Spośród niemal 40 nadesłanych projektów 11 osób uzyskało do tej pory środki na realizacje swoich celów w różnych obszarach hematologii, transplantologii czy immunologii. Od kilku lat granty przyznawane są w dwóch kategoriach naukowych – podstawowej i klinicznej. Te pierwsze realizowane są głównie w laboratoriach naukowych, te drugie z kolei – przeprowadzane w klinikach hematologicznych, bliżej pacjenta. W 2024 r. w kategorii badań podstawowych nagrodzony został projekt dr. Pawła Ćwieka „Identyfikacja mechanizmu molekularnego wyczerpania anty-CD19 CAR-T CD4+ przez komórki chłoniaka DLBCL”. Dr Tadeusz Kubicki skupia się z kolei na ocenie minimalnej choroby resztkowej w krwi obwodowej u pacjentów ze szpiczakiem plazmocytowym leczonych przy zastosowaniu autologicznej transplantacji krwiotwórczych komórek macierzystych.

Kropla drąży skałę

– W świecie nauki mamy świadomość, że aby dotrzeć do właściwego rozwiązania, musimy wiele razy zabłądzić. Nie każdy projekt jest przełomowy, jak wynalezienie penicyliny. Nie każdy nawet się powiedzie. Każdy z nich przybliża nas jednak do wielkich rzeczy, a często realnie wpływa na dobrostan przebywających na oddziałach pacjentów. To ważne, żeby dawać młodym naukowcom szanse na badanie tych ścieżek – mówi Katarzyna Szymańska, koordynatorka projektów medycznych w Fundacji DKMS. 

Wśród tych, które zakończyły się powodzeniem, znalazł się m.in. projekt dr Agaty Szade, która swoją pracę zgłosiła do pierwszej edycji grantu. Dotyczyła ona możliwości indukcji produkcji G-CSF pod wpływem protoporfiryny kobaltu, tym samym zwiększając mobilizacyjny potencjał komórek krwiotwórczych i granulocytów. – Moje pomysły często biorą się z bardzo dokładnej analizy danych – kiedy robię eksperyment, staram się wyciągnąć z niego największą możliwą ilość informacji. Potem próbuję spojrzeć na te wyniki z różnych perspektyw i czasami udaje mi się zauważyć jakąś ciekawą rzecz, która jeszcze nie została wcześniej opisana. Tak było w przypadku protoporfiryny kobaltu – ten związek jest używany w badaniach od dawna, ale nikt wcześniej nie zauważył, że zwiększa ilość leukocytów we krwi. Czasami szukanie odpowiedzi na pytanie, które się postawiło okazuje się bardzo trudne. Dysponujemy coraz nowocześniejszymi metodami, które pozwalają na coraz dokładniejsze badanie interesujących nas zjawisk. Jednocześnie nowe metody są coraz bardziej skomplikowane, a analiza danych niełatwa. Nasze doświadczenia są dość czasochłonne i często nie mieszczą się w standardowych godzinach pracy. Na szczęście zawsze można liczyć na pomoc innych członków zespołu. Dobry zespół to najważniejszy składnik przepisu na realizację projektu naukowego – uważa dr Agata Szade.

W 2023 r. laureatką grantu została z kolei dr Monika Mielcarek-Siedziuk z Katedry i Kliniki Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, która bada wpływ indywidualnie dobranej diety u dzieci na zredukowanie tworzącego się po przeszczepieniu zapalenia jelita grubego. W ten sposób powinno ograniczyć się powikłania, przyspieszyć odnowę hematologiczną szpiku i co najważniejsze – zwiększyć szanse pacjentów na wyzdrowienie.

Najlepsi z najlepszych

Konkurencja jest duża, ponieważ niemal każdy zgłoszony projekt zasługuje na uwagę. Oceniają je najlepsi polscy specjaliści: prof. dr hab. n. med. Lidia Gil, przewodnicząca komisji, prof. dr hab. n. med. Ewa Lech-Marańda, prof. dr hab. n. med. Iwona Hus, prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński, prof. dr hab. Przemysław Juszczyński, prof. dr hab. n. med. Grzegorz Helbig, prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kałwak oraz dr Tigran Torosian, dyrektor medyczny Fundacji DKMS, kierownik Ośrodka Dawców Szpiku.

Czy kiedyś doczekamy się leku na raka?

W przypadku samego tylko układu krwiotwórczego istnieje kilkaset rodzajów nowotworów i każdy z nich wymaga nieco innej terapii. Obecnie to przede wszystkim chemio- i radioterapia. – Nowotwory krwi i szpiku często mają skomplikowane mechanizmy genetyczne i molekularne, co utrudnia opracowanie uniwersalnych metod terapii. Dodatkowo komórki nowotworowe mogą rozwijać oporność na leczenie, które z kolei może spowodować wiele działań niepożądanych, utrudniając leczenie. Postęp w badaniach naukowych i rozwój nowych terapii zwiększa szansę skuteczniejszej walki z chorobami hematologicznymi i ratowania chorych – puentuje dr Tigran Torosian. Coraz częściej spotyka się leczenie kierowane lub terapie genowe, jak np. CAR-T, i chociaż uniwersalny lek pozostaje w sferze marzeń, dzięki młodym naukowcom mogą rozwijać się nowe terapie lub metody zwiększające skuteczność już istniejących.