Wykłady gościnne specjalistów

Według nas największą „gwiazdą” konferencji był profesor Wiesław Nowiński, znany na całym świecie, od Azji, przez Europę aż po Stany Zjednoczone naukowiec, który swoją sławę zawdzięcza przede wszystkim stworzeniu tzw. komputerowej mapy mózgu i temu też był poświęcony jego wykład. Prof. Nowiński kieruje się w życiu mottem: „Jeżeli lekarz pomaga tysiącom pacjentów, a naukowiec może pomóc tysiącom lekarzy, to prowadzenie medycznych badań naukowych jest najbardziej satysfakcjonującym zajęciem”. W dużej mierze dzięki takiemu podejściu jest autorem 35 atlasów mózgu, dystrybuowanych w 100 krajach świata, z 67 licencjami do firm i instytucji, wokół których powstało ok. 200 publikacji i nagrodzonych 23 wyróżnieniami, w tym Oskarem Radiologicznym. Dzięki nim leczeniu poddano setki tysięcy pacjentów i skorzystało z nich tysiące szkół medycznych i indywidualnych lekarzy. Czemu te liczby są tak ważne? – To co robimy, oprócz tego, że powinno być nowe i szeroko publikowane, powinno służyć społeczeństwu, czyli w moim przypadku pacjentom, lekarzom i studentom medycyny. To naprawdę daje zupełnie inne poczucie wartości tego, co się robi i tego nie da się przełożyć na żadne pieniądze. – zapewnia profesor i dodaje – Oprócz tego, że mózg jest najbardziej skomplikowanym żywym organem, to w wieku XXI badania nad nim będą następną olbrzymią falą technologiczną po badaniach kosmosu. To niewyobrażalna szansa nie tylko naukowa, ale i rynkowa, ponieważ społeczeństwo się starzeje, 1/3 dorosłej populacji świata cierpi na choroby neurologiczne, a ich koszt stale wzrasta. Póki co więcej o projekcie możecie przeczytać na stronie profesora albo cierpliwie czekać na nasz wywiad z ekspertem, który już niedługo na portalu Biotechnologia.pl. Od naszej ostatniej rozmowy z profesorem minęło 6 lat, więc to doskonała okazja, by odnowić kontakty!

Wywiad z kolejnym gościem natomiast, tj. prof. dr hab. n. med. Piotrem Rieske, kierownikiem Zakładu Biologii Nowotworów na Uniwersytecie Medycznym oraz  kierownikiem Laboratorium Naukowo-Badawczego Celther Polska, jest nieco bardziej aktualny i widnieje na naszej stronie od 2014 r. Pomimo to zawsze najbardziej aktualne informacje o jego projektach z zakresu terapii regeneracyjnej i terapii celowanej znajdziecie na stronie Celther. Prelegent przedstawił część prowadzonych przez siebie badań z dziedziny biotechnologii medycznej ostatniego dnia konferencji podczas wykładu pt. „Czy onkogeny mogą wykazać funkcję przeciwnowotworową?”.

Z dużym zainteresowaniem wysłuchaliśmy wykładu prof. zw. dr hab. Józefa Dulaka, kierownika Zakładu Biotechnologii Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, pt. „Nie wszystko złoto co się świeci: czym są, a czym nie komórki macierzyste i co naprawdę potrafią leczyć?”. Ekspert rozpoczął swoje wystąpienie od stwierdzenia, że dzisiaj komórki macierzyste stały się wręcz terminem magicznym, wyczekiwanym „świętym Graalem” medycyny, tzn. rozbudziliśmy nasze nadzieje i oczekiwania wobec nich nieproporcjonalnie do stanu faktycznego. Podczas wykładu prof. Dulak opowiedział o zastosowaniu ich w medycynie regeneracyjnej  (pod warunkiem odpowiedniego doboru tych komórek), o komórkach pluripotencjalnych (czyli takich, które mogą różnicować do wszystkich typów komórek), a także o możliwościach zastosowań iPSCs w medycynie personalizowanej. Nie należy jednak popadać w ślepy zachwyt, gdyż „nie wszystko złoto co się świeci”, jak wiemy z tytułu prezentacji, a w przypadku komórek macierzystych ta druga, bardziej negatywna strona jest ukazana m.in. w rozmowie prof. Dulaka z redaktorem „Polityki” Marcinem Rotkiewiczem, a także w autorskim tekście Rotkiewicza na temat tajemniczych komórek z poroża jelenia. 

Dr Rafał Czajkowski, który przyjechał do Łodzi z Centrum Neurobiologii w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie, w swoich codziennych pracach zajmuje się głównie mechanizmami pamięci przestrzennej, w szczególności współdziałaniem hipokampa i obszarów korowych w jej formowaniu. Zgodnie więc ze swoimi obszarami zainteresowań, podczas konferencji wygłosił wykład pt. „System pamięci przestrzennej – jak mózg tworzy mapy?”. U człowieka ilość bodźców przetwarzanych i zapamiętywanych przez hipokamp najprawdopodobniej obejmuje całość wrażeń, które składają się na nasze świadome wspomnienia. W stanach patologicznych, takich jak epilepsja, choroba Alzheimera, autyzm czy schizofrenia, następuje uszkodzenie subtelnej sieci przetwarzania informacji przez hipokamp, co skutkuje poważnymi zaburzeniami psychicznymi. Zrozumienie biologicznych podstaw tych procesów może przyczynić się do powstania nowych metod diagnostycznych i terapeutycznych. 

Dla „miejscowych” znaną postacią jest na pewno dr Błażej Rychlik, kierownik pracowni Cytometrii UŁ, pracownik naukowym Katedry Biofizyki Molekularnej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w biologii błony komórkowej. Szczególnie interesuje go molekularne podłoże procesów detoksykacji leków oraz zjawisko oporności wielolekowej komórek nowotworowych. W ramach wykładu „Farmaceutyki metaloorganiczne: od salwarsanu do inhibitorów białek oporności wielolekowej” wyszedł od definicji oporności wielolekowej, następnie wiele miejsca poświęcając m.in. plinabulinie, bowiem obecnie trwają badania kliniczne trzeciej fazy nad zastosowaniem jej w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca oraz zapobieganiu neutropenii wynikającej z podawania docetakselu. 

Prezentacje ustne studentów i doktorantów

Tych było tak wiele, że nie sposób opowiedzieć o wszystkich wystąpieniach, natomiast możemy Wam przybliżyć kilka z nich. I tak np. Dominika Pietrzyk, studentka wydziału IFE na Politechnice Łódzkiej, opowiedziala o endofitach, tj. mikroorganizmach zamieszkujących tkanki roślinne, których rolą jest przede wszystkim uczestnictwo w mechanizmach obronnych i produkcja związków aktywnych biologicznie. Dominika na warsztat wzięła ostropest plamisty, ziele o wykazanych medycznych właściwościach przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych, a być może nawet antynowotworowych. Endofity izoluje się bezpośrednio z tkanek roślinnych. Dominika została wyróżniona przez Komisję za swój referat. 

Jakub Knurek z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie poddał analizie molekularnej gruczolakoraka oraz płaskonabłonkowego raka przełyku. Istnieje wiele wyróżników molekularnych pozwalających na rozróżnienie tych dwóch chorób m.in. różne poziomy ekspresji białek szlaków sygnałowych oraz cyklu komórkowego. Aktualnie w rozróżnieniu nowotworów przełyku stosuje się badania endoskopowe z pobraniem wycinków guza do analizy histopatologicznej. Określenie różnic molekularnych w ekspresji genów w tych nowotworach pozwoli na stworzenie specyficznej terapii przeciwnowotworowej, ale niezbędne są dalej kolejne badania pogłębiające dotychczasową wiedzę i wykorzystujące techniki biologii molekularnej do zwalczania raka przełyku. Publiczności szczególnie przypadł go gustu referat Jakuba „Zatrzymanie cyklu komórkowego komórek mięsaka Ewinga spowodowane inhibicją ekspresji czynnika transkrypcyjnego SOX2”, za który przyznała mu I nagrodę. 

Anna Jędrzejak, studentka Sekcji Medycyny Regeneracyjnej i Badań nad Nowotworami Koła Naukowego Przyrodników Wydziału Biologii UAM, w swoim wykładzie opowiedziała m.in. o zaletach i nadziejach związanych z hodowlami narządowymi (zachowana architektura narządów oraz oryginalne unaczynienie, tolerancja immunologiczna, matryce pochodzenia zwierzęcego, możliwość wykorzystania jako platformy do modelowania chorób i testowania leków), ale także o wyzwaniach w tym temacie (zmiana skali, nieodpowiedniość dla chorób genetycznych, standaryzacja, długoterminowa, nawet 20-30-letnia perspektywa).

Paweł Śledziński, doktorant w Katedrze Biochemii i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu opowiedział o swoich badaniach przeciwnowotworowych właściwości ekstraktów z roślin Cannabis sativa o obniżonej zawartości THC. Wykazano do tej pory spadek żywotności komórek linii MDA-MB w pewnym zakresie proporcjonalny do stężenia, selektywność działania CBD oraz to, że niskie stężenia CBD indukują niewielki wzrost żywotności komórek. W dalszej kolejności Paweł planuje analizę pośredniczenia reaktywnych form tlenu (ROS) w działaniu kannabidiolu, analizę aktywności apoptycznej oraz autofagii, powtórzenie badań dla linii komórkowej raka prostaty (PC-3), zdrowych komórek pochodzenia nabłonkowego oraz limfocytów, a także analizę wpływu ekstraktów z konopi o niskiej zawartości THC na komórki nowotworowe oraz komórki zdrowe. Jeżeli tematyka badań Pawła Was zainteresuje, odsyłamy do przeglądu zagadnienia kannabinoidów, którego dokonał on na łamach naszego portalu i kwartalnika.

Nina Pawlik z Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej, w dobie wzrostu zachorowań na cukrzycę typu 2, zauważa wzrost efektów ubocznych stosowania syntetycznych preparatów leczniczych i chce zidentyfikować molekularne podłoże cukrzycy i poszukiwać potencjalnych terapeutyków. W swoich pracach badawczych postawiła sobie za cel znalezienie naturalnych (roślinnych) bioaktywnych związków przeciwcukrzycowych. Badane przez nią ekstrakty roślinne są w stanie tak generować, jak i usuwać reaktywne formy tlenu ROS, a przy tym nie wykazują wyraźnego zwiększenia perforacji błony komórkowej. Modulacja płynności błony komórkowej przez te ekstrakty potwierdza ich zdolność do integracji z dwuwarstwą lipidową. Większość ekstraktów obniża potencjał mitochondrialny, co może wpływać na obniżoną biogenezę mitochondriów i aktywność mitochondrialnego łańcucha oddechowego. Wyniki dla potencjału mitochondrialnego w większości mają potwierdzenie w ilości ATP w komórkach.

Wojciech Karwowski z Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie przedstawił wykład pt. „Stabilizowane białka i peptydy komunikacji międzykomórkowej do stosowania zewnętrznego w celu leczenia chorób zapalnych skóry oraz wspomagania procesu gojenia ran”. Prelegent przypomniał na wstępie, że zaburzenia równowagi zdrowotnej skóry są przejawem nieprawidłowej komunikacji międzykomórkowej w tkance. Odbudowa (gojenie/regeneracja) składa się z wielu procesów trwających w czasie, które są regulowane przez różne czynniki. Na wszystkich etapach procesu zmian tkankowych strategiczną rolę odgrywają cytokiny oraz czynniki wzrostowe. Na wszystkie etapy odbudowy możemy wpływać poprzez zaopatrzenie w substancje (białka i peptydy) modulacyjne oraz komunikacji międzykomórkowej.

Flash postery i postery

Prezentacje FLASH POSTER polegały na maksymalnie 7-miutowej prezentacji swojego posteru, co dawało jeszcze słuchaczom 3 minuty na ewentualne pytania. Joanna Bujak i Patrycja Kopytko w swoich badaniach chcą udowodnić, czy zablokowanie aktywności kinazy tyrozynowej może okazać się skutecznym sposobem leczenia mięsaka prążkowano komórkowego? (I nagroda Komisji za flash poster). Arkadiusz Dąbek konfrontacji poddaje maślan i hydroksymaślan, a konkretnie dodatkową grupę hydroksylową i wynikające z niej konsekwencje dla modulowania acetylomu komórek śródbłonka mikrowaskularnego, HMEC-1. Justyna Szymańska-Nykiel zgłębia temat detekcji markerów stresu oksydacyjnego podczas usuwania ksenobiotyków i metali ciężkich przez grzyby strzępkowe. Dorota Sentkowska analizuje system partycyjny modułu repABC plazmidu pAMI4 Paracoccus aminophilus JCM 7686 (Alphaproteobacteria) - I nagroda publiczności za flash poster. W obszarze zainteresowań badawczych Joanny Stelmach leży analiza aktywności ssaczych białek Nudt12 względem wybranych dinukleotydów, w tym analogów kapu końca 5’ mRNA. Na koniec Krzysztof Zieliński przedstawił blaski i cienie nanocząstek.

Jeżeli zaś chodzi o postery, rozmieszczone w korytarzu Wydziału, wymieńmy przede wszystkim te, docenione przez Komisję i publiczność. I tak:

*I nagroda za poster – Małgorzata Milewska, Karol Puchała „Polimorfizm SNP– analiza dwóch linii genetycznych żubra (Bison bonasus)”,

*II nagroda za poster – Małgorzata Janik „Polisacharydowe nanokapsuły na ciekłych rdzeniach jako nośniki leków”,

*Wyróżnienie za poster – Natalia Mazurkiewicz „Analiza knock-out'u genu GGTA1 u świń transgenicznych”,

*I nagroda Publiczności za poster – Tomasz Wodzyński „MicroRNA, biomarkery przyszłości”.

Nam również bardzo spodobał się poster Małgorzaty Janik, która wykazała, że:

*istnieją nanokapsuły o dobrze opisanej charakterystyce fizykochemicznej i morfologii, 

*struktury wykazują kilkumiesięczną stabilność tak w temperaturze 25, jak i 4 stopni C, 

*w kapsułkach z powodzeniem można zamykać lipofilowe barwniki fluorescencyjne np. Czerwień Nilu,

*nanokapsuły są zdolne do penetrowania błony komórkowej i wnikania do wnętrza komórek, 

*opisywane struktury dostarczają enkapsulowany ładunek do wnętrza komórek, 

*toksyczność kapsuł zależy od typu rdzenia. 

Jeżeli zaś nam jeszcze wolno wyróżnić jakiś poster dodatkowo, to chyba zdecydowalibyśmy się na plakat Moniki Bielskiej pt. "Konkurencja wewnątrzgatunkowa szczepów Escherichia coli izolowanych z moczu pacjentów z zakażeniami dróg moczowych". "Wykazano powszechne występowanie konkurencji między uropatogennymi szczepami E. coli. Przy kolejnych powtórzeniach wyniki badań różniły się od siebie. Wybrano szczepy najczęściej konkurujące we wszystkich powtórzeniach w celu identyfikacji czynnika bakteriobójczego. Występowanie konkurencji nie jest związane z wydzielaniem do środowiska substancji bakteriobójczych - bakteriocyn. W związku z tym, że w płynie pohodowlanym nie stwierdzono bakteriocyn konkurencja może być wymuszona kontaktem." - pisze autorka posteru. 

Wszystkim wyróżnionym, ale też każdemu prelegentowi oraz autorowi plakatu naukowego z osobna gratulujemy, gdyż zazwyczaj są to osoby dopiero na początku swojej drogi badawczej i Konferencja Biologii Molekularnej jest dla nich na pewno wymagającym, acz wartościowym terenem. Warto pochwalić także organizatorów za bogaty program merytoryczny, zaproszenie wspaniałych naukowców, znanych ze swojej działalności naukowej w Polsce i zagranicą, a także gościnne przyjęcie w Łodzi wszystkich uczestników. Miejmy nadzieję, że zobaczymy się za rok w równie szerokim i znakomitym gronie! 

[Fot. Beata Janczyk i Tomasz Wodzyński]