Treningi muzyczne a praca mózgu

Badacze wskazują, że gra na instrumencie może być jednym z najlepszych sposobów na utrzymanie dobrej kondycji pracy mózgu, ponieważ angażuje ważne elementy znajdujące się w ośrodkowym układzie nerwowym, zarówno w prawej, jak i lewej korze mózgu. Wielkość zmian strukturalnych w poszczególnych półkulach może się różnić w zależności od instrumentu – np. gra na skrzypcach nie angażuje pracy obu rąk w takim samym stopniu, jak w przypadku pianistów. Muzyka to bardzo silny bodziec poznawczy, który rozwija mózg, a dowody na to, że gra na instrumentach poprawia pracę mózgu oraz korzystnie wpływa na struktury mózgowe, są bardzo solidne. Ze względu na to, że gra na instrumentach obejmuje całkowity wkład sensoryczny integrujący liczne procesy sensoryczne (wzrokowe, słuchowe, ruchowe i emocjonalne) stanowi dogłębny trening dla mózgu, który łączy ćwiczenia i dobrą zabawę. Może korzystnie wpłynąć na pamięć długoterminową i prowadzić do lepszego rozwoju mózgu zwłaszcza u osób, które rozpoczęły grę na instrumencie w młodym wieku. Może także poprawić stopień uważności i wpłynąć na zdolności jednoczesnego przetwarzania wielu informacji odbieranych za pomocą różnych zmysłów, dzięki czemu wzmacnia umiejętności multisensoryczne. Trening muzyczny powoduje ogólne pozytywne zmiany w obrębie funkcji wykonawczych w mózgu – wpływa na przetwarzanie i przechowywanie informacji, kontrolowanie zachowania, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów zarówno u dzieci, jak i dorosłych, co przynosi bardzo duże korzyści w każdej dziedzinie życia i na każdym jego etapie. 

Co więcej, muzyka zwiększa przepływ krwi w mózgu. Badania wykazały, że nawet krótkie okresy treningu muzycznego zwiększają przepływ krwi do lewej półkuli mózgu, co dodaje energii. Ponadto wspiera regenerację mózgu, powoduje redukcję stresu, obniża napięcie i lęki, dzięki może zapobiegać depresji. Gra na instrumentach wzmacnia też połączenia w organizmie, które odpowiadają za postrzeganie świata, prawidłowe reakcje na bodźce i emocje, lepszą komunikację oraz relacje społeczne. 

Co ciekawe, chociaż rozpoczęcie nauki gry na instrumencie w dzieciństwie zapewnia mózgowi korzyści na całe życie, przystąpienie do lekcji muzyki w wieku 60 lat lub starszym również może pozytywnie wpłynąć na pracę mózgu, ponieważ pozwala rozwijać funkcje poznawcze oraz ograniczyć procesy uczestniczące w stopniowym pogarszaniu się zdolności pamięciowych. Wyniki badania osób, które zaczęły grać na pianinie w wieku od 60 do 85 lat, ujawniły, że po pół roku gry na instrumencie wykazywały wzrost szybkości przetwarzania informacji oraz lepsze zdolności poznawcze i pamięciowe w porównaniu do grupy, która nie uczestniczyła w zajęciach. Starsze osoby zwykle mają wolniejszy czas reakcji słuchowej i dotykowej związany z procesami starzenia się organizmu, a gra na instrumentach może istotnie wpłynąć na jego poprawę.

Granie na instrumentach muzycznych a strukturalne zmiany w mózgu

Głównym odkryciem w tej dziedzinie badań jest to, że praktyka muzyczna jest związana ze strukturalną i funkcjonalną plastycznością mózgu. Badania wykorzystujące obrazowanie mózgu pozwoliły zidentyfikować różnice w strukturze tego organu pomiędzy muzykami a osobami niegrającymi na żadnym instrumencie. Przede wszystkim ciało modzelowate – spoidło łączce dwie strony mózgu – jest większe u muzyków, podobnie móżdżek zaangażowany szczególnie w utrzymywanie rytmu. Ponadto obszary związane z ruchem, słuchem i zdolnościami wzrokowo-przestrzennymi oraz umiejętnością przewidywania wydają się większe u muzyków, zwłaszcza w przypadku osób grających na pianinie. Badania dowodzą, że nauka gry na instrumencie muzycznym zwiększa objętość istoty szarej w mózgu, a także wzmacnia dalekosiężne połączenia nerwowe. Co więcej, trening muzyczny może poprawić pamięć werbalną, rozumowanie przestrzenne oraz umiejętności czytania i pisania. Badacze z Laboratorium Neuronauki Słuchowej na Northwestern University twierdzą, że dzieje się tak, ponieważ muzyka i czytanie są ze sobą powiązane za pośrednictwem wspólnych mechanizmów neuronowych i poznawczych.

Badacze sugerują, że zwiększona gęstość i objętość istoty szarej koreluje ze wzrostem gęstości naczyń włosowatych oraz poprawą połączeń nerwowych. Zmiany te mogą odzwierciedlać adaptacje neuroanatomiczne w celu poprawy funkcji poznawczych i motorycznych kontrolowanych przez konkretne obszary mózgu. Ponadto zaobserwowano znaczące zmniejszenie objętości półkul mózgowych, obustronnie grzbietowo-bocznej kory przedczołowej oraz gęstości istoty szarej u grupy kontrolnej, w przeciwieństwie do osób praktykujących grę na instrumentach – zmiany te były związane z wiekiem. Jest to bardzo ważne dla badań dotyczących procesów starzenia się oraz neurodegeneracji. 

Badania polegające na skanowaniu mózgu wykazały, że zmiany anatomiczne w mózgach muzyków są związane m.in. z wiekiem rozpoczęcia treningu. Największe zmiany przynosi rozpoczęcie gry na instrumencie w młodym wieku. Naukowcy uważają również, że praktykowanie muzyki pomaga w przetwarzaniu informacji i uczeniu się, zwłaszcza w przypadku dzieci z dysleksją. Ponadto nauka gry na instrumencie w dzieciństwie może chronić mózg przed demencją.

Praktykowanie i słuchanie muzyki

Zarówno granie na instrumentach, jak i słuchanie muzyki istotnie wpływają na mózg człowieka. W jednym z badań zauważono poprawę pamięci werbalnej i zdolności do skupienia uwagi w grupie pacjentów, którzy codziennie słuchali ulubionej muzyki w porównaniu z pacjentami, którzy jej nie słuchali. Odnotowano również w tej grupie pozytywną zmianę nastroju, co sugeruje, że muzyka może być wykorzystywana jako nieinwazyjne narzędzie w terapiach neuropsychologicznych i neurologicznych. Daje to nadzieję na możliwość wykorzystania tej korelacji w przyszłych eksperymentach oraz w dziedzinie rehabilitacji neuropsychologicznej.