W zależności od morfologii zmian wyróżnia się cztery podstawowe typy łuszczycy:

• łuszczyca zwykła (psoriasis vulgaris),

• łuszczyca krostkowa (psoriasis pustulosa),

• łuszczyca stawowa (psoriasis arthropatica),

• erytrodermia łuszczycowa (erythrodermia psoriatica).

Szacuje się, że na łuszczycę cierpi od 1 do 4% populacji, głównie rasy kaukaskiej. Na północy Rosji i Norwegii dotyczy ona nawet 5-10% populacji a w Niemczech, Danii i USA – 2-3% populacji. Sporadycznie występuje u Indian Ameryki Północnej i Łacińskiej oraz u ludności zachodniej Afryki i Azji [1,2], natomiast u Eskimosów grenlandzkich jest praktycznie nieznana [3].

Łuszczyca jest chorobą o skomplikowanej etiologii - jest klasyfikowana jako choroba autoimmunologiczna, ma podłoże genetyczne ale istnieją również czynniki środowiskowe, które sprzyjają jej rozwojowi. W genomie zidentyfikowano kilka obszarów, określanych jako PSORS (Psoriatic Susceptibility Locus), traktowanych jako kandydaci na "gen łuszczycy" [4]. Wśród czynników środowiskowych kojarzonych z rozwojem łuszczycy należy wymienić: infekcje (najprawdopodobniej najważniejszą rolę odgrywają tzw. superantygeny, których struktura jest podobna do struktury białek keratynocytów), leki (np.: pochodne litu, ACE-inhibitory, β-blokery, niesteroidowe leki przeciwzapalne), stres, dieta, alkohol i papierosy [5, 6].

Mechanizmy związane z rozwojem łuszczycy - schemat. Objaśnienia w tekście.

Łuszczyca nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia chorego, jednak ma silny negatywny wpływ na jakość życia. Chorzy charakteryzują się wycofaniem społecznym, unikają korzystania z pływalni, opalania się, uprawiania sportu, korzystania z usług kosmetyczek czy fryzjera [7].

W zdrowej skórze można wyróżnić wyraźnie rozgraniczone warstwy, obecne są także komórki układu immunologicznego. Kiedy dochodzi do rozwoju łuszczycy, warstwy te tracą swój uporządkowanych charakter. Ponadto, w warstwie rogowej obserwuje się nagromadzenie komórek układu immunologicznego, które tworzą tzw. mikroropnie Munro.

Bezpośredni mechanizm wyzwalający kaskadę zdarzeń prowadzących do powstania zmian łuszczycowych pozostaje wciąż nieznany. Można jednak stwierdzić, że chorobę tą charakteryzuje powstanie przewlekłych stanów zapalnych w obrębie skóry. Czynnikiem pobudzającym układ immunologiczny może być infekcja, ale też cytokiny czy białka szoku cieplnego (HSP – ang. heat shock protein) [8]. Wśród komórek układu immunologicznego gromadzących się w skórze na szczególną uwagę zasługują komórki dendrytyczne (DC - ang. dendritic cells) CD11+ oraz subpopulacja limfocytów pomocniczych T (Th - ang. T helper cells) CD17+.

Pobudzone DC prezentują antygen limfocytom T i produkują IL-23, która je pobudza oraz IL-20, która pobudza proliferację keratynocytów. Wśród czynników syntetyzowanych uwalnianych przez aktywowane keratynocyty są chemokiny (IL-8, CXCL-1, S100A7, S100A8 i S100A9), które tworzą gradient chemotaktyczny ułatwiający napływ neutrofili [8], czynniki wzrostu PDGF (ang. platelet derived growth factor), i VEGF (ang. vascular endothelial growth factor), które sprzyjają angiogenezie i rozwojowi tkanki łącznej, białka szoku cieplnego, białko S100A12 i zróżnicowane TLR (ang. – Toll-like receptors), które aktywują DC [9]. Jednocześnie aktywowane komórki stromy uwalniają KGF (ang. keratinocyte growth factor), który indukuje dalszą proliferację keratynocytów [10]. Pobudzone limfocyty Th CD17+ uwalniają IL-17, która stymuluje DC do syntezy i uwalniania IL-12 i IL-23, które zwrotnie aktywują limfocyty ThCD17+[11]. Ponadto limfocyty ThCD17+ uwalniają INFγ i TNF które aktywują czynniki transkrypcyjne z rodziny STAT i NFκB, które aktywują transktypcję genów odpowiedzialnych m.in. za proliferacje keratynocytów.

W Polsce w leczeniu łuszczycy od lat dominują działania mające na celu poprawienia jakości życia chorego poprzez zmniejszenie lub zlikwidowanie widocznych zmian na skórze. W tym celu stosuje się preparaty keratolityczne, dziegcie, cygnolinę, glikokortykosteroidy (miejscowo), pochodne witaminy D retinoidy, inhibitory kalcyneuryny [12]. Terapie te mają jednak bardzo poważne ograniczenie - działają na na skutki choroby (zmiany na skórze), nie wpływając znacząco na główną przyczynę, za którą uważa się obecnie nadmierną aktywność układu immunologicznego. Z kolei zaletą wymienionych terapii jest ich niska cena w porównaniu z nowoczesnymi metodami leczenia z wykorzystaniem leków biologicznych. Biotechnologia ofiarowuje alternatywne terapie, skutecznie działającymi lekami biologicznymi, o których będzie mowa w drugiej części artykułu.

Dr Monika Gajerska-Dzieciątkowska,

Konsultant Naukowy w MTZ Clinical Research