Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
CRISPR-Cas9 i ksenotransplantacja jako nowe perspektywy w transplantologii płuc

W maju 2024 r. w Szpitalu Uniwersyteckim w Guangzhou przeprowadzono pierwsze w historii przeszczepienie płuca pochodzącego od genetycznie zmodyfikowanej świni do człowieka. Biorcą był 39-letni pacjent, u którego stwierdzono śmierć mózgową, co stworzyło warunki do przeprowadzenia kontrolowanego eksperymentu. Choremu wszczepiono lewe płuco świni, pozostawiając jednocześnie jego własne prawe płuco, dzięki czemu możliwe było porównanie funkcjonowania obu narządów w tym samym środowisku ustrojowym. Przeszczep obserwowano przez 216 godzin, czyli dziewięć dni, po czym eksperyment zakończono na prośbę rodziny.

Przez pierwszą dobę po przeszczepieniu nie obserwowano oznak odrzutu, jednak pojawił się nasilony obrzęk tkanki płucnej. Jest to zjawisko znane również z przeszczepów allogenicznych i wiąże się z uszkodzeniami wywołanymi niedokrwieniem oraz reperfuzją. W kolejnych dniach rozwijała się odpowiedź odpornościowa zależna od przeciwciał określana jako odrzut humoralny. Histopatologia wykazała naciek zapalny i uszkodzenia śródbłonka, które w dziewiątej dobie częściowo ustępowały. Mimo to trudno jednoznacznie ocenić funkcję przeszczepu, ponieważ wymiana gazowa mogła być podtrzymywana także przez własne prawe płuco pacjenta.

Narząd pochodził od świni rasy Bama Xiang, której genom zmodyfikowano za pomocą technologii CRISPR-Cas9. Usunięto trzy geny odpowiedzialne za syntezę kluczowych antygenów węglowodanowych na powierzchni komórek świńskich: GGTA1, który koduje enzym syntetyzujący α1,3-galaktozę (Gal), CMAH, który odpowiada za wytwarzanie N-glykolyloneuraminowego kwasu (Neu5Gc), oraz B4GALNT2, który uczestniczy w syntezie epitopu Sd(a). Te antygeny są głównymi celami ludzkich przeciwciał naturalnych i odpowiadają za tzw. odrzut hiperaktywny, który zwykle powoduje natychmiastowe zniszczenie przeszczepu. Równocześnie wprowadzono trzy ludzkie geny mające na celu zwiększenie odporności narządu na reakcje immunologiczne: CD46 i CD55, które modulują aktywność układu dopełniacza, zapobiegając jego nadmiernej aktywacji, oraz THBD, kodujący trombomodulinę, która wspiera funkcję śródbłonka naczyniowego i zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów. Taka kombinacja modyfikacji pozwoliła narządowi przetrwać w środowisku ludzkiego organizmu znacznie dłużej niż jakikolwiek niezmodyfikowany narząd zwierzęcy. Aby utrzymać płuco, zastosowano wyjątkowo intensywny schemat immunosupresji obejmujący nie tylko klasyczne inhibitory kalcyneuryny, ale także przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko limfocytom B i składnikom dopełniacza, leki blokujące kinazy JAK oraz rytuksymab i eculizumab. Taki zestaw leków jest nie do przyjęcia w praktyce klinicznej u pacjentów żywych, ponieważ wiąże się z ogromnym ryzykiem infekcji i powikłań. Pokazuje to jednak, jak silna bariera immunologiczna wciąż dzieli człowieka i zwierzę w kontekście przeszczepów narządowych.

Płuco uchodzi za jeden z najtrudniejszych narządów do transplantacji międzygatunkowej. Jego rozległa powierzchnia naczyniowa, ciągła ekspozycja na mikroorganizmy środowiskowe i silna immunogenność tkanki czynią je szczególnie podatnym na uszkodzenia i reakcje odrzutu. To, że świńskie płuco utrzymało się w organizmie człowieka przez ponad tydzień nie oznacza jeszcze przełomu klinicznego, ale stanowi ważne potwierdzenie wykonalności takiej procedury i dostarcza danych nieosiągalnych w modelach zwierzęcych. Dalsze badania będą musiały odpowiedzieć na pytania o to, jak ograniczyć toksyczność immunosupresji, jak długo narząd może funkcjonować samodzielnie bez wsparcia drugiego płuca i jakie zestawy modyfikacji genetycznych zapewnią optymalną ochronę?

Technologia CRISPR-Cas9 odegrała w tym badaniu kluczową rolę. To właśnie dzięki niej możliwe stało się szybkie i precyzyjne wprowadzenie wielu modyfikacji jednocześnie, co w klasycznych systemach inżynierii genetycznej wymagałoby wielu lat pracy. CRISPR-Cas9 pozwala ciąć DNA w określonych miejscach i zastępować fragmenty genów wybranymi sekwencjami. W przypadku ksenotransplantacji od świń oznacza to możliwość tworzenia linii zwierząt pozbawionych najbardziej immunogennych struktur, a równocześnie wyposażonych w ludzkie białka ochronne. Zastosowanie tej technologii stanowi fundament całego obszaru badań, ponieważ bez niej tak złożone kombinacje zmian byłyby praktycznie niewykonalne. Dzisiejszy stan badań nad ksenotransplantacją płuc jest wciąż odległy od zastosowań klinicznych, jednak doświadczenie z Guangzhou pokazuje, że dzięki postępom inżynierii genetycznej bariera międzygatunkowa może być stopniowo osłabiana.

Źródła

1. He, J.; Shi, J.; Yang, C.; Peng, G.; Ju, C.; Zhao, Y.; et al. Pig-to-human lung xenotransplantation into a brain-dead recipient. Nat. Med. 2025, 31, 1123-1132.

2. https://www.statnews.com/2025/08/25/first-lung-xenotransplant-gene-edited-pig/

3. https://www.theguardian.com/science/2025/aug/25/surgeons-transplant-pig-lung-into-brain-dead-human-recipient-for-first-time

Fot. https://unsplash.com/photos/a-person-is-performing-surgery-on-another-person-ptUcoevgsTw

KOMENTARZE
news

<Wrzesień 2025>

pnwtśrczptsbnd
1
2
3
4
CosmoPharm Pack Expo 2025
2025-09-04 do 2025-09-06
MEDI-VISION Forum
2025-09-04 do 2025-09-06
6
7
10
12
13
14
15
17
19
Obóz Atrakcyjnych Konwentykli
2025-09-19 do 2025-09-22
20
21
24
27
28
4
5
Newsletter