Biotechnologia.pl: Czym jest BBMRI-ERIC?

dr Łukasz Kozera: Biobanking and Biomolecular Resources Research Infrastructure – European Research Infrastructure Consortium to europejska organizacja dążąca do tego, aby zgromadzić wszystkie podmioty z terenu Unii Europejskiej, które prowadzą biobankowanie ludzkiego materiału biologicznego do celów naukowych oraz do celów klinicznych.Zadaniem nadrzędnym BBMRI-ERIC jest wprowadzenie wspólnych standardów dotyczących pobierania prób, przechowywania materiału biologicznego, danych medycznych i udostępniania go podmiotom zewnętrznym, czyli ośrodkom naukowym, innym uniwersytetom ale również firmom diagnostycznym i  farmaceutycznym. . Inicjatywa ta jest niesamowicie ważna dla Polski.

Dlaczego?

Obecnie jesteśmy jednym z niewielu krajów na terenie Unii Europejskiej, który posiada tak dużą populację, a nie ma jeszcze w żaden sposób zorganizowanej infrastruktury biobanków.

W jaki sposób Polska może skorzystać  na członkostwie w BBMRI-ERIC? 

Chodzi przede wszystkim o ujednolicenie i ustandaryzowanie wszelkich procedur operacyjnych związanych z kolekcjonowaniem i procesowaniem materiału biologicznego, zbieraniem i przetwarzaniem danych oraz udostępnianiem ich na zewnątrz. W tej chwili każdy biobank, który nie jest zrzeszony w BBMRI pracuje według swoich własnych procedur. Często, podczas badań wieloośrodkowych, gdy materiał biologiczny i dane pochodzą z różnych jednostek badawczych, dochodzi do sytuacji, w której brak jest konsensusu co do podstawowych procedur dotyczących biobankowania. Może mieć to znaczący wpływ na późniejsze wyniki badań. Różne podejście do fazy przedanalitycznej, odmienne sposoby przygotowania próbek do badań bądź danych do analizy czasem zakłamują ostateczne rezultaty eksperymentów. Dlatego dążymy do pełnej standaryzacji procedur biobankowania materiału biologicznego w Europie.

Kto może zostać członkiem BBMRI ERIC?

Członkiem BBMRI może zostać każdy kraj z terenu Unii Europejskiej. O członkostwo mogą się również ubiegać organizacje naukowe.Całkiem niedawno do BBMRI weszła Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem IARC. Organizacja ta posiada w tej chwili jeden z największych biobanków w Europie. Zdecydowała się dołączyć do BBMRI po to, żeby również wzmocnić swoją platformę współpracy z ośrodkami naukowymi i z przemysłem.

Jakie są obowiązki Krajowego Koordynatora ds. Biobankowania?

Przede wszystkim uczestniczę w posiedzeniach BBMRI-ERIC. Dopóki jednak Polska posiada status obserwatora nie mam prawa do głosowania. Jako osoba reprezentująca Polskę podczas posiedzeń przysłuchuję się temu, co będzie istotne dla naszego kraju w momencie kiedy wstąpimy w strukturę organizacyjną BBMRI. W tej chwili musimy przede wszystkim zaznajomić się z aspektami prawnymi związanymi z funkcjonowaniem całej organizacji.  Często uczestniczę też w dyskusjach dotyczących aplikacji o nowe projekty naukowe, czy w dyskusjach dotyczących działań strategicznych. Do moich obowiązków należy również informowanie BBMRI-ERIC o tym czego Polska potrzebuje od organizacji w kontekście rozwijania swojej infrastruktury biobanków.

Jakich formalności musi dopełnić Polska aby wstąpić do BBMRI-ERIC?

Jesteśmy na początku drogi i czeka nas jeszcze bardzo dużo pracy. Po pierwsze, w Polsce należy stworzyć krajową sieć biobanków. Taka infrastruktura biobanków jest elementem niezbędnym, abyśmy mogli ubiegać się o członkostwo w BBMRI-ERIC. Istnienie biobanków ma sens wyłącznie wtedy, gdy współpracują one ze sobą i mogą wymieniać materiał biologiczny w celu realizacji przyszłych projektów naukowych. Tworząc krajową sieć współpracy biobanków musimy wziąć pod uwagę wszystkie polskie jednostki, które biobankują materiał biologiczny dla celów naukowych lub dla celów klinicznych. Druga sprawa to wprowadzenie jednolitych procedur związanych z pobieraniem materiału biologicznego i z kolekcjonowaniem danych o pacjentach. Polskie biobanki zajmują się różnymi rodzajami schorzeń. Część specjalizuje się w onkologii, inne w chorobach sercowo-naczyniowych, bądź chorobach takich jak cukrzyca.W Polsce istnieje tylko jeden biobank populacyjny i znajduje się we Wrocławiu.Gromadzi on materiał biologiczny populacji Dolnego Śląska. Sposób pobierania materiału biologicznego i przechowywania danych musi być we wszystkich tych jednostkach koherentny. Kolejna sprawa to ujednolicenie sposobu współpracy między instytutami naukowo-badawczymi a biobankami bądź też między przemysłem diagnostycznym, farmaceutycznym a biobankami. Zasady kooperacji powinny być spójne i przejrzyste. Przede wszystkim muszą zabezpieczać interesy dawców materiału biologicznego. Absolutnie nie może dojść do sytuacji, w której próbki materiału biologicznego przekazywane są do innych projektów niż do tych, na które zgodę wyraził dawca, bądź przekazywane są bez konkretnej dokumentacji porozumienia między instytucją, która odbiera próbki materiału biologicznego a instytucją, która te próbki udostępnia. Zatem zanim Polska przystąpi do BBMRI-ERIC musi wprowadzić normy prawne, które będą regulowały każdy aspekt postępowania z ludzkim materiałem biologicznym wykorzystywanym dla celów naukowych.

Kto odpowiada za stworzenie wytycznych pracy biobanków w Polsce?

Nad wytycznymi pracuje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Są one praktycznie ukończone i w najbliższym czasie powinny zostać opublikowane na stronach Ministerstwa. Wytyczne te są dopasowane do realiów europejskich i wymagań jakie stawia Europejska Organizacja ds. Współpracy Gospodarczej (OECD).

Ilu biobanków będą dotyczyć przygotowane wytyczne?

Na ten moment według oficjalnych informacji w Polsce działa 14 placówek biobankujących ludzki materiał biologiczny. Wrocławski Biobank EIT+ od półtora roku uczestniczy w grancie 7. Programu Ramowego o nazwie BBMRI-LPC.  Celem programu jest edukacja osób zajmujących się działalnością biobankową z terenu Europy Wschodniej, jak również prowadzenie badań wieloośrodkowych i wprowadzanie pewnego rodzaju usystematyzowania w zakresie kolekcji materiału biologicznego. Jednym z zadań w ramach grantu było sporządzenie listy podmiotów biobankujących na terenie Polski.  14 ośrodków w Polsce zadeklarowało, że prowadzi działalność biobankową.

Jest Pan koordynatorem konferencji poświęconej biobankowaniu w Polsce. Jakie będą główne zagadnienia poruszane podczas tego wydarzenia?

17 i 18 czerwca MNiSW organizuje pierwszą w Polsce międzynarodową konferencję dotyczącą sytuacji biobanków w Polsce i w Europie. Jej zadaniem jest przede wszystkim pokazanie polskim podmiotom biobankującym  i osobom związanym z biobankami ludzkiego materiału biologicznego jak wygląda organizacja biobanków na terenie Europy Zachodniej i jakie normy prawne  oraz etyczno-techniczne są wcielane, aby biobanki mogły funkcjonować na określonym poziomie. Oczywiście przedstawione zostaną też możliwości jakie niesie ze sobą BBMRI-ERIC. Dla polskiej sieci biobanków szczególnie ważny będzie drugi dzień konferencji. Zapraszamy wszystkie polskie instytucje, które prowadzą działalność biobankową.  Głównym celem spotkania jest zawiązanie sieci współpracy, która będzie absolutnie niezbędna gdy staniemy się już pełnoprawnymi członkami BBMRI-ERIC.

Tworzymy w Polsce nowy pion działalności naukowej jakim jest biobankowanie ludzkiego materiału biologicznego. To z pewnością w przyszłości ułatwi rozwój nauk biomedycznych i branży life science.

Dziękuję za rozmowę

Dr Łukasz Kozera, jest absolwentem wydziału biotechnologii i analityki medycznej. W latach 2005-2008 odbył studia doktoranckie w Instytucie Badań Sercowo-Naczyniowych, na Wydziale Medycyny Uniwersytetu w Leeds. Po ich ukończeniu pracował w Klinice Reumatologii Instytutu Medycyny Molekularnej (Leeds), gdzie kierował bankiem tkanek oraz programem wykrywania nowoczesnych biomarkerów schorzeń reumatoidalnych. Od września 2011 roku jest Kierownikiem Biobanku wr Wrocłąwskim Centrum Badań EIT+.  Od lipca 2013 roku dr Łukasz Kozera jest Krajowym Koordynatorem ds. Biobankowania.