Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Inwazyjne zastosowanie technologii BCI stawia pytania o neuroetykę i prywatność danych

W marcu 2025 r. zespół chińskich neuroinżynierów przeprowadził udaną implantację interfejsu mózg-komputer (BCI) u 37-letniego mężczyzny, który kilkanaście lat wcześniej stracił wszystkie kończyny w wyniku porażenia prądem. Urządzenie, opracowane przez zespół z Center for Excellence in Brain Science and Intelligence Technology (CEBSIT) we współpracy z firmą StairMed, pozwoliło pacjentowi na sterowanie kursorem komputera oraz grami komputerowymi wyłącznie przy użyciu aktywności mózgowej. Procedura została przeprowadzona w szpitalu Huashan w Szanghaju.

 

Implant przypomina monetę o średnicy ok. 26 mm i grubości mniejszej niż 6 mm. Wyposażony jest w 32 elektrody, które odbierają sygnały bezpośrednio z neuronów w korze ruchowej. Elektrody mają średnicę rzędu 1/100 grubości ludzkiego włosa, a ich wszczepienie wymaga jedynie niewielkiego otworu w czaszce – od 3 do 5 mm. Minimalna inwazyjność urządzenia została uzyskana dzięki autorskiej technologii precyzyjnego osadzania elektrod w tkance mózgowej z użyciem mikrorobotycznego ramienia. W ciągu kilku tygodni od operacji pacjent osiągnął precyzję porównywalną z osobą w pełni sprawną – był w stanie grać w gry wyścigowe, rozgrywać partie szachów, a także nawigować po systemie operacyjnym komputera.

Zespół prowadzący badania wskazuje, że do tej pory BCI testowano w Chinach głównie w formie nieinwazyjnej lub półinwazyjnej. Projekt z marca 2025 r. jest pierwszym udokumentowanym przypadkiem skutecznego klinicznego zastosowania w pełni inwazyjnego implantu BCI w tym kraju. Należy zaznaczyć, że podobne technologie rozwijane są równolegle w Stanach Zjednoczonych przez konsorcjum BrainGate czy firmę Neuralink oraz w krajach Unii Europejskiej, gdzie przykładem może być implant Clinatec-CEA. Choć rozwiązania różnią się konstrukcyjnie i metodologicznie, wszystkie dążą do podobnego celu – przywrócenia komunikacji i kontroli osobom z ciężkimi uszkodzeniami układu nerwowego. Kolejnym etapem chińskich badań będzie rozszerzenie prób klinicznych na osoby ze stwardnieniem zanikowym bocznym (ALS) oraz porażeniem czterokończynowym. Do końca 2026 r. planowane jest objęcie badaniami 40 pacjentów. Zgodnie z zapowiedziami CEBSIT rozwój projektu obejmie także integrację interfejsów z protezami kończyn górnych, egzoszkieletami oraz agentami AI. W dłuższej perspektywie naukowcy planują rozwój systemów dwukierunkowych, które umożliwią nie tylko odczyt sygnałów z mózgu, ale też dostarczanie bodźców sensorycznych do kory somatosensorycznej.

Eksperci podkreślają jednak, że szybki rozwój technologii BCI rodzi poważne pytania etyczne, prawne i społeczne. Prof. Rafael Yuste z Columbia University zwraca uwagę, że interfejsy neuronowe mogą prowadzić do ingerencji w autonomię i tożsamość osoby, dlatego konieczne jest uznanie tzw. neurorówności za podstawowe prawo człowieka. Podobne postulaty znajdują się w raportach UNESCO, gdzie wzywa się do uregulowania kwestii ochrony danych mózgowych, granic między terapią a „ulepszaniem” funkcji poznawczych oraz zapewnienia zgody w pełni świadomej, szczególnie w przypadku osób z zaburzeniami neurologicznymi. Gabriela Ramos z UNESCO uważa, że rozwój BCI nie może wyprzedzać zdolności społeczeństwa do jego etycznego i prawnego zarządzania. Paul Root Wolpe, profesor etyki biomedycznej z Emory University, wskazuje na ryzyko związane z komercjalizacją danych neuronalnych, tzn. wykorzystaniem ich w kontekście marketingowym, militarnym lub politycznym. Takie dane mogą stać się szczególnie podatne na nadużycia, ponieważ zawierają informacje nie tylko o zamiarach ruchowych, ale również stanie emocjonalnym, uwadze i procesach decyzyjnych użytkownika. Chińscy lekarze i badacze, w tym prof. Mao Ying, argumentują, że systemy BCI powinny podlegać ścisłym procedurom nadzoru zarówno na poziomie klinicznym, jak i instytucjonalnym. Wymaga to nie tylko oceny bezpieczeństwa biologicznego i neurologicznego, lecz także rozbudowania ram odpowiedzialności – kto ponosi konsekwencje w razie awarii, uszkodzenia mózgu, błędu w oprogramowaniu lub niewłaściwego działania systemu? W opinii ekspertów brak takich uregulowań może prowadzić do utraty zaufania publicznego i zahamowania postępu w dziedzinie, która ma potencjał przynieść realne korzyści osobom z najcięższymi formami niepełnosprawności.

Analizy akademickie wskazują na pilną potrzebę stworzenia ram regulacyjnych chroniących prywatność mentalną (z ang. mental privacy), integralność poznawczą (z ang. mental integrity) oraz wolność decyzyjną (z ang. cognitive liberty). Dotychczasowe systemy ochrony danych, nawet w UE, nie obejmują danych neurofizjologicznych jako kategorii szczególnej, mimo że są one znacznie bardziej wrażliwe niż klasyczne dane osobowe. Amerykańscy senatorowie z komisji ds. handlu wezwali Federalną Komisję Handlu (FTC) do objęcia technologii neuro-wellness specjalnym nadzorem i ustanowienia osobnych przepisów dla firm zajmujących się odczytem i przetwarzaniem danych mózgowych. Rozwój chińskiego projektu wszczepialnych BCI jest dowodem na szybkie postępy w neurotechnologii na świecie. Jednocześnie pokazuje, jak ściśle związana z tą dziedziną jest potrzeba interdyscyplinarnej refleksji łączącej neurologię, inżynierię, prawo, etykę oraz politykę publiczną. Niezależnie od różnic geopolitycznych i kulturowych wspólnym mianownikiem musi pozostać bezpieczeństwo, godność i dobro pacjenta.

Źródła

1. Yuste R, Goering S, Arcas BAY, Bi G, Carmena JM, Carter A, Fins JJ, Friesen P, Gallant J, Huggins JE, Illes J, Kellmeyer P, Klein E, Marblestone A, Mitchell C, Parens E, Pham M, Rubel A, Sadato N, Sullivan LS, Teicher M, Wasserman D, Wexler A, Whittaker M, Wolpaw J. Four ethical priorities for neurotechnologies and AI. Nature. 2017 Nov 8;551(7679):159-163.

2. https://5g.dahe.cn/en/202506151947858

3. https://www.npr.org/2024/01/31/1228067685/developments-in-brain-implants-for-humans-revive-reminders-of-neurorights

4. https://courier.unesco.org/en/articles/rafael-yuste-lets-act-its-too-late

5. https://www.chinadaily.com.cn/a/202404/29/WS662ef9eba31082fc043c491d.html

6. https://journalofethics.ama-assn.org/article/ethical-and-social-challenges-brain-computer-interfaces/2007-02

Fot. https://pixabay.com/photos/cyber-brain-computer-brain-7633488/

 

KOMENTARZE
Newsletter