Czym jest dla Pani innowacja?

Definicyjnie wszyscy wiedzą czym jest innowacja. To nowy pomysł, rozwiązanie lub wdrożenie. Jest to definicja mi bliska, ponieważ bardzo lubię myśleć o innowacji na kilku płaszczyznach. Oznacza to, że innowacje,  mogą być związane z badaniami technologicznymi i przełomowymi badaniami naukowymi, które mają zastosowanie na wielu polach.  Są one istotne dla rozwoju gospodarczego i postępu technologicznego. Staram się jednak nie zapominać także o rozwiązaniach, które nie są związane z typowymi badaniami naukowymi, a też mogą być innowacyjne. Należy pamiętać o innowacjach, gdzie wykorzystuje się wiedzę do rozwiązywania problemów z pozoru błahych  dla naukowców czy osób, które zajmują się wysokimi technologiami. Są to jednak rozwiązania, które w rzeczywistości bezpośrednio wpływają na podmiot, przedsiębiorstwo czy organizację. Możemy mówić nie tylko o innowacjach technologicznych, ale także organizacyjnych czy procesowych. Biorąc pod uwagę sytuację województwa mazowieckiego, należy zaznaczyć, że mamy dobrze rozwinięty rynek wysokich technologii, to w tym kontekście najczęściej mówi się o innowacjach. Regiony peryferyjne Mazowsza są jednak w dużo gorszej sytuacji pod względem rozwoju gospodarczego czy technologicznego. Nie zapominam więc  tych innowacjach, być może nie tak przełomowych, które jednak mogłyby przyczynić się do rozwoju tych regionów i zwiększyć ich konkurencyjność zarówno dla Europy, jak i świata. 

Jak województwo mazowieckie wspiera innowacyjność? 

Za pomocą różnych instrumentów. Co do zasady, kompetencją samorządu jest wspomaganie i promowanie współpracy między nauką a gospodarką. Nie mamy wprost instrumentów wynikających z polskiego prawa, które by pozwalały kształtować politykę innowacyjną. Jest to zastrzeżone dla poziomu krajowego.  Jednak kwestie strategiczne i związane z  wdrażaniem funduszy europejskich nakładają na regiony obowiązek kreowania kierunków rozwoju innowacyjności. Samorząd Województwa Mazowieckiego  stara się koncentrować na zbudowaniu systemu wsparcia innowacji. Takiego, który generowałby projekty innowacyjne. Dysponujemy wszystkimi narzędziami, które wynikają z finansowania projektów badawczo-rozwojowych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego w poprzedniej perspektywie finansowej oraz w perspektywie 2014-2020. Wspieramy system innowacji także poza Regionalnym Programem Operacyjnym. Mam na myśli Mazowiecką Sieć Innowacji, czyli projekt wspomagający kształtowanie ekosystemu innowacji.  Oznacza to kreowanie systemu połączeń i powiązań między różnymi instytucjami w regionie a przedsiębiorcami tak, aby ten system pozwalał na generowanie jak największej liczby innowacyjnych projektów. Zależy nam na przedsięwzięciach, które mają szansę zawojować gospodarkę nie tylko regionalną, ale i w wymiarze międzynarodowym. Mazowiecka Sieć Innowacji to także na przykład organizowane targi nauki i kooperacji, które pokazują naukowcom i firmom, gdzie można szukać i jak kojarzyć partnerów z tych dwóch sfer. Staramy się to również włączać w politykę klastrową i wspierać nasze klastry by mogły wdrażać projekty międzynarodowe . Chcemy także podnosić poziom świadomości dotyczący różnych aspektów innowacji. Począwszy od tych najbardziej podstawowych kwestii, czyli strategicznego podejścia do zarządzania firmą. A jest to warunek niezbędny, aby myśleć o wdrażaniu projektów badawczo-rozwojowych i innowacji. Poprzez możliwości finansowania rozwoju, czy działań w ramach przyjętej strategii firmy. Należy też podkreślać, że są różne odcienie innowacyjności. Jest to nie tylko technologia, ale też organizacja i marketing. Te aspekty także popularyzujemy. Staramy się promować jedną z najistotniejszych dla innowacyjności kwestii, czyli współpracę i otwartość na kooperowanie z innymi podmiotami. To wszystko dzieje się w  ramach infoseminariów regionalnych. Odbywają się one w Warszawie, ale też w innych regionach województwa mazowieckiego. Są to działania miękkie, ale wydaje się, że niezbędne, aby projekty innowacyjne przedsiębiorstw mogły zafunkcjonować i przynieść wymagane rezultaty oraz spożytkować naprawdę duże pieniądze, które w nowej perspektywie będą przeznaczane na działalność badawczo-rozwojową. W sumie, w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego na cel tematyczny pierwszy (badania, rozwój i innowacje) zostanie przeznaczonych ponad 270 mln euro, z czego bardzo istotna część na projekty badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw. W przypadku korzystania z tych środków beneficjentem musi być przedsiębiorca: sam albo we współpracy z jednostką naukową. W perspektywie 2007-2013 region raczej nie był postrzegany jako ten podmiot, który dysponuje znacznymi środkami na innowacyjność, a w tej chwili dysponuje naprawdę dużymi pieniędzmi na ten cel.

Nowatorskie podejście promujemy także za pomocą konkursu „Innowator Mazowsza”.  W tym roku odbyła się już 6 edycja tego konkursu. Nagradza firmy młode (do 10 lat obecności na rynku), które z powodzeniem wdrażają w praktyce rozwiązania innowacyjne oraz młodych naukowców – doktorów i tych, którzy zakończyli przewód doktorski , realizujących innowacyjne projekty badawcze, których wyniki  mają zastosowanie w praktyce. Chcemy promować naukowców nie zapominających o potrzebach gospodarki.

{page_break}

Czym charakteryzuje się nowa perspektywa finansowa dotycząca innowacyjności w Regionalnym Programie Operacyjnych? Czym różni się od poprzedniej?

Podstawowa różnica miedzy jedną i drugą perspektywą finansową z punktu widzenia regionu jest taka, że środków na innowacyjność mamy w regionie dużo więcej. Druga zmiana dotyczy beneficjenta.  Obecnie w dużej mierze  będą to przedsiębiorstwa. W perspektywie 2007-2013 znaczną część środków przeznaczano na projekty ośrodków naukowych. Teraz przedsiębiorca będzie właściwie jedynym beneficjentem w Regionalnym Programie Operacyjnym, który będzie mógł realizować projekty badawczo-rozwojowe. Ale warto zaznaczyć, że w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój jest wydzielona linia również dla instytucji naukowych. 
Kolejny bardzo ważny aspekt, który – mam nadzieję – już  dotarł do świadomości odbiorców, że projekty w ramach pierwszego celu tematycznego (przeznaczonego na badania, rozwój i innowacje) będą musiały być zgodne z inteligentnymi specjalizacjami regionu. Unia Europejska zobowiązała  regiony do posiadania strategii inteligentnej specjalizacji, czyli określenia ograniczonej liczby dziedzin, które będą wspierane w zakresie B+R, po to żeby zapobiec rozdrobnieniu i duplikacji działań. Zidentyfikowanie inteligentnych specjalizacji powinno nastąpić oddolnie. Ale też musimy w tym procesie brać pod uwagę potencjał gospodarczy, naukowy, opierając się na analizie mocnych i słabych stron. Oddolny proces identyfikowania inteligentnych specjalizacji to inaczej  proces przedsiębiorczego odkrywania, gdzie główny głos mają przedsiębiorcy, którzy wskazują kierunki rozwoju innowacyjnego. To oni powinni w ramach tego procesu decydować, gdzie kierować środki publiczne przeznaczone na wsparcie działalności badawczo-rozwojowej. Tak żeby wynikały z tego jak największe korzyści dla gospodarki. Ten proces – określenia inteligentnych specjalizacji – nie jest łatwy. Województwo mazowieckie boryka się z wieloma trudnościami w tym zakresie. Na naszym obszarze jest Warszawa, gdzie koncentruje się  wiele różnorodnych instytucji naukowych o dużym potencjale, ale z drugiej nie możemy zapominać o całym regionie. Trudno jest się doszukać jednoznacznej specjalizacji gospodarczej województwa, gdzie obecnych jest wiele branż, o podobnym udziale w gospodarce. Jest jeszcze kwestia bardzo silnie rozwiniętego sektora usług w regionie. Funkcjonuje też relatywnie duża liczba  przedsiębiorstw innowacyjnych pochodzących z wielu branż, ale również głównie w Warszawie i okolicach.

Dotychczas mamy określone 4 obszary inteligentnej specjalizacji: bezpieczna żywność, wysoka jakość życia, inteligentne systemy zarządzania i nowoczesne usługi dla biznesu. Dla każdego z nich będzie opracowywana agenda badawcza, czyli zestaw priorytetowych kierunków badań. Opracują je grupy robocze powołane przy instytucji zarządzającej Regionalną Strategią Innowacji, które składać się będą z przedsiębiorstw. Grupy te mają charakter otwarty: każdy przedsiębiorca może przyjść i wziąć udział w ich pracach. Te priorytetowe kierunki badań będą wyznaczały kierunki wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego.

Aby zachować element elastyczności, pewna część środków Regionalnym Programie Operacyjnym będzie przeznaczona na konkursy nieprofilowane. Będziemy to jednak traktować jako dodatkowe rozeznanie rynku i poszukiwanie nisz, żeby mieć pewność, że niczego istotnego nie ominęliśmy. Obszary specjalizacji oczywiście nie są wskazane raz na zawsze. Musimy cały czas nad nimi pracować i je rozwijać.

Czy zainteresowanie współpracą na tym etapie jest duże?

Warto na samym początku podkreślić, że zgodność z inteligentną specjalizacją regionu będzie warunkiem koniecznym, aby uzyskać dofinansowanie w ramach celu tematycznego pierwszego w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego . Dotychczas obserwujemy stosunkowo małe zainteresowanie pracami grup, które tak naprawdę poprzedzają etap bezpośredniego ubiegania się o dofinansowanie projektów. Przy czym na tym etapie przedsiębiorstwa też powinny się angażować po to, aby warunki kreowane w Regionalnym Programie Operacyjnym i obszar, który będzie wspierany, był dostosowany do ich potrzeb. Może się tak zdarzyć, że zabraknie jakiejś grupy przedsiębiorców w pracach nad inteligentną specjalizacją, a w wyniku braku ich reprezentacji w procesie przedsiębiorczego odkrywania nie będą mogli  uzyskać wsparcia z ramienia regionu. Przynajmniej do czasu aktualizacji obszarów inteligentnej specjalizacji.

Czy biotechnologia jest obecna w obszarach inteligentnej specjalizacji Mazowsza?

Biotechnologia jest obecna bardzo silnie w dwóch obszarach.  W wysokiej jakości życia, ponieważ tam mamy medycynę, farmację i kosmetykę oraz w bezpiecznej żywności, czyli np. w przetwórstwie spożywczym, czy suplementach diety.

Można powiedzieć, że naukowcy będą stratni w nowej perspektywie? Teraz głównym beneficjentem zostaną przedsiębiorstwa.

Nie powiedziałabym tak. Myślę, że sięgnięto po instrument, który będzie wspierał współpracę naukowców z przedsiębiorcami. Jeżeli ktokolwiek zamierza realizować projekty badawczo-rozwojowe, to nie będzie mógł pracować bez badaczy. To jest mechanizm mający doprowadzić do tego, że środki publiczne będą wydatkowane na te działania naukowe, które są zgodne z potrzebami przedsiębiorstw. To ma pomóc przeprogramować  myślenie o działalności naukowej.

Kiedy będą pierwsze konkursy?

Ciągle jesteśmy w procesie negocjacji Regionalnego Programu Operacyjnego. Założenie jest takie, żeby ustalić szczegóły do końca tego roku. Do uruchomienia konkursów jest potrzebnych około 6 miesięcy. Trzeba podkreślić, że nie jesteśmy zależni tylko do przygotowania programu, ale także od określenia ram prawnych i regulacji do jego wdrożenia.

Co powinien zrobić przedsiębiorca już teraz, aby móc otrzymać wsparcie finansowe?

Przede wszystkim musi się zainteresować, czy mieści się w którymś obszarze inteligentnej specjalizacji w regionie. To jest podstawowy warunek. Jeśli się mieści, to powinien zaangażować się w działania swojej grupy i współpracować przy określeniu tych priorytetowych kierunków badań.

Jakiej wysokości kwoty będą oferowane przedsiębiorcom?

Jest to kwestia nierozstrzygnięta, ponieważ projekty badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw będą realizowane  zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Podobnie jak w poprzedniej perspektywie, zostanie wyznaczona linia demarkacyjna dotycząca wartości projektów. Nadal jednak jej nie znamy. Co oznacza, że jeszcze nie ma wyznaczonej linii granicznej określającej, do jakiej kwoty projekt będzie mógł być realizowany w Regionalnym Programie Operacyjnym, a powyżej której będzie musiał być realizowany w Programie Inteligentny Rozwój.  

Co wpłynęło na to, że Mazowsze jest tak nowoczesnym regionem?

Bez wątpienia jest to obecność stolicy. Region ma znaczącą pozycję gospodarczą. Odnajdujemy tu dużo dobrych instytucji naukowych oraz bardzo atrakcyjny teren do osiedlania się dużych firm, często zagranicznych. W ich kulturze organizacyjnej innowacje zajmują istotne miejsce. Na Mazowszu  jest także większy dostęp  do finansowania różnych elementów działalności firm, w tym działalności badawczo-rozwojowej i wdrażania innowacji.  Także  sama pozycja firm pozwala na wygenerowanie pewnej puli środków na innowacje. Zatem wiele czynników  złożyło się na ten sukces, ale prawie wszystkie koncentrują się w Warszawie, co stanowi wyzwanie z punktu widzenia rozwoju całego regionu.

Małgorzata Rudnicka, Kierownik Wydziału Innowacyjności, Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich