronione w państwach należących do Europejskiej Organizacji Patentowej (EPO). Ochronę

na poziomie międzynarodowym można zaś uzyskać prawie na całym świecie w państwach należących do Układu o Współpracy Patentowej (PCT).

Różne poziomy ochrony mają różne zalety, ale także pewne wady. Wybór odpowiedniego poziomu ochrony uzależniony jest od wymagań i potrzeb zgłaszającego, takich jak strategie rynkowe, ale także powinien zależeć od działań jego konkurencji. Skuteczna strategia patentowania oznacza zazwyczaj uzyskanie ochrony patentowej na każdy nowy aspekt produktu lub produktów zgłaszającego, co pozwala na zablokowanie lub zniechęcenie konkurencji do naruszania takiego monopolu patentowego. Z drugiej strony skuteczna strategia patentowania może oznaczać również uzyskiwanie patentów na wynalazki, będące przedmiotem działalności konkurencji, co utrudni lub uniemożliwi jej wejście na rynek na terytorium istotnym dla jej interesów.

Prawo patentowe dotyczące wynalazków biotechnologicznych i biomedycznych jest bardzo złożone, biorąc zaś pod uwagę fakt, że wynalazki te mają wysoki potencjał komercjalizacji i mogą zapewniać znaczące zyski ekonomiczne, ich odpowiednia ochrona prawna jest bardzo istotna dla interesów twórców wynalazków i inwestorów. Sukces ekonomiczny innowacyjnego produktu uzależniony jest, między innymi, od efektywnej strategii rynkowej, której elementem powinna być odpowiednia strategia patentowania, zapewniająca uzyskanie patentu o dobrze zdefiniowanym, czyli efektywnym zakresie ochrony. Przy opracowywaniu innowacyjnych produktów konieczne jest dlatego zasięgnięcie profesjonalnej porady rzecznika patentowego, posiadającego wykształcenie zarówno techniczne, jak i prawne, aby zapewnić kompletną i skuteczną ochronę inwestycji w prace badawczo-rozwojowe, pozwalającą na uzyskanie optymalnych korzyści ekonomicznych.