Eksperci fundacji Polonium przepytali 464 osób z 31 krajów świata, w tym z Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec czy Francji. Pytania zadawane naukowcom, którzy są na różnych etapach kariery naukowej, dotyczyły sieci kontaktów, planów związanych z powrotem do Polski, postrzegania kraju i polskiego środowiska naukowego, potrzeb i oczekiwań związanych ze współpracą z naukowcami na stałe mieszkającymi w Polsce.

Z badań wynika, że co drugi naukowiec pracujący za granicą nie zamierza wracać do Polski. Powrót rozważa mniej niż jedna trzecia (27 proc.). Wśród tych którzy chcą zostać za granicą (47 proc), ponad połowa widzi korzyści w kontaktach z naukowcami z Polski, ale jedynie 6 proc. aktywnie poszukuje tych kontaktów.

Zdaniem ekspertów fundacji Polonium świadczy to o niedostatecznych rezultatach działań polskich instytucji w tworzeniu możliwości współpracy między polskimi naukowcami w kraju i zagranicą.

– Gdy myślimy o wyjazdach naszych naukowców zagranicę, najczęściej postrzegamy to zjawisko w kategorii inwestycji, która już się nam nie zwróci – podkreśla dr Rafał Mostowy z fundacji Polonium. – Potencjał tych osób jest olbrzymi, to w Polsce się wykształcili, ale inne kraje na tym skorzystają. W rezultacie skupiamy się na tworzeniu programów powrotowych dla naukowców, zapominając o tym co najważniejsze, czyli nawiązaniu z nimi współpracy i budowaniu relacji. Bez networkingu także z tymi, którzy wracać do Polski nie planują, tracimy olbrzymi kapitał społeczny – dodaje ekspert fundacji i jednocześnie naukowiec pracujący obecnie na University of Oxford.

Naukowcom brakuje okazji do współpracy z Polską

Badanie pokazało także, iż brak współpracy między naukowcami wynika z braku okazji do nawiązania kontaktu.

– Instytucje wspierające badania naukowe i ośrodki grantowe, takie jak Narodowe Centrum Nauki czy Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, powinny tworzyć okazje do spotkań między naukowcami oraz wspierać oddolne inicjatywy – uważa Dominika Czerniawska z fundacji Polonium.

– Rekomendujemy stworzenie programów, które umożliwią wykorzystanie kapitału społecznego polskich naukowców pracujących na stałe zagranicą poprzez wzmocnienie relacji w środowisku naukowym. Należy zachęcać naukowców do budowania kontaktów, m.in. przez organizację krótkich wizyt dla uznanych polskich naukowców pracujących zagranicą powiązanych ze stażami dla naukowców z Polski w zagranicznych jednostkach – podkreśla ekspertka.

Zdaniem fundacji Polonium współpraca między polskimi naukowcami pracującymi w kraju i zagranicą może nieść ze sobą obustronne korzyści np. sprawić, że zagraniczni naukowcy będą lepiej postrzegać polskie uczelnie i ich osiągnięcia naukowe. Ponadto współpraca międzynarodowa jest często podstawą do ubiegania się o wiele europejskich grantów nie wspominając już o korzyściach wynikających z samego przepływu wiedzy i doświadczenia.

Kontakty jeszcze z czasów pobytu w Polsce

Choć 87 proc. ankietowanych deklaruje, że posiada kontakty z naukowcami mieszkającymi w Polsce, w zdecydowanej większości są to relacje nawiązane jeszcze podczas pobytu w kraju. Mimo że nie wszystkim przynoszą one korzyści zawodowe, ponad 60 proc. naukowców jest zainteresowana taką współpracą.

Naukowcy mogą przekonać innych naukowców do powrotu

Ankietowani zapytani o to, gdzie szukaliby rady na temat ewentualnego powrotu do kraju, odpowiedzieli, że u naukowców, którzy już się na to zdecydowali (60 proc. respondentów). Niemal połowa wskazała na polskie instytucje naukowe.

Raport „Niedostrzeżeni: Polska diaspora naukowa jako źródło kapitału społecznego” został przygotowany przez fundację Polonium we współpracy z Polskim Towarzystwem Naukowym na Obczyźnie oraz Fundacją na rzecz Nauki Polskiej. Badanie przeprowadzono przy pomocy ankiety online na próbie 464 polskich naukowców mieszkających i pracujących zagranicą. Dane zbierano między 2017 i 2018 r. Plik jest dostępny na stronie internetowej fundacji Polonium.