Problemy ze wzrokiem stają się coraz poważniejszym wyzwaniem, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Starzejące się społeczeństwa oraz negatywne czynniki środowiskowe, w tym częste korzystanie z ekranów oraz przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach, szkodzą. Dane z 2017 r. wskazują, że ok. 36 mln ludzi na świecie jest niewidomych, a liczba ociemniałych ma znacznie wzrosnąć do połowy XXI w. Tymczasem według Światowej Organizacji Zdrowia nawet 85% przypadków zaburzeń wzroku można uniknąć. Niestety, nie zawsze możliwe jest szybkie wdrożenie skutecznych rozwiązań. W takich sytuacjach pomocne stają się nowoczesne technologie, które mogą mocno poprawić jakość życia osób z problemami ze wzrokiem.

Z fragmentu zęba dużo da się zrobić

OOKP to skomplikowana i zarazem skuteczna procedura chirurgiczna, w której fragment zęba pacjenta jest wykorzystywany jako podstawa do osadzenia sztucznej soczewki. To dwuetapowy proces, na który składają się pobranie zęba i przygotowanie implantu oraz przeniesienie implantu do oka. Chirurg usuwa fragment zęba (najczęściej kła) wraz z otaczającą go tkanką kostną. Następnie wierci się otwór i umieszcza w nim soczewkę. Całość wszczepia się w tkanki pacjenta. Po kilku miesiącach implant zostaje umieszczony w rogówce pacjenta i umożliwia przechodzenie światła do wnętrza oka. Chociaż technika OOKP może wydawać się nowością, w rzeczywistości została opracowana ponad 60 lat temu przez włoskiego okulistę Benedetto Strampellego. Od tego czasu była wykorzystywana sporadycznie w różnych krajach, głównie w przypadkach gdy standardowe przeszczepy rogówki okazały się niemożliwe i zaszła konieczność szukania alternatyw.

Pierwsza pacjentka w Kanadzie

Jedną z pierwszych osób, które skorzystały z tej metody w Kanadzie, jest 74-letnia Gail Lane, która straciła wzrok dziesięć lat temu. Operację przeprowadził dr Greg Moloney, okulista z Providence Health Care w Vancouver. Pierwszy krok to ekstrakcja zęba. Następnie ząb jest kształtowany w prostokątną formę, a w jego wnętrzu wywierca się otwór, po czym umieszcza się w nim plastikową soczewkę. Tak przygotowany implant osadza się w policzku pacjenta na około trzy miesiące, aby umożliwić mu wytworzenie warstwy tkanki biologicznej. Kolejny etap polega na pobraniu fragmentu skóry z wewnętrznej części policzka pacjenta i zszyciu go na oku, pod powieką. W kilka tygodni tkanka przywiera do gałki ocznej. Dopiero gdy ten proces dobiegnie końca, następuje właściwa operacja – lekarze podnoszą skórną klapę, usuwają uszkodzoną tęczówkę i naturalną soczewkę, a w ich miejsce wprowadzają implant zębowy ze sztuczną soczewką. Na końcu skórna klapa zostaje opuszczona. Pozostaje w niej tylko otwór umożliwiający przenikanie światła do nowej soczewki optycznej.

Nie każdy pacjent cierpiący na ślepotę kwalifikuje się do tego rodzaju zabiegu. Procedura OOKP jest przeznaczona głównie dla osób, które utraciły wzrok z powodu poważnych uszkodzeń rogówki, ale u których siatkówka i nerw wzrokowy pozostają nienaruszone. Przykładem jest wspomniana Gail Lane. U niej choroba Stevensa-Johnsona – rzadkie schorzenie skóry spowodowane reakcją na leki – doprowadziła do poważnych blizn na rogówkach i utraty wzroku. Pacjenci zazwyczaj odzyskują wzrok około miesiąc po operacji. Skuteczność OOKP utrzymuje się przez dziesięciolecia, lecz na razie procedura jest ograniczona zasięgowo, ponieważ udostępniono ją jedynie w nielicznych ośrodkach medycznych na świecie, m.in. w Australii, Wielkiej Brytanii, Japonii, Niemczech i Indiach.

Sztuczna inteligencja odgrywa kluczową rolę w okulistyce, szczególnie diagnostyce obrazowej

Za pomocą zaawansowanych algorytmów możliwe jest wczesne wykrywanie chorób oczu, takich jak jaskra, retinopatia cukrzycowa czy zwyrodnienie plamki żółtej. AI wspiera lekarzy w identyfikacji schorzeń, interpretacji wyników badań i przewidywaniu skutków terapii. Technologie oparte na algorytmach uczących się mają zastosowanie w kardiologii, onkologii, neurologii oraz wielu innych mniej i bardziej złożonych dziedzinach medycyny. Personalizacja terapii przy użyciu AI pozwala dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta. Technologia oparta na sztucznej inteligencji znalazła zastosowanie także w zabiegach korekcji wzroku metodą LASIK. W klinice Focus w Londynie przeprowadzono operację laserową. Pacjentką była 31-letnia Patrícia Gonçalves. Kobieta od lat zmagała się z poważną krótkowzrocznością i astygmatyzmem. Dzięki wykorzystaniu AI technologia, stosowana już w Australii i Chinach, pozwoliła na przywrócenie jej pełnej ostrości widzenia.

System Eyevatar to technologia wykorzystująca sztuczną inteligencję do stworzenia trójwymiarowego modelu oka pacjenta. Cyfrowy awatar pozwala na dokładne odwzorowanie struktury. Na podstawie modelu system przeprowadza symulację przepływu światła przez oko – sprawdza, jak światło przechodzi przez różne warstwy oka i jakie są efekty tych interakcji. Dzięki tysiącom wirtualnych wiązek światła, które system oblicza w czasie rzeczywistym, możliwe jest określenie precyzyjnej korekcji wady wzroku dla konkretnej osoby. Pacjenci, którzy przeszli zabieg z użyciem systemu Eyevatar, odzyskują ostrość widzenia na poziomie przewyższającym standardową zdolność percepcji, w górnej granicy ludzkich możliwości wzrokowych. Dane z badań klinicznych przeprowadzonych na grupie 200 pacjentów, którzy przeszli zabiegi zaprogramowane za pomocą Eyevatara, są obiecujące. Wyniki pokazały, że wszyscy pacjenci uzyskali ostrość wzroku powyżej 20/20. W przypadku pacjentki Patrícii rezultat był jeszcze bardziej imponujący, ponieważ udało się osiągnąć wynik 20/16.