Mezenchymalne komórki macierzyste (MSC), poprzez działanie immunomodulacyjne, indukują naturalne szlaki przekazywania sygnałów międzykomórkowych, wywołując silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i proregeneracyjne. Leki biologiczne nie powodują skutków ubocznych występujących podczas przewlekłego stosowania leków przeciwzapalnych – są nowoczesną alternatywą dla objawowego leczenia farmakologicznego, opartego głównie o klasyczne (chemiczne) leki przeciwbólowe oraz niesteroidowe i steroidowe leki przeciwzapalne. Potencjał komórek macierzystych został już dostrzeżony – w największej publicznej bazie zarejestrowanych jest aktualnie około 500 badań klinicznych, wykorzystujących MSC z różnych źródeł.

Nieograniczony potencjał

Leki, których substancją czynną są MSC, zmieniają znane standardy w leczeniu. Jak? MSC to naturalny rezerwuar organizmu, dzięki któremu ciągle wymieniane są uszkodzone i zużyte komórki nowymi. Co więcej, te komórki charakteryzują się właściwościami immunomodulującymi oraz wysoką zdolnością do namnażania się i przekształcania w komórki wyspecjalizowane tkankowo. Immunosupresyjne działanie MSC oraz bardzo niska ekspresja kompleksu zgodności tkankowej MHC klasy II (Major Histocompatibility Complex – główny układ zgodności tkankowej) pozwala na bezpieczne stosowanie w terapii komórek w układzie międzyosobniczym, minimalizując ryzyko odrzutu ze strony układu immunologicznego biorcy. Już teraz właściwości MSC izolowanych z tkanki tłuszczowej znalazły zastosowanie m.in. w medycynie regeneracyjnej.

Ograniczony dostęp

Wydatki na terapie dla zwierząt towarzyszących każdego roku rosną. Według szacunków American Pet Products Association, w samych Stanach Zjednoczonych w latach 2016‑2017 wydatki z tego tytułu osiągnęły poziom około 69 mld USD. Prawie 15 mld USD (około 20% ogółu wydatków) dotyczyło terapii opartych na podaniu leków.

Obecnie nie ma na rynku produktów leczniczych weterynaryjnych na bazie allogenicznych komórek macierzystych, dopuszczonych do obrotu przez regulatora rynku farmaceutycznego, co nie znaczy, że nic w tej materii się nie dzieje. Nieliczni jednak prowadzą badania nad nową generacją leków dla powszechnie występujących schorzeń u zwierząt.

Amerykańska firma Aratana Therapeutics rozwija weterynaryjny lek biologiczny na bazie allogenicznych komórek macierzystych przeznaczony do leczenia przewlekłego bólu w zmianach zwyrodnieniowych stawów u psów.

Belgijska firma Global Stem Cell Technologie uzyskała pozytywną rekomendację Europejskiej Agencji Leków do dopuszczenia do obrotu produktu Arti-Cell Forte w leczeniu zapalenia stawów u koni. Arti Cell Forte – lek opracowany przez belgijską firmę Global Stem Technologies (GST) – to terapia dla koni z łagodną lub umiarkowaną kulawizną spowodowaną zapaleniem stawów.

Innowacyjne leki biologiczne dla zwierząt towarzyszących opracowywane są także w Polsce. Bioceltix tworzy produkty lecznicze oparte na MSC dla psów, koni i kotów. Leki biologiczne z Polski wykorzystują przeciwzapalne i przeciwbólowe właściwości mezenchymalnych komórek macierzystych. W odróżnieniu od klasycznych leków chemicznych leki biologiczne opracowywane przez spółkę mają długotrwałe działanie oparte o naturalne procesy zachodzące w organizmie, przez co nie wywołują skutków ubocznych. Dodatkowo mają zdolność do aktywnego wsparcia odbudowy zniszczonych chorobą tkanek, wykazując silne działanie proregeneracyjne.

Autologiczne vs. allogeniczne

Obecnie w większości przypadków w terapiach biologicznych stosowane są autologiczne komórki macierzyste (dawca i biorca to ten sam osobnik). Takie podejście terapeutyczne w ujęciu Prawa Farmaceutycznego jest procedurą medyczną, ponieważ produkt leczniczy jest przygotowywany na zamówienia dla konkretnego pacjenta i nie jest dopuszczony do obrotu. Np. technologia wytwarzania leków weterynaryjnych z użyciem MSC polskiej spółki opiera się na bezpiecznych allogenicznych przeszczepach (jeden dawcy, kilku biorców). Spółka uruchamia właśnie pierwszą w Europie izolowaną linię technologiczną do produkcji zwierzęcych allogenicznych komórek macierzystych w standardzie farmaceutycznym. Ponadto, inaczej niż w przypadku autologicznych przeszczepów komórek macierzystych ostatnio zastosowanych przez włoskich naukowców, technologia Bioceltix pozwala na masowe wytwarzanie leków, bez konieczności pobierania za każdym razem próbki biologicznej od pacjenta. Masowa produkcja będzie skutkować znacznie krótszym czasem leczenia – leki będą dostępne bezpośrednio w gabinecie weterynaryjnym.