Przeszczep bez niedokrwienia

Dotychczasowa praktyka przeszczepiania serca zakładała, że narząd dawcy zostaje usunięty i umieszczony w chłodni, by spowolnić jego metabolizm i wydłużyć czas przydatności do przeszczepu, jednakże w tym czasie – nazywanym okresem niedokrwiennym – serce nie otrzymuje dopływu krwi, a więc także tlenu i substancji odżywczych. Chociaż takie rozwiązanie umożliwia logistyczne przygotowanie biorcy, niesie za sobą ryzyko uszkodzenia tkanek, a nawet trwałego pogorszenia funkcji serca po przeszczepieniu. Mimo zachowania w chłodzie, niedokrwienie może spowodować mikroskopijne uszkodzenia mięśnia sercowego, mocno obniżyć jakość przeszczepionego narządu i zwiększyć ryzyko odrzutu.

Zespół chirurgów z Narodowego Szpitala Uniwersytetu Tajwanu (NTUH) opracował metodę, która pomija etap niedokrwienia. Serce dawcy nie zostaje zatrzymane – pozostaje w ciągłym ruchu i nieprzerwanie pompuje krew. Operacja, nazwana przeszczepem z zerowym czasem niedokrwienia (z ang. zero ischemia transplantation), opiera się na podtrzymywaniu krążenia krwi w sercu za pomocą technik perfuzji między momentem pobrania a wszczepieniem do organizmu biorcy. Ten przełomowy zabieg otwiera nowy rozdział w dziedzinie transplantacji serca. Operacja przeprowadzona przez zespół NTUH potwierdza techniczną wykonalność takiego przeszczepu i daje nadzieję na nowe standardy w opiece transplantacyjnej – takie, które pozwolą na ratowanie większej liczby ludzi w sposób mniej ryzykowny i bardziej efektywny.

Innowacyjna technologia inspirowana ECMO

Kluczem do sukcesu operacji był system opieki nad narządami NTUH (OCS) opracowany na wzór systemu ECMO, czyli pozaustrojowego natleniania krwi, używanego zwykle w intensywnej terapii do wspomagania pracy serca i płuc. OCS pozwala na pompowanie utlenowanej krwi przez serce dawcy i utrzymywanie pracy narządu w sposób ciągły podczas przeszczepu. Dzięki temu serce udało się przetransportować z jednej sali operacyjnej do drugiej bez przerwy w funkcjonowaniu. To pierwsze zastosowanie tej technologii w przeszczepie serca na Tajwanie i jedno z nielicznych na świecie. Dzięki wyeliminowaniu tzw. zimnego czasu niedokrwiennego, czyli okresu, gdy organ nie otrzymuje tlenu, znacznie poprawia się jakość przeszczepionego serca i rokowania chorych. Pacjentką była 49-letnia kobieta cierpiąca na rozszerzoną kardiomiopatię. Operację przeprowadzono w sierpniu zeszłego roku, a pacjentkę wypisano ze szpitala krótko po zabiegu. Według zespołu medycznego jej stan jest dobry, a kontrole pooperacyjne nie wykazały niepokojących odchyleń. Szczególnie obiecujące są wyniki badań enzymów sercowych – ich niski poziom po przeszczepie świadczy o minimalnym uszkodzeniu mięśnia. To duża różnica w porównaniu z klasycznymi przeszczepami, gdzie często obserwuje się ich wyraźny wzrost, będący efektem stresu oksydacyjnego i niedotlenienia tkanek.

Jak poinformował dr Chi, na początku 2025 r. przeprowadzono drugi przeszczep serca z wykorzystaniem tej samej technologii – również zakończony sukcesem. To potwierdza, że system OCS jest bezpieczny i realnie możliwy do wdrażania w kolejnych przypadkach. Lekarze NTUH są przekonani, że to podejście stanie się nowym standardem w transplantologii. Do tej pory NTUH wykonał ok. 700 operacji przeszczepu serca, jednak w przeważającej większości były one przeprowadzane według tradycyjnych procedur. Teraz zespół planuje coraz częściej stosować technologię OCS z nadzieją na wyeliminowanie niedokrwiennego czasu transportu i znaczne ograniczenie ryzyka powikłań. Jeśli ta metoda się upowszechni, może to być milowy krok w poprawie skuteczności i bezpieczeństwa przeszczepów serca na świecie.

Od 10 minut do pół godziny

W 2023 r. i 2024 r. Uniwersytet Stanforda opublikował raporty opisujące własne procedury transplantacji serca. W tych przypadkach serca dawców przechodziły jednak krótkie okresy niedokrwienia – zazwyczaj od 10 minut do pół godziny – zanim podłączono je do układu perfuzyjnego podtrzymującego funkcjonowanie organu poza organizmem. Taki czas bez dopływu tlenu i składników odżywczych jest w transplantologii uznawany za jeden z największych czynników ryzyka uszkodzenia narządu. Stanfordzkie opracowania przyczyniły się do rozwoju nowoczesnych metod zachowania funkcji serca po jego pobraniu, ale nie rozwiązywały podstawowego problemu, jakim jest czas niedokrwienny. NTUH zapowiedział dalsze rozwijanie technologii, aby przeszczepy bez niedokrwienia stały się szerzej dostępne. Kluczową rolę odgrywa tu zaawansowany system perfuzji, czyli technologia podtrzymująca krążenie i natlenienie w sercu poza organizmem. To dzięki niej możliwe było uniknięcie choćby sekundy niedotlenienia tkanki mięśniowej serca. Tego typu innowacje mają szansę zrewolucjonizować transplantologię, szczególnie w kontekście trudności z pozyskaniem organów i ograniczonego czasu, w jakim mogą być one bezpiecznie przeszczepione.

Opisane przypadki zostały zaakceptowane do publikacji w czasopiśmie „Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery Techniques”, a wstępna wersja dokumentu została już udostępniona. To istotne nie tylko z punktu widzenia prestiżu ośrodka w Tajpej, ale przede wszystkim – całego środowiska medycznego, które zyskało dostęp do szczegółowego opisu procedury w renomowanym periodyku. Publikacja to pierwszy krok do szerszego zastosowania tej techniki na świecie. Dzięki niej inne zespoły transplantologiczne mogą poznać dokładne aspekty techniczne, ryzyka oraz korzyści wynikające z eliminacji czasu niedokrwienia, a w przyszłości – potencjalnie wdrożyć tę metodę w swoich szpitalach.