1. Dylemat co najpierw: „kura czy jajo?” Na pewno najpierw pomysł, potem dotacja!

Elementarną kwestią jest skupienie się przez innowatora na pomyśle w poczuciu wolności do działania bez krępujących wytycznych i procedur. Tylko taki paradygmat stanowi prawidłowe podejście do pozyskiwania dotacji. Część przedsiębiorców, myśląc o pozyskaniu dotacji, skupia się na dopasowaniu swojego pomysłu do możliwości dotacyjnych zamiast skoncentrować się na rozwinięciu i zaprojektowaniu  swojego rozwiązania i dopiero wtedy, kiedy projekt ma swój kształt zgodny z ambicjami i strategią innowatora, rozpocząć poszukiwania form i źródeł wsparcia. Jest to typowy błąd, który ogranicza innowacyjność naszego projektu zamykając go w ramach, które mogą skutkować brakiem korzyści dla innowatora w średniej i dłuższej perspektywie oraz w ogóle brakiem korzyści dla konsumenta czy użytkownika.

2. Klasyfikacja projektu

W celu rozpatrzenia możliwości pozyskania oraz wyszukania ewentualnych źródeł wsparcia finansowego ze środków publicznych należy przeprowadzić analizę w następujących obszarach:

- innowacyjność oczekiwanego rozwiązania

- wpływ rozwiązania na wyzwania społeczne i gospodarcze zaobserwowane w obrębie UE

- wdrożenie lub komercjalizacja oczekiwanego rozwiązania w przypadku sukcesu projektu rozwoju innowacji

2.1. Analiza innowacyjności oczekiwanych rezultatów projektu

Pierwszym aspektem jest innowacja, którą to jesteśmy w stanie sklasyfikować ze względu na jej  rodzaj oraz skalę.

Z punktu widzenia rodzaju innowacyjności możemy wyróżnić nowy produkt lub usługę oraz modyfikację technologiczną wytwarzania takiego samego produktu albo realizacji usługi. Przyjmuje się, że innowacja zawsze charakteryzuje się dodatnim wpływem dla  użytkownika czy konsumenta. Może to być zaspokojenie potrzeb nową funkcjonalnością, użytecznością, niższą ceną, większą dostępnością itd. Tak więc w konsekwencji zmiana, która nie może być dostrzeżona przez odbiorcę, choć jest nowością w oczach wytwórcy, nie będzie potraktowana jako innowacja.

W zakresie skali innowacyjności możemy klasyfikować projekt pod względem zasięgu. Innowacja może być na skalę regionalną (pierwszy taki produkt w województwie), krajową, europejską lub światową. Skala innowacyjności musi być rozpatrywana nie bez oderwania od zasięgu potencjalnego zapotrzebowania na nią. Przykładowo, trudno mówić o światowej innowacji w zakresie metody produkcji oscypków. Mimo, że nikt na świecie tak jeszcze nie robił, innowacja w tym przypadku pozostanie regionalną.

2.2 Analiza wpływu oczekiwanych rezultatów projektu na wyzwania w UE

Kolejnym aspektem analizy projektu jest zbadanie jego wpływu na wyzwania stojące przed Unią Europejską. Wyzwania wskazywane są mm.in. przez Parlament Europejski (dyrektywy), Komisję Europejską (wytyczne), rządy krajów członkowskich (strategie w wybranych dziedzinach). Tak więc innowator powinien zdobyć rozeznanie w obszarze swojej specjalizacji, w jaki sposób, poprzez wdrożenie innowacji mógłby kontrybuować w odpowiedzi na wybrane wyzwania. Wyzwania mogą mieć zasięg szeroki (obniżanie emisji CO2, tworzenie nowych miejsc pracy, starzenie się społeczeństwa, wzrost konkurencyjności produktów europejskich na rynkach światowych). Mogą także mieć wydźwięk ograniczony do wąskiej grupy odbiorców innowacyjnego projektu lub usługi, ale wyzwania te zawsze powinny zostać wcześniej rozpoznane bądź dostrzeżone przez obiektywną instytucję (dłużej działający płyn do odmrażania zwrotnic kolejowych vs analiza ilości i długości spóźnień pociągów z powodu zamarzniętej trakcji).

Analiza ta powinna uwzględniać nie tylko fakt możliwości wpływu na wyzwanie(a) ale także skalę potencjalnego oddziaływania (intensywność oraz zasięg). Należy w tej analizie oszacować bezwzględny wpływ naszej innowacji oraz dokonać porównania z obecnie istniejącymi rozwiązaniami w zakresie danego wyzwania i branży, jeśli takowe funkcjonują. Dokonanie takiego podsumowania będzie miało duże znaczenie dla określenia wpływu rozwiązania oraz jego skali.

2.3. Analiza możliwości wdrożenia oczekiwanych rezultatów projektu

Trzecim aspektem, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie innowacyjnego projektu jest analiza możliwości komercjalizacji jego oczekiwanych rezultatów. W przypadku posiadania gotowego pomysłu na projekt musimy oszacować czy  jest on możliwy do szerokiej, z punktu widzenia grupy docelowej,  sprzedaży lub też udostępniania go innym. Beneficjent wprowadzając swój produkt lub usługę na rynek, oprócz działań samodzielnej komercjalizacji, może wykorzystać współpracę z kooperantami w celu rozszerzenia skali oddziaływania bądź pozyskania dodatkowych korzyści finansowych. Alternatywnym sposobem na komercjalizację może być oczywiście odsprzedanie rezultatów projektu kontrahentowi, który ma większy potencjał i/lub interes w szerokiej komercjalizacji. (Czyli analiza skali oddziaływania w przypadku realizacji sprzedaży vs odsprzedania rozwiązania silniejszemu graczowi).

Innym, szczególnym sposobem wdrożenia dla wybranych rozwiązań może być nieodpłatne upowszechnienie. Przykładem, którym można zilustrować taki przypadek, jest dopracowanie nowatorskiej metody operacji kręgosłupa. Analiza dla takiego przypadku powinna zawierać sposoby i kanały dotarcia do odbiorców (lekarzy specjalizujących się w operacjach kręgosłupa) oraz motywację innowatora aby potwierdzić zasięg możliwości wdrożenia.

3. Potencjał podmiotu innowatora

Bardzo ważne w zakresie określenia źródeł dotacji na innowacyjność jest rozumienie posiadanego potencjału, który umożliwi zrealizowanie projektu (w zakresie fazy B+R, wdrożenia i osiągnięcia sukcesu rynkowego). Analiza potencjału innowatora powinna zacząć się od określenia znaczenia projektu dla realizacji strategii. Im znaczenie można określić jako silniejsze, tym potencjał jest wyższy. 

Należy dokonać także oceny, na ile nasze zasoby są podstawą i gwarantem samodzielnego zrealizowania wszystkich koniecznych działań do osiągnięcia zamierzonych celów. Analiza ta powinna uwzględniać oczywiście dopasowanie kompetencji i doświadczeń członków zespołu. Jeśli posługujemy się współpracownikami czy konsorcjantami, to ważne jest zbadanie trwałości powiązań (wspólne cele, rzetelna umowa itd.). Istotne jest rozstrzygnięcie wszystkich kwestii praw własności intelektualnej powstałej w trakcie realizacji projektu. Wszystkie działania opcjonalne powinny zostać podparte weryfikacją możliwości ich realizacji. Jeśli zamierzamy odsprzedać wyniki naszego projektu B+R koncernowi, który je może wdrożyć i szeroko skomercjalizować, powinniśmy pozyskać co najmniej list potwierdzający taką intencję, najlepiej od więcej niż jednego kontrahenta.

Tomasz Hoffman – PNO Consultants