Pierwotne zapalenie dróg żółciowych (ang. Primary Biliary Cholangitis, PBC) jest chroniczną chorobą wątroby wynikającą ze stopniowej destrukcji wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych. Progresja tej choroby prowadzi do rozwoju zwłóknienia, cholestazy, a w niektórych przypadkach nawet do marskości wątroby. Pomimo iż choroba zaklasyfikowana jest jako autoimmunologiczna, wciąż nie są znane konkretne czynniki prowadzące do jej rozwoju. Czynniki środowiskowe takie jak np. zanieczyszczenie powietrza, ekspozycja na toksyny lub czynniki zakaźne w kombinacji z predyspozycjami genetycznymi mogą przyspieszyć rozwój PBC. Choroba ta objawia się najczęściej uczuciem przewlekłego zmęczenia oraz świądem skóry, co sprawia, że PBC jest trudne do zdiagnozowania. Jej cechą charakterystyczną jest również fakt, że występuje ona w 90% przypadków u kobiet. W przypadku braku przeszczepu wątroby średni czas przeżycia od rozpoznania wynosi około 16 lat u osób bez objawów oraz około 7 lat u osób, u których objawy wystąpiły.

W celu zrozumienia etiologii schorzenia, przebiegu procesów chorobowych oraz testowania nowych potencjalnych leków powszechnie wykorzystuje się zwierzęce modele PBC. Można je podzielić na: genetyczne, wywoływane czynnikami środowiskowymi oraz wywołane infekcją bakteryjną. Pożądanymi cechami modelu PBC są: występowanie choroby głównie u samic, podwyższony poziom amyloidu P i gamma-glutamylotransferazy w osoczu, występowanie przeciwciał antymitochondrialnych w osoczu, występowanie przeciwciał antyjądrowych w osoczu, chroniczny stan zapalny dróg żółciowych, formowanie ziarniniaków w wątrobie, powolna progresja choroby z zanikaniem dróg żółciowych, zwłóknienie wątroby oraz obecność reaktywnych komórek CD4 i CD8 w wątrobie. Żaden ze znanych modeli PBC nie posiada wszystkich ww. cech, więc wciąż prowadzi się poszukiwania nowych modeli tego schorzenia. Jednym z nich jest nowy wynalazek Uniwersytetu Jagiellońskiego stanowiący niniejszą ofertę. Jej przedmiotem jest nowy mysi model pierwotnego zapalenia dróg żółciowych i jego zastosowanie do testowania wskazania terapeutycznego związków do leczenia pierwotnego zapalenia dróg żółciowych.

Model PBC charakteryzuje się m.in.:

• 100% odsetkiem zachorowalności badanych osobników;
• zmianami chorobowymi pojawiającymi się już u noworodków (charakter pierwotny choroby);
• szybkim i stopniowym rozwojem choroby (pełnoobjawowa choroba u 6 tygodniowych osobników),
  charakteryzującej się:

• brakiem cech martwicy kęsowej hepatocytów;
• zmianami w przewodzikach żółciowych, które eliminują autoimmunologiczne zapalenie wątroby;
• niewielkimi różnicami międzyosobniczymi;
• rozplemem przewodów żółciowych;
• niekompletną warstwą komórek nabłonkowych w ścianach przewodów żółciowych, a w wątrobie włóknieniem śródmiąższowym i okołonaczyniowym z towarzyszącym naciekiem zapalnym (limfocytarnym) w sąsiedztwie zmienionych przewodów żółciowych;
• podwyższonym poziomem przeciwciał klasy IgG i IgM w osoczu;

• długim okresem życia zwierząt wraz z zachowanymi parametrami morfologii krwi w normie;
• zachowaniem płodności myszy.

Przedmiotem oferty jest również metoda selekcji związków aktywnych do leczenia i/lub zapobiegania pierwotnemu zapaleniu dróg żółciowych obejmująca: (a) podanie testowanego związku aktywnego myszom dotkniętym pierwotnym zapaleniem dróg żółciowych, (b) pomiar odpowiedzi myszy na badany związek aktywny, (c) porównanie odpowiedzi uzyskanej w modelu do próby kontrolnej, oraz (d) wybór związku aktywnego bazujący na zaobserwowanych różnicach pomiędzy grupami.

Oferowane rozwiązanie jest przedmiotem zgłoszenia patentowego. Dalsze prace nad jego rozwojem prowadzą naukowcy z Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii oraz Jagiellońskiego Centrum Rozwoju Leków. Obecnie Centrum Transferu Technologii CITTRU poszukuje podmiotów zainteresowanych współpracą przy dalszej komercjalizacji tej innowacji, zwłaszcza w zakresie nabycia licencji na opisany model PBC i jego zastosowanie.